درباره مصر (3)

ترجمه ی سعید بهجت

بخش سوم و نهایی 
دین
مصر میزبان دو موسسه بزرگ دینی است، کلیسای ارتدکس قبطی اسکندریه که در اواسط قرن اول میلادی توسط مرقس حواری بنا شد و دانشگاه الازهر که در 970 میلادی توسط خلفای فاطمی، به عنوان اولین دانشگاه اسلامی جهان ساخته شد. 

بخش سوم و نهایی 
دین
مصر میزبان دو موسسه بزرگ دینی است، کلیسای ارتدکس قبطی اسکندریه که در اواسط قرن اول میلادی توسط مرقس حواری بنا شد و دانشگاه الازهر که در 970 میلادی توسط خلفای فاطمی، به عنوان اولین دانشگاه اسلامی جهان ساخته شد. 

اسلام
مصر کشوری با اکثریت مسلمانان سنی است که اسلام دین رسمی آن است. درصد گروندگان به ادیان مختلف در مصر، مساله ای مورد اختلاف است، چرا که منابع مختلف، اعداد مختلفی ارائه می کنند. حدود 90% به عنوان مسلمان شناخته می شوند. تعداد قابل توجهی از مسلمانان مصری، از فرقه های بومی صوفی نیز پیروی می کنند و اقلیتی شیعه هم وجود دارد. اسلام نقشی محوری در زندگی اغلب مسلمانان مصری بازی می کند. اذان (دعوت به نماز در اسلام)، پنج بار در رورز شنیده می شود و اثر غیر رسمی آن تنظیم سرعت همه چیز از تجارت گرفته تا رسانه ها و تفریحات است. قاهراه به دلیل مناره های متعدد آن معروف است و کاملا منصفانه «شهر 1000 مناره» لقب گرفته است. قاهره درعین حال، تعداد قابل توجهی برج کلیسا هم دارد.
طبق قانون اساسی فعلی مصر، هر قانون جدید باید حداقل به طور ضمنی با قوانین اسلامی همخوانی داشته باشد؛ با این حال، قانون اساسی احزاب سیاسی با مرام دینی را ممنوع اعلام کرده است.

