جامعه ایرانی و شبکه های اجتماعی

ستاره صفا

تقریباً یک دهه است که ارتباطات مجازی در ایران بسیار رونق گرفته است. در ابتدای امر این ارتباط از طریق ایمیل و در صفحات گفتگو (چت) اینترنتی باب شد. با روی کار آمدن گوشی های تلفن همراه و امکان ارسال متن از طریق پیام کوتاه (اس ام اس) گسترش یافت و با پیشرفت تکنولوژی گوشی های تلفن همراه و راه اندازی شبکه های اجتماعی که دسترسی به آن ها از طریق گوشی های تلفن همراه نیز امکان پذیر است، امروزه این نوع ارتباطات به اوج خود رسیده است، به طوری که درصد بالایی از جوانان در بسیاری از گروه های مجازی عضو هستند و همه روزه مطالب بسیاری بین آن ها رد و بدل می شود.

محتوای پیام ها نیز در طول زمان دستخوش تغییرات شده؛ در ابتدا گفتگوی مجازی در محیط چت روم ها برای جوانان ایرانی بیشتر برای آشنایی و صحبت با سایر افراد و به خصوص جنس مخالف در داخل و خارج از کشور بود که به خاطر شرایط اجتماعی و فرهنگی ایران، این امر برای ایشان بسیار تازگی داشت. امکان داشتن روابط مجازی و نامحدود مانند دیگر دستاوردهای تکنولوژی بدون آشنایی و بی مقدمه وارد ایران شد و از ابتدا تا امروز مشکلاتی نیز برای جامعه به وجود آورده است. اما به مرور زمان و آشنایی بیشتر خانواده ها و جوانان از این نوع ارتباط، تغییراتی به وجود آمده است.

کمی بعد با افزایش استفاده از گوشی های تلفن همراه و رواج پیام کوتاه یا پیامک، از این پیام ها علاوه بر تبادل اطلاعات خبری روزانه، جوک ها و تبلیغات، برای تبادل مطالب ادبی و اجتماعی و فرهنگی نیز استفاده می شد. اشعار، سخن بزرگان یا مطالب آموزنده فرهنگی- اجتماعی، روزانه از طریق پیامک ها رد و بدل می شد ولی به دلیل محدودیت فضایی برای متن هر پیام، مطالب اغلب کوتاه و خلاصه بود. با گسترش شبکه های اجتماعی و از بین رفتن این محدودیت شاهد مطالب طولانی تر هستیم. محتوای مطالب بسیار متنوع است؛ پیام هایی مربوط به مناسبت های مختلف، اخبار و مسائل سیاسی- اجتماعی، مطالب حکیمانه و آموزنده، شعرها، مطالب روزنامه زردی، توصیه های سلامتی و روانشناسانه، مطالب طنز، جوک های سیاه قومیتی و جنسیتی، مقایسه های فرهنگی و ... گاهی با نظریه های سیاه و سفید روبرو هستیم؛ مانند مدح عظمت و بزرگی ایران و اقتدار و هوش ایرانیان در گذشته و یا نزول اجتماعی، فقر فرهنگی و ضعف ایشان در حال حاضر.   

به طور کلی درصد بالایی از افراد و به خصوص جوانان در جامعه کنونی ایران هر روز در حال دریافت و تبادل این گونه مطالب و اخباری هستند که صحت و سقم آن ها مشخص نیست و اغلب به علت حجم بالای مطالب، سرگرمی بسیار وقت گیری است. همچنین درگیر شدن افراد با این دنیای مجازی و اطلاعات کوتاه و مجمل باعث کاهش بیش از پیش آمار کتابخوانی در ایران شده است. از طرفی گاهی تأثیرات مثبت این ارتباطات مجازی در رفتار کلی جامعه مشاهده می شود؛ مانند ایجاد کمپین های حفاظت از محیط زیست، کمک به بیماران و فقرا، توجه به ارزش های فرهنگی، آموزش و ترویج اصول اجتماعی و شهروندی و ...

مسلماً نمی توان مانع پیشرفت شتابزده تکنولوژی برای سهولت و تسریع هرچه بیشتر ارتباطات شد و به تبع آن نمی توان افراد جامعه را از کاربرد آن ها منع نمود، ولی می توان آموزش هایی ارائه نمود تا کاربران بتوانند مدیریت زمان را در استفاده از این تکنولوژی به دست گیرند تا از تأثیرات منفی آن ها در جامعه کاسته شود.