موسيقي و اعتراض

ای. لانگ سی. کی یر برگردان فردین علیخواه

مقدمه

موسيقي بخش مهمي از زندگيِ بيشتر جوانان است. طبق نظر میکل و میکل ميزان ساعاتي كه نوجوانان براي گوش كردن به موسيقي صرف مي كنند تقريبا بيش از ساعاتي است كه برای سال هاي مدرسه صرف شده است. آرنت اهمیت موسیقی برای نوجوانان را اين گونه توصيف می کند:

 « براي آنان صرفا ترجيحی موسیقیائی مطرح نيست بلكه یک سرگرمی جدّی است كه نگاه آنان را به جهان، عادتهاي[خاص] خرج کردن، احوال، دوستي‌ها، تصورات آنان از اینکه چه چیزی و چه کسی قابل پسند است و اميدهاي آنان برای آنچه که خواهند شد شكل مي دهد».

رز موافق است که « ... میزان توجه و معانی كه جوانان صرف موسيقي مي كنند هنوز هم در كنار هر نوع فعاليت سازمان يافته دیگری نظیر دين بي رقيب است». نوجوانان هويت شان را از طريق گزينش ژانرهاي مختلف موسيقي شكل مي دهند. اگرچه جوانان سبك هاي موسيقيايي دلخواه خودشان را دارند ولي انتخاب هاي آنان طبيعتا گذرا و متغير است و بيانگر آن است كه تجارب و ارزش ها در طول زمان تغيير مي كند.

موسيقي داراي تنوعي از كاركردها براي نوجوانان است. روبرت و كريستنسان نشان می دهند که:

« ... موسيقي مي تواند تنش ها را كاهش دهد، نسبت به مشكلات راه گريز يا انحراف به وجود آورد، احساس تنهايي را تخفیف دهد، وقتي كار ديگري براي انجام نیست زمان را پر كند، زندگي را از كرختي در بياورد، انجام كارهاي روزمره و پست را آسان تر كند، سكوت آزاردهنده را پر کند، مایۀ گفتگو با ديگران شود، مهماني ها را سرزنده کند، لغات جديدي به ما ياد دهد، ديدگاههاي سياسي را شكل دهد و استفاده هاي بسيار ديگري براي شنوندگانش داشته باشد».

موسيقي مي تواند به عنوان شكلي از « التيام معنوي» ايفاي نقش كند. تحقيقات نشان مي دهند كه نوجوانان اغلب از موسيقي به عنوان شكلي از تجربه فرهنگي مشترك براي بيان ارزش هاي هنرمندانه، اجتماعي و سياسي استفاده مي كنند. نوجوانان از موسيقي عامه پسند براي بيان نارضايتي از واقعيت هاي سياسي و اجتماعي اي كه جامعه كلان آنرا دامن زده است استفاده مي كنند.

ژانرهای موسیقی به مثابه ابزارهای اعتراض

بسياري از سبك هاي موسيقي؛ از اپرا تا پانك براي شكل دهي به هويت هاي سياسي بكار گرفته شده اند؛ ضمن اينكه خودشان از جريان هاي سياسي و اجتماعي مختلفي حمايت كرده اند. برای مثال ریجای و فیلیپس استدلال می کنند که موسيقي در سراسر تاريخ براي بيان همه نگرش هاي سياسي نظير دموكراسي، آنارشيسم و نژادپرستی مورد استفاده قرار گرفته است. یانس و همکارانش معتقدند که جوانان از موسيقي به عنوان ابزاري براي بيان « موضوعات آزادي يا محتواهای سياسي دیگر» استفاده می کنند. در منابع مختلف، ژانرهاي موسيقي نظير هيپ-هاپ، رپ، هوي متال و پانك به عنوان راهي براي بيان افكار اجتماعي و سياسي جوانان مطرح شده است. در ادامه به بررسي هر کدام از ژانرهاي موسيقي پرداخته می شود که برای بيان نارضايتي در جامعه مورد استفاده قرار گرفته اند.

• هيپ-هاپ و رپ

هيپ-هاپ و رپ حدود دهه 1970 توسط سياه پوستان شهري فقیر و براي بيان نارضايتي هاي آنان از فقر و فرصت هاي محدود در زندگي خلق شد. بنِت معتقد است که هيپ-هاپ و رپ براي بيان دغدغه هایی پیرامون مسائلي نظير نژاد پرستي، فشارهاي پليس، حقوق مردم، بيكاري و ضديت با سر تراشیده ها[1] در انگليس و آلمان بكار رفت. [این ژانر] بعد از آنكه در دهه 1980 توسط رسانه ها به شهرت رسید، بيشتر مصرف كنندگان آثار هيپ-هاپ و رپ -هم در انگليس و هم امريكا- جوانان سفيد پوست بودند. سالیوان در تحقيقي در بين نوجوانان[ایالت های] غرب میانۀ امریکا نشان داد در حالي كه بيشتر جوانان افريقا-امريكايي هم به موضوعات سياسي مطرح در ترانه‌هاي رپ و هم به ضرب های قشنگ آن توجه دارند در مقابل بيشتر جوانان سفيد پوست امريكايي فقط به صدای از نظر زیبائی شناختی خوشایند آن اهمیت داده اند. هم زمان سرمايه گذاران نيز به محبوبيت هيپ-هاپ و رپ توجه كردند و از آن به عنوان يك فرصت بازاريابي جديد برای ارتقاء آگاهی [از] مد در يك فرهنگ مبتني بر مصرف گرايي استفاده كردند، از این رو زمينه آن فراهم شد تا جوانان سفيد پوست حومه شهري نيز از سبك و مد مردمان [محلات] فقیرنشین را بدست آوردند بدون آنكه شرایط زندگی محقّر آنان را تجربه کنند. در منابع جریانی هم وجود دارد که كه هيپ-هاپ و رپ را به رفتار منفي جوانان نظير سرقت، نزاع، مصرف سيگار و مواد مخدر ربط می دهد. اما همچنین بايد گفت كه اين گونه رفتارهاي سركش مي تواند به مثابه شکلی از مقاومت در برابر واقعيت اجتماعي ديده شود.  

• راك و هوي متال

ژانر موسيقي ای که به طور گسترده تعريف شده و  به شکل وسیعی مورد بحث قرار گرفته است « راك ان رول» يا موسيقي راك است. در موسيقي راك ان رول زير شاخه هاي زیادی نظیر پانك راك، آلترناتيو راک، کانتمپرری راك و آثار قدیمی وجود دارد. بعضي اوقات انواع متفاوت راك در قالب پاپ/ راك دسته بندي می شود. موسيقي راك به عنوان شكلي از بيان فرهنگي در نظر گرفته مي شود كه هم [امری] سياسي و هم زيبائي شناختي است. برای مثال آيرمن و جيمسون موسيقي راك را به مثابه نشانه " جستجوي انقلابي آزادي" دانسته اند.

دو ژانر موسيقي مرتبط با راك ان رول كه به شكل جداگانه مورد بحث قرار گرفته اند پانك راك و هوي متال است. ويژگي پانك راك و در واقع فرهنگ پانك، ضد نظام حاكم بودن و نگرش هاي عصیانگرانه است. مك لون(2004) با بررسی چشم انداز پانک در ايرلند شمالي، موسيقي پانك را ابزاري براي جوانان جهت بيان نارضايتي شان از واقعيت هاي اجتماعي و سياسي مي داند. شانك استدلال مي كند كه ويژگي اصلي گروههاي پانک راک در[شهر] آستينِ تكزاس، عصيان بر عليه هویت سنتی تکزاسی است كه بر مردانگي و سلطه مرد تأكيد مي شود. بنابراين پانك راک و فرهنگ پانك عموما با عصيان بر عليه نگرش هاي سياسي حاکم همراه بوده است.

هوي متال يكي ديگر از ژانرهايي است كه در ارتباط با راك ان رول مورد بحث واقع شده است. همچون پانك راک، هيپ هاپ و رپ، موسيقي هوي متال نيز واكنشي سياسي به ارزش هاي حاكم در جوامع غربي توصیف شده است. آرِنت دریافت که دليل گوش كردن جوانان 14 تا 20 ساله غربي به ترانه هاي آهنگ های هوي متال، پيام هاي مربوط به « آگاهي اجتماعي» بود. هانسن و هانسن در یک نمونه از دانش آموزان كالج امریکایی نشان دادند كه شنوندگان هوي متال [اهل] خشونت و ضد اجتماعي بودند. تحقيقات در نقاط ديگر نشان می دهند جواناني كه به موسیقی هوي متال گوش مي كنند در مقايسه با كساني كه شنونده اين ژانر نيستند بيشتر به رفتارهاي مخاطره آميز و سركشانه نظير سرقت، نزاع، كشيدن سيگار و مصرف مواد مخدر و فرار از مدرسه وارد مي شوند. نظير موسيقي پانك، هوي متال هم به نگرش سياسي ای اشاره دارد كه ضد اقتدار است.