مسیحیت
مقالات اصلی: مسیحیت در مصر، قبط ها، کلیسای ارتدکس قبطی اسکندریه، و آزار قبط ها
یک اقلیت قابل توجه مسیحی در مصر وجود دارد که بین 3 تا 4 درصد جمعیت را تشکیل می دهند. بیش از 90 درصد مسیحیان مصری به کلیسای بومی ارتدکس قبطی اسکندریه تعلق دارند که یک کلیسای اصیل ارتدکس است. دیگر مصریان بومی به کلیسای کاتولیک قبطی، کلیسای انجیلی مصر، و مذاهب مختلف دیگر پروتستان تعلق دارند. جوامع غیر بومی مسیحی، بیشتر در مناطق شهری قاهره و اسکندریه یافت می شوند.
میلیون ها نفر از مصریان به عنوان اعضای کلیسای ارتدکس قبطی اسکندریه، از مذهب مسیح پیروی می کنند.
بنابه گفته سفیر اکبر احمد و اسقف برایسون چین، قبط های مسیحی تحت فشار و محاصره شدید  هستند و اغلب در هراس از دست دادن زندگی خود می زیند و «دختران مسیحی توسط گروه های مخفی مسلمان دزدیده می شوند و به ازدواج اسلامی فریفته می شوند، در حالی که دولت جای دیگری را نگاه می کند». آنها در معرض تبعیض و به حاشیه گذاشته شدن در بسیاری سطوح هستند. از نظر آزادی دینی، انجمن پو برای زندگی دینی و عمومی، مصر را به عنوان پنجمین کشور نامطلوب جهان پس از عربستان سعودی، ایران، ازبکستان، و چین قرار می دهد. به علاوه، مصر در بین 12 کشور جهان از نظر خشونت دینی علیه اقلیت های دینی و نیز از نظر خصومت های اجتماعی علیه مسیحیان قرار می گیرد. علاوه بر این، کمیسیون ایالات متحد برای آزادی دینی بین المللی، مصر را به دلیل ماهیت و حجم نقض آزادی مذهبی انجام شده یا تحمل شده توسط حکومت، در لیست کشورهایی قرار داده است که نیازمند مشاهده دقیق هستند.
مسیحیان قبطی به صورت حداقلی در نیروهای انتظامی، دفاتر امنینی عمومی و دولتی به کار گماشته می شوند و بر پایه دین شان در نیروی کار تحت تبعیض واقع می شوند. جامعه قبطی، به همراه چندین فعال حقوق بشر و روشنفکر، بر این عقیده اند که تعداد مسیحیانی که مناصب دولتی را بر عهده دارند، با تعداد قبط ها در مصر متناسب نیست. آنها همچنین قربانی قوانین مذهبی تبعیض آمیز، قضات ضد مسیحی و پلیس دولتی ضد مسیحی نیز هستند. قوانین ضد مسیحی، شامل قوانین حاکم بر تعمیر کلیساهای قدیمی و ساخت کلیساهای جدید هستند که معمولا کارهای غیر ممکنی هستند، چرا که برای ساخت کلیسای جدید، اجازه ریاست جمهور و برای بازسازی حتی یک دستشویی در یک کلیسای موجود، اجازه فرماندار لازم است. قضات ضد مسیحی تمایل دارند که از پشت میز قانون صادر کنند. یک مثال عبارت است از خودداری دادگاه مصر از صدور اوراق هویت جدید برای مسلمانانی که به مسیحیت گرویده اند، به نحوی که نشانگر مذهب جدیدشان باشد. از طرف دیگر، گرویدن به اسلام حتی نیازمند رفتن به دادگاه نیست. قطب ها از فرصت های برابر در استخدام و ترفیع برخوردار نیستند. تعداد بسیار کمی به مناصب کلیدی حکومتی گمارده شده اند و احزاب سیاسی تقریبا هیچ وقت نامزدهای قبط را برای کرسی های مجلس در نظر نمی گیرند. به علاوه، ثبت نام قبط ها در آموزشگاه های پلیس و مدارس نظامی به شدت محدود است. به همین طریق، قبط های خیلی کمی به عنوان آموزگار مدارس یا اساتید دانشگاه پذیرفته می شوند.
باز هم بیشتر، قبط ها معمولا دریافت کننده جرایم کینه ای ضد مسیحی هستند که تعداد آنها از دهه 1970 افزایش یافته است. از زمانی که مبارک در 1981 قدرت را به دست گرفت، بیش از 1500 حمله خشونت بار بر علیه قبط ها صورت گرفت و هزاران مسیحی کشته و زخمی شدند. حملات وحشیانه ضد مسیحی در مصر علیا در دهه 1990، هزاران قبط را وادار کرد که به شهرهای بزرگتر در مصر بگریزند یا مهاجرت کنند؛ شکل ناشناخته ای از پاکسازی قومی. 10 سال گذشته شاهد افزایش شدیدی در مقیاس جرایم کینه ای ضد مسیحی بود، از جمله چندین قتل عام مثل قتل عام کوشه در 2001، قتل عام نگ حمادی در 2010، و بمب گذاری اسکندریه در 2011. قبط ها همچنین از اینکه حکومت مصر و سیستم قضایی مصر، کار اندکی برای مجازات حملات علیه جامعه قبطی انجام می دهند، از تعقیب جانیان عاجزند و در نتیجه به آزار بیشتر قبط ها دامن می زنند، شکایت دارند. برای مثال، تمام جنایت کارهای مسئول کشتار 21 قبط در کوشه در 2001، که بیشتر آنها زنان و کودکان بودند، به دستور دادگاه آزاد شدند. در همان زمان، چنانکه روزنامه مستقل مصری المصر الیوم شرح می دهد، «(رییس جمهور حسنی) مبارک از پاپ قبطی خواست که به زبان بازی های مذهبی پایان دهد».

اقلیت های دینی
چشم انداز مذهبی مصر با تاریخچه ای از افراط گرایی مذهبی، از جمله حکم دادگاه عالی اداری مصر در 2006 که تمایز قانونی واضحی بین «ادیان پذیرفته شده» (یعنی اسلام، مسیحیت و یهودی) و تمام اعتقادات مذهبی دیگر ایجاد کرد، خدشه دار شده است. این حکم به طور موثر عمل به همه مذاهب غیر از سه مذهب بزرگ ابراهیمی، ممنوع و غیر قانونی می کند. این حکم، جوامع دینی پذیرفته نشده را وادار کرد که یا گواهی دروغ بدهند و یا از کارت شناسایی مصری محروم شوند (به مشاجره بر سر کارت شناسایی مصری رجوع کنید)، تا اینکه یک دادگاه قاهره در 2008 حکم داد که اقلیت های دینی پذیرفته نشده می توانند تا زمانی که دینشان را در ورقه های دادگاه قید نکنند، گواهی تولد و اوراق هویت دریافت کنند. 
همینطور یک جمعیت کوچک، ولی از نظر تاریخی مهم غیر مهاجر بهایی 2000 نفره، که از عمل به آیین بهایی باز داشته شده اند. همینطور یک جامعه کوچکتر 200 نفری یهودی هم وجود دارد و نیز تعداد کمی مصری که غیر مذهبی دانسته می شوند. 

