ملی گرایی فرانسوی

برایان جنکینز ترجمة مهرداد امامی

فرانسه دارای جایگاهی ویژه در تاریخ ملیّت (nationhood) و ناسیونالیسم است. در خلال قرن هفدهم، فرانسه «الگوی نخستین» دولت-ملت با مرزهایی پابرجا و یک سازمان دولت مرکزی در حال رشد بود. با این وجود، انقلاب فرانسه به گونه ای چشمگیر، معمولاً به مثابة خاستگاه ناسیونالیسم مدرن به منزلة یک ایدئولوژی سیاسی شناخته می شود. این انگارة انقلابی که مشروعیت دولت باید مبتنی بر موافقتی عمومی درون یک قلمروی معین باشد، واسطه ای بود برای فرآیند ملت سازی در اروپای قرن نوزدهم و سلطة متعاقب ایدة «ملت» به مثابة اصل حاکم جهانی سازمان دولت.
در یک سطح، ناسیونالیسم در فرانسه به عنوان فرآیندی در رابطه با ادغامی اجتماعی در نظر گرفته شده است که بر وفاداری های منطقه ای و محله ای فائق آمد و چنین امری را، به-ویژه نقش بارز دولت به مثابة عامل «همگون سازی» ملی از تبدیل «رُعایا به مردمان فرانسویِ» جمهوری سوم گرفته تا انگیزة ملی-کنندة ریاست جمهوری گریِ جمهوری پنجم، ترسیم می کند.
در سطح دیگر، با این حال ایدة ملت در فرانسه به غایت تفرقه-انگیز بوده است. در 200 سالی که جنگ، انقلاب و تغییرهای رژیم نشان دهندة آن بود، ایدئولوژی ها و جنبش های گوناگون در پی تصاحب کردن گفتمان ناسیونالیسم بودند و می کوشیدند آرمان های سیاسی خود را به عنوان بیان اصیل ارزش های «ملی» بشناسانند. این تلاش ها، فرآیند دیالکتیکی پیچیده ای را به وجود آورد که ناسیونالیسم در آن ، میان ]جریان[ چپ و راست، بین پوپولیسم ضد-دولتی و «وطن پرستی دولتی»، و بین یک برداشت («مدنی») اراده باورانه و همگانی از ملیت (nationality) و یک تعبیر بستة جبرگرایانه («قومی») از آن، در حرکت بود.
در طول اشغال نازی ها، این اختلافات جزئی درون تقابلی میان دو نظام و «تاریخ» ارزشی ملی متمایز، ساده سازی و قطب بندی شدند. انقلاب ملی ویشی و گفتمان آزادی بخشی سازمان مقاومت چپ نمونه های این امر بودند. با این حال در دوران پس از جنگ، این قطب بندی های ساده طنین خود را از دست دادند. موقعیت تقلیل یافتة فرانسه در یک جهان دگرگون شده، با ظهور نظام «بلوکی» دوران جنگ سرد، ساخت و ساز اروپا، و تجربة دردناک مستعمره زدایی، شکاف های متناقض و چندگانه ای را در اجتماع سیاسی جمهوری چهارم به وجود آورد. این چندپارگی زمینه را برای سنتز جدیدی که ناسیونالیسم گولیستی دهة 1960 به دست آورد، هموار کرد. سنتزی که به گونه ای موفقیت آمیز، ستیهندگی-های کهنه را از طریق ایجاد وفاق پیرامون ریاست جمهوری گری، مدرنیزاسیون اقتصادی و موضوع یک سیاست خارجی و دفاع «مستقل» از بین برد، موضوعی که از فضای فراهم شده در نظام بلوکی بین المللی به واسطة دوره ای از آشتی نسبی سود می جست.
به گونه ای طعنه آمیز، تحت لوای دولت دو گُل بود که عضویت فرانسه در جامعة اروپایی ادغام شد با مدرنیزاسیون اقتصادی با پشتیبانی دولت، و درهای اقتصاد را به روی فرآیندهای شتاب دهندة جهانی سازی بازار گشود که به طور پیش رونده ای، به خودمختاری دولت -ملت ها در عرصة سیاست گذاری اقتصادی و سایر حیطه های مربوط به آن لطمه زد. شکست برداشت خاص چپ فرانسه از ناسیونالیسم اقتصادی («کینزی گرایی در یک کشور») در سال-های 2-1981، به تبع فروپاشی اقتصاد دستوری کمونیستی و نابودی نظام بلوکی که سیاست خارجیِ «مستقل» فرانسه بر مبنای آن پیش-بینی شده بود، اعتبار ناسیونالیسم به مثابة یک برنامة سیاسی را به شدت تضعیف کرد.
در عین حال، ظهور جامعة کثرت گرا، چندقومی و پسا-صنعتی در فرانسه، گرایش به اسطوره های همگون ساز تاریخی دربارة ملیت فرانسوی را سست کرد. جدایی فزایندة دولت و ملت، چیزی شبیه به بحران هویت ملی را به وجود آورده است و سیاسی کردن موفقیت آمیز جبهة ملی در رابطه با نژاد و مهاجرت را می توان به مثابة علامت این بیماری وخیم تر در نظر گرفت. تقویت نوستالژی در جهت منزلت ملی از دست رفته، و هویت خواهی به رغم جهانی شدن اقتصادی و فرهنگی، گفتمانی ناسیونالیستی را تصاحب کرده است که امروزه جریان اصلی احزاب سیاسی تا حد زیادی از آن صرف نظر می کنند.

برای مطالة بیشتