ایران و مصر نگاه به آینده

در تازه ترین اتفاق در روابط ایران و مصر, شورای روابط خارجی مصر, با تكیه بر قواعد جدید و با توجه به تغییرات منطقه ای, خطاب به وزارت خارجه این كشور خواستار ازسرگیری روابط دیپلماتیك با تهران شده است

در تازه‌ترین اتفاق در روابط ایران و مصر، شورای روابط خارجی مصر، با تكیه بر قواعد جدید و با توجه به تغییرات منطقه‌ای، خطاب به وزارت خارجه این كشور خواستار ازسرگیری روابط دیپلماتیك با تهران شده است.

این موضعگیری در پی واكنش اولیه احمد ابوالغیط وزیر خارجه مصر صورت می‌گیرد كه گفته بود <اگر ایران هر دو نشانه خالد اسلا‌مبولی قاتل انور سادات رئیس‌جمهور مصر در سال ۱۹۸۱ را حذف كند، ۹۰ درصد مشكل حل خواهد شد و پس از آن ما درباره شكل روابط آینده‌مان گفت‌وگو خواهیم كرد.> دو مساله مورد اشاره ابوالغیط تغییرنام خیابان خالد اسلا‌مبولی و حذف تصویر وی از خیابان‌های تهران است. این دو واكنش به دنبال اظهارنظر غیرمتعارف (در عرف دیپلماتیك) احمدی‌نژاد در امارات در رابطه با ازسرگیری روابط دیپلماتیك با مصر صورت گرفته است.

طی سال‌های گذشته دو كشور به كرات در رابطه با ازسرگیری رابطه سخن گفته‌اند و حتی زمان آن را هم اعلا‌م كرده‌اند. اگر امروز روابط مصر و ایران، علی‌رغم اظهار تمایل دو طرف به ازسرگیری روابط همچنان به وضع مطلوب نرسیده است، (حتی اگر فرض كنیم طرفین اراده لا‌زم برای از سرگیری روابط را داشته‌اند) بیش از هر چیز ناشی از این امر است كه مصر و ایران بر سر دوراهی انتخاب قرار گرفته‌اند. از طرفی مصر بر سر انتخاب بین ایران - به عنوان یك كشور بزرگ منطقه كه به ضرورت بازسازی روابط با مصر پی‌برده - و برخی كشورهای ذره‌ای عرب منطقه- كه مدعی تاریخ و جغرافیای ایران‌اند و با تكیه بر همبستگی عربی و استفاده از تقابل ایران - عرب در صدد ایجاد بسیج همگانی اعراب علیه ایران بوده و هستند- مردد بوده است. به عبارتی مصر نه می‌تواند نسبت به خواسته اعراب و تهدیدهای مطروحه توسط آنها بی‌تفاوت باشد (چون موجب از دست رفتن جایگاه محوری مصر در جهان عرب و خاورمیانه خواهد شد) و نه می‌تواند نسبت به اهمیت و جایگاه ایران در شرایط جدید منطقه و جهان بی‌توجه باقی بماند. مشكل دیگر مصر اهمیت داشتن رابطه با آمریكاست. مصر به دلیل مشكلا‌ت عدیده اقتصادی ناگزیرست به این مولفه در كلیه مناسبات خود توجه نماید.

این در حالی است كه ایران هم به عنوان كشوری انقلا‌بی با شعارهای مشخص، كه همین شعارها، جاذبه در بین ملت‌های منطقه ایجاد كرده است، ناگزیر بوده در بین منافع ملی و مصالح ایدئولوژیك خود نوعی همگونی و هم‌سنخی ایجاد نماید، تا ضمن تامین منافع ملی خود، از شعارها و مصالح ایدئولوژیك خود نیز عدول ننماید و از سوی ملت‌های منطقه متهم به سازش، محافظه‌كاری و كنار گذاشتن سیاست‌های انقلا‌بی خود نشود. قطع روابط بین دو كشور نیز اساسا مبتنی بر مصالح ایدئولوژیك ایران بوده است. به عبارتی به دنبال انعقاد پیمان كمپ دیوید و صلح مصر و اسرائیل، ایران به دستور امام رابطه خود را با مصر قطع می‌كند.

البته پس از آن، عوامل دیگر نیز در تشدید اختلا‌فات و بی‌اعتمادی طرفین نسبت به یكدیگر دخیل بوده است. از جمله میزبانی مصر از شاه ایران به نحو احسن و خودداری از تحویل وی به ایران، اظهارنظرهای نسنجیده مبنی بر صدور انقلا‌ب در سال‌های بعد از پیروزی انقلا‌ب از سوی برخی مسوولا‌ن ایرانی، حمایت مصر از عراق در طول ۸ سال جنگ با ایران، حمایت مصر از ادعاهای برخی شیوخ منطقه در رابطه با مسائل اختلا‌فی با ایران در رابطه با جزایر سه‌گانه، استقبال ایران از ترور سادات و بزرگداشت خالد اسلا‌مبولی به طرق مختلف از جمله این موارد می‌باشد. از طرف دیگر، به غیر از مراسم تشییع جنازه شاه با تشریفات كامل، طی این سال‌ها، همه ساله مسجد الرفاعی (محل دفن شاه سابق ایران) شاهد مراسم سالگرد محمدرضا پهلوی توسط خاندان سلطنتی بوده است. اگر در این ایام از طرف مسجد الرفاعی گذر كنید و تشریفات به عمل آمده و ردیف تاج گل‌های سفید با روبان‌های سیاه را ببینید، متوجه می‌شوید طی این سال‌ها، دولت مصر در این رابطه سنگ تمام گذاشته و از هیچ اقدامی كوتاهی نكرده است و این مساله كمتر از نامگذاری یك خیابان در تهران به نام خالداسلا‌مبولی نبوده است.

به هر روی اگر بنای طرفین بر تاكید بر اختلا‌فات باشد، طرفین می‌توانند همچنان با تكیه بر مواضع گذشته، قطع رابطه را ادامه دهند، چون برخی مسائل اختلا‌فی همچنان موجود می‌باشد. اگر نگاه آنها به آینده و منافع منطقه و دو كشور باشد، قطعا باید متناسب با شرایط جدید، نقش جدیدی ایفا كنند؛ كه سیاست عرصه انعطاف و تغییر، متناسب با شرایط پدید آمده می‌باشد، نه پای فشردن بر ثابتات. ایران و مصر دو كشور بزرگ منطقه‌اند. از جهات مختلف <كفو> و هم‌وزن هم هستند. از جمله به لحاظ جمعیتی، وسعت جغرافیایی، جایگاه استراتژیك، سابقه غنی فرهنگی-تمدنی، تاثیرگذاری فكری - سیاسی بر منطقه پیرامون خود، نزدیكی فكری مردم دو كشور، علا‌قه به اهل بیت و... به همین دلا‌یل از سرگیری رابطه و همكاری دو كشور، نقشی مهم در تحولا‌ت آینده منطقه خواهد داشت. این روابط می‌تواند به تامین امنیت منطقه كمك كند، بسیاری از سوءتفاهم‌های موجود در منطقه را از بین ببرد، زمینه‌ساز بازار مشترك اسلا‌می باشد، قطب قدرتمندی جهت فعالیت‌های فرهنگی و اطلا‌ع‌رسانی ایجاد كند... و مهم‌تر از همه ملت‌های دو كشور امكان شناخت دوباره یكدیگر را از نزدیك بعد از یك فترت نزدیك به ۳۰ سال خواهند یافت.

جمیله كدیور