فرهنگ
کتابخانه اسکندریه (Bibliotheca Alexandrina)، یادبودی برای کتابخانه باستانی اسکندریه در دومین شهر بزرگ کشور است.
فرهنگ مصری، شش هزار سال تاریخ ثبت شده دارد. مصر باستان جزو اولین تمدن ها بود و برای هزاره ها، مصر، فرهنگی به شدت پیچیده و پایدار را حفظ کرد که فرهنگ های بعدی در اروپا، خاورمیانه و دیگر کشورهای آفریقا را تحت تاثیر قرار داد. پس از دوره فرعون ها، مصر خود تحت نفوذ فرهنگ یونانی، مسیحی و اسلامی قرار گرفت. امروزه، بسیاری جنبه های فرهنگ کهن مصر در تعامل با عناصر جدید وجود دارند، از جمله اثر فرهنگ مدرن غربی، که خود ریشه در مصر باستان دارد.
قاهره، پایتخت مصر، بزرگترین شهر آفریقاست و قرن ها به عنوان مرکز آموزش، فرهنگ و بازرگانی مطرح بوده است. مصر بیشترین تعداد دریافت کنندگان جایزه نوبل را در آفریقا و جهان عرب دارد. بعضی سیاست مداران مصری، اداره کننده سازمان های بین المللی بزرگ مثل پطرس غالی در سازمان ملل و محمد البرادعی در سازمان بین المللی انرژی اتمی، بوده اند.
مصر، یک جریان ساز فرهنگی پذیرفته شده جهان عرب زبان است و فرهنگ معاصر عرب، به شدت تحت تاثیر ادبیات، موسیقی، فیلم و تلویزیون مصر قرار می گیرد. مصر در دهه های 1950 و 1960، نقش یک رهبر محلی را به عهده گرفت که به موقعیت فرهنگ مصری در جهان عرب، استحکام بیشتری بخشید. 

هویت
رنسانس مصر بین 1919 تا 1928، محمود مختار، دانشگاه قاهره
دره نیل، خانه یکی از قدیمی ترین فرهنگ های جهان بوده است که سه هزار سال تاریخ پیوسته را در خود دارد. وقتی که مصر، پس از 343 پیش از میلاد تحت یک سری تصرفات خارجی قرار گرفت، هرکدان از آنها نشانی نازدودنی بر چشم اندار فرهنگی کشور به جا گذاشتند. هویت مصری در طول این دوره طولانی اشغال تکامل یافت تا عملا دو دین جدید، یعنی اسلام و مسیحیت و یک زبان جدید، و بازمانده آن عربی مصری را، بپذیرد.
پس از دوهزار سال اشغال، سه ایئولوژی برای جلب توجه مصریان تازه استقلال یافته رقابت می کردند: نظریه قومی-سرزمینی ناسیونالیسم مصری، نظریه سکولار ناسیونالیسم عرب یا پان عربیسم، و اسلام گرایی. ناسیونالیسم مصری به چندین دهه قبل از مشابه های عرب خود بر می گردد، ریشه هایی در قرن نوزدهم دارد و وجه غالب نظرات فعالان و روشنفکران ضد استعماری مصری تا اوایل قرن بیستم بوده است. ناسیونالیسم عرب تحت حکومت ناصر به اوج خود رسید، ولی تحت حکومت سادات افول کرد؛ در عین حال، ایدئولوژی که توسط اسلام گراها، مثلا اخوان المسلمین نمایندگی می شد، در بخش های کوچکی از طبقه متوسط به پایین جامعه مصر وجود دارد.
کار محقق اوایل قرن نوزدهم، رفاعه التهتاوی، منجر به رنسانس مصر شد، که مشخص کننده تغییر از مصر قرون وسطی به مصر مدرن ابتدایی است. کار او علاقه به مصر باستان را دوباره ایجاد کرد و جامعه مصر را در معرض اصول روشنگری قرار داد. تهتاوی به همراه مصلح آموزشی، علی مبارک، یک مدرسه مصرشناسی بومی بنیان گذاری کرد که برای الگوگیری به دانشمندان قرون وسطی مصری مثلا سویوتی و مقریزی، که خود تاریخ، زبان و آثار باستانی مصر را مطالعه کرده بودند، نظر داشت.
رنسانس مصر در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم از طریق آثار افرادی مثل محمد عبده، احمد لطفی السید، محمد لطفی گوماه، توفیق الحکیم، لویی آواد، قاسم امین، سلامه موسی، طه حسین و محمود مختار، به اوج خود رسید. آنها مسیری آزادیخواهانه برای مصر ترسیم کردند که با تعهد به آزادی فردی، سکولاریسم و ایمان به دانش برای پیشرفت، بیان می شد. 

