اندیشه های تصویری(6): دوزخ

ناصر فکوهی (طرح: ایرج اسماعیل پور قوچانی)

دوزخ باید جایی بیش از آن نزدیک باشد که تصور می کنیم؛ جایی در اعماق وجودمان؛ جایی که روشنایی مطلق در تاریکی مطلق تعریف شده باشد و برعکس. دوزخ باید جایی در اندیشه های تاریک ما؛ در تمایل جنون آمیز و مقاومت ناپذیر ما به تخریب زندگی به بهانه حفظ و تداوم بخشیدن به آن، ریشه داشته باشد؛ در لایه های سرسخت و برنده ای که درگیر شدن با آنها، جز زخم زدن هایی کارا بر کالبد و بر روحمان ثمری برایمان در بر ندارد. دوزخ شاید آنجا باشد که نه تصورش را می کنیم و نه انتظارش را داریم، درست همانجا که می پنداشتیم و می پنداریم  بهشتی در انتظارمان  بوده و هست. و راستی که مرزهای میان این دو چه نازک و چه ناپیدایند. چه بسیار انسان هایی که عمری را در دوزخ زیسته اند که بهشتی پنداشته اندش و چه بسیار دیگرانی که بهشت کوچک واقعی خود را، دوزخی دانسته اند که باید از آن بگریزند. دوزخ و بهشت ما در نهایت، شاید جایی نباشند  جز در توهم و خیال مان: دوزخی که ذهن ما را درون خود در پست ترین لایه های خاک  فرو می کشد و بهشتی که بال هایی بی معنا به آن می بخشد تا در آسمان ها پرواز کند. تصویری در آینه یا تصویری در آلبومی قدیمی، یا تصویری با چشمان بسته و ارامش بخش،  گذشته ای رویایی یا آینده ای آرمانی. و چه حسرت آور و دردناک است که بپنداریم و اطمینان بیابیم که دوزخ نه پیش روی ما و در انتظارمان، بلکه پشت سر ما بوده است، بی آنکه چیز دیگری در پیش رویمان باشد: هیچ چیز؛ هیچ انگاشتن و بی معنایی، جایی که گمان می کنیم، باید حتما معنایی وجود داشته باشد، همین،  بی شک دوزخی دردناک  و بی پایان برای تمام کسانی است که بهشت خود را در معنا و افتخاراتی جسته اند که از این معنا بیرون آمده اند. کاش می توانستیم نگاهی سخاوتمندانه تر به دوزخ داشته باشیم، به جایی آکنده از «دیگران» ی تحمل ناپذیر  که هرگز به «ما» تبدیل نخواهند شد و هرگز کاری جز آن نخواهند کرد جز آنکه تفاوت هایمان را به رخ ما بکشند و به همین دلیل مجازتمان کنند. بگذاریم دوزخ ما بهشت دیگران باشد و بهشت آنها دوزخ ما: این دیالکتیک جهنمی شاید هنوز راهی باشد برای گریز از واقعیت تلخ و دردناکی که انتظار همه ما را می کشد. با شعله ها ی درونی دوزخ  خود ، تلاش کنیم به زندگی گرما ببخشیم و  با طراوات و زیبایی بهشت خیالی مان، باغچه های زیباشناسانه ای که شاید هنوز جایی برای آنها در وجودمان باقی مانده باشد.  

 

ستون مشترک «انسان شناسی و فرهنگ» و روزنامه اعتماد (شنبه ها)

این مطلب روز شنبه 28 بهمن 1391 منتشر شده است.

 

نوشته های پیشین در این ستون :

 

اندیشه های تصویری(1): کتاب
http://anthropology.ir/node/16098

اندیشه های تصویری(2): پایان جهان
http://anthropology.ir/node/16276

اندیشه های تصویری(3): پوست
http://anthropology.ir/node/16355

اندیشه های تصویری(4): موزه ها
http://anthropology.ir/node/16451

اندیشه های تصویری(5): کودکی
http://anthropology.ir/node/16549
 

 

پرونده ی «ناصر فکوهی » در انسان شناسی و فرهنگ
http://anthropology.ir/node/9132