• موسيقي ريو: تكنو، ترنس و هاوس

موسیقی تكنو، ترنس و هاوس بيشتر در پارتی های ريو و كلوب هاي شبانه نواخته می شوند؛ جايي كه همه انواع سبك هاي موسيقيایی با هم ترکیب مي شوند. اگر چه بيشتر منابع علمي، موسيقي ريو را عمدتا به عنوان یک مكانيسم فرار [از واقعيت]محسوب می کنند ولي برخي از نویسندگان در آن معاني سياسي می یابند. براي مثال علاوه بر نگرش هاي پوچ انگارانه شرکت کنندگان آلمانی پارتی های ریو و نياز آنها براي فرار از واقعيت هاي خشن زندگي روزمره، برگت و کروگر به پيام هاي سياسي احتمالی صلح و دوستي [در اين سبك] اشاره كرده اند. ويلسون بر اساس مصاحبه ها و مشاهداتي كه در كشور كانادا با شركت كنندگان پارتي هاي ريو داشت نشان داد كه شرکت کنندگان فلسفه ای از جستجوي لذت از طريق موسيقي داشتند تا بدين طريق از ارزش هايي مرتبط با صلح، عشق، وحدت و احترام حمايت كنند. رایتولد به نگرش هاي ضد مصرف گرايي در بين مشارکت کنندگان در پارتی های ریو انگليسي اشاره مي كند هر چند از تمايل آنان به آرامش و فرار از امور روزمره با شركت در مهمانی های رقص شبانه ريو و غوطه ور شدن در رویای اميد و خوشبختی مي گويد.  به طور خلاصه دامنه دلالت سياسي در بين شرکت کنندگان پارتی های موسیقی روشن نيست.

موسيقي كلاسيك، اپرا و نمايش هاي موزيكال

به عقیدۀ ریجای و فیلیپس موسيقي كلاسيك دربردارنده مفاهيم سیاسی-جامعه شناختی روشنی نظیر طبقه، منزلت، قدرت، جنبش های توده ای، انقلاب، آزادي، ممارست، سازمان هاي منظم و نظاير اينهاست. آربلاستر نشان مي دهد كه بين سال هاي 1820 تا 1950 آهنگسازان موسيقي كلاسيك و اپرا چگونه از طريق گسترش احساس هويت ملي در مخاطبان، به شكل گيري فرهنگ و سياست جهان مدرن كمك كردند. بوکینا توضیح می دهد که ُاپراها، در خلق خودشان از همه انواع افكار سياسي تأثير گرفتند. محققي با نام دِليون با تحليل ترانه ها و محتواي نمايش هاي موزيكال به اين نتيجه رسيد كه نمايش هاي موزيكال تصوير جامعي از ايده هاي سياسي و اجتماعي نشان مي دهند. اينها بدان معناست كه در موسيقي كلاسيك، اپرا و در نمايش هاي موزيكال، پيام هاي سياسي اي وجود دارد كه مي تواند به حسی از عمل گرائی مدنی ارتباط یابد.

• بلوز، جاز و فولك

بلوز، جاز و فولك شکل های ديگري از موسيقي با ريشه هاي سياسي اند. در اوايل قرن بيستم سياه پوستان امريكائي با انگیزه های سیاسی، بلوز و جاز را براي انعكاس نارضايتي شان از ارزش هايی که توسط فرهنگ مسلط استقرار یافته بود خلق کردند. يكي از اهداف مهم مك كي براي نگارش كتاب مهمي درباره جاز در بريتانيا، بحث درباره اين موضوع بود كه پذيرش جاز در بريتانيا به وسيله كساني صورت گرفت كه اين نوع موسيقي را به مثابه ابزاري براي عمل گرائی اجتماعي و تغيير سياسي بكار مي بردند. اسما بيان مي دارد كه فرهنگ بلوز به نقد و به چالش كشيدن فرهنگ مسلط و اخلاقيات آن پرداخت و موسيقي بلوز يكي از ابزارهاي تصریح هويت در یک جهانِ فاقد آزادي هاي سياسي بود. استريت با استفاده از گلچيني از آثار موسيقي فولك امريكايي(مجموعه ای از آثار امریکایی از دهه های 1920 و 1930) به عنوان نمونه، بيان مي دارد كه برخي از ملودي هاي فولك هاي امريكايي يا درباره مسائل سياسي است و يا هدف آنها تولید پيامي سياسي بوده است.

• موسيقي كانتري

موسيقي كانتري در دهه 1920 از جنوب امريكا ریشه گرفته است و بازنمايي روش زندگي روستائی و طبقه كارگر است. موسيقي كانتري با ميهن پرستي و حفاظت از ارزش هاي مرسوم خانواده عجين بوده است. البته وان سيكل نشان داد كه بين سال هاي 1960 تا 2000 ، فقط شش درصد از ترانه هاي آهنگ های شماره یک كانتري به مسائل سياسي يا ايدئولوژيک اشاره کرده بودند و اين بدان معناست كه احتمالا موسيقي كانتري با عمل گرائی مدني پیوندی ندارد.

[1]  خرده فرهنگي در بين جوانان كه  كه در دهه 1960 در انگليس شكل گرفت و ريشه در طبقه كارگر انگليس داشت. اينان از نظر سياسي ديدگاههاي متفاوتي داشتند. ولي معمولا رفتارهاي خشن اين خرده فرهنگ معروف است.

 

[i] مطالب اين نوشتار از منبع زير اخذ شده است:

Music preferences and civic activism of young people, Ambrose Leung and Cheryl Kier, Journal of Youth Studies, Vol. 11, No. 4, August 2008, 445_460