هنر و معماری
نقاشی مربوط به سلسله هجدهم، از مقبره فرماندار تبسی «راموسه» در دیرالمدینه
مصری ها یکی از اولین تمدن های بزرگ بودند که عناصر طراحی را در هنر و معماری خود کدگذاری کردند. نقاشی های دیواری که در خدمت فراعنه کشیده می شدند، از یک مجموعه سفت وسخت قواعد تصویری و معانی پیروی می کردند. تمدن مصر، به دلیل اهرام، معابد و مقبره های یادمانی عظیم خود معروف است. مثال های معروف عبارتند از اهرام «دیوسر»، که توسط معمار و مهندس باستانی «ایمهوتِپ» طراحی شده، ابوالهول و معبد ابوسیمبِل. هنر مدرن و معاصر مصری، می تواند به اندازه هر کاری در صحنه هنر جهانی گونه گونی داشته باشد، از معماری بومی گرای حسن فتحی و رامسس ویسا واسف گرفته تا مجسمه های معروف محمود مختار و نمادنگاری قبطی متمایز ایساک فانوس.
تالار اپرای قاهره، مهمترین مرکز هنری در پایتخت مصر است. صنعت رسانه ها و هنرهای مصر از اواخر قرن نوزدهم شکوفا شده است، و امروزه بیش از سی کانال ماهواره ای دارد و بیش از صد فیلم در سال تولید می کند. قاهره، از دیرباز به عنوان «هالیوود خاورمیانه» مشهور بوده است؛ فستیوال فیلم سالانه آن، فستیوال بین المللی فیلم قاهره، توسط فدراسیون بین المللی تولیدکنندگان فیلم، به عنوان یکی از 11 فستیوال با درجه برتر جهانی معرفی شده است. برای تقویت بیشتر صنعت رسانه ای، به ویژه با رقابت شدید از طرف دولتهای عرب خلیج فارس و لبنان، یک شهر رسانه ای بزرگ ساخته شده است. برخی بازیگران مصری، مثل عمر شریف، شهرت جهانی به دست آورده اند.

ادبیات
ادبیات، یک عنصر فرهنگی مهم در زندگی مصر است. نویسندگان و شاعران مصری، از اولین کسانی بودند که اشکال مدرن ادبیات عرب را آزمودند و فرم هایی که آنها ایجاد کردند، به طور گسترده در تمام خاورمیانه تقلید شد. اولین رمان مدرن مصری، زینب، نوشته محمود حسین هیکل، در 1913 به زبان [عربی] مصری منتشر شد. نویسنده مصری، نجیب محفوظ، اولین نویسنده عرب زبان بود که جایزه نوبل ادبیات را برد. نویندگان زن مصری شامل نوال السعداوی، که به خاطر فعالیت های فمینیستی اش معروف است و الیفه رفاعه که او هم در مورد زنان و رسوم می نویسد، هستند.
شعر گویی به زبان مادری، که با کارهای احمد فواد نِجم (فَگومی)، صلاح جحین و عبدالرحمان العبنودی شناخته می شود، احتمالا محبوب ترین گونه ادبی بین مصری ها است. به باور آنها، قایق هایی توسط اموات برای همراهی خورشید در اطراف جهان به کار می رفت، و به بهشت به عنوان «آبهای بالایی» اشاره می شد. در اسطوره شناسی مصری، هرشب، خدای افعی شکل، آدوفیس به «قایق خورشید» که هر روز آفتاب را (و در نتیجه نظم را) به پادشاهی می آورد، حمله می کرد. به این قایق، «قایق کرورها» گفته می شود چرا که تمام خدایان و ارواح مردگان آمرزیده شده، ممکن بود زمانی برای دفاع یا به راه انداختن آن لازم باشند. 

موسیقی
موسیقی مصری، ترکیبی  غنی از عناصر بومی، مدیترانه ای، آفریقایی و غربی است.  در عهد باستان، مصریان چنگ و فلوت می نواختند، و نیز دو ساز اصیل: نی و عود. موسیقی ضربی و آوازی نیز، از آن زمان بخش مهمی از سنت محلی موسیقیایی شده است. موسیقی معاصر مصری، با کارهای خلاقانه افرادی مثل عبدو الحمولی، الماز و محمود عثمان آغاز شد، که کارهای بعدی غول های موسیقی مصر مانند سعید درویش، ام کلثوم، محمد عبدالوهاب و عبدالحلیم حافظ را تحت تاثیر قرار دادند. از دهه 1970 به بعد، موسیقی پاپ مصری بیشتر در فرهنگ مصر اهمیت یافته است، در حالی که موسیقی سنتی مصر، همچنان در عروسی ها و دیگر مناسبت ها نواخته می شود. برخی از مطرح ترین خواننده های معاصر پاپ مصری عبارتند از عمرو دیاب و محمد منیر.
منبع:
http://en.wikipedia.org/wiki/Egypt
[e-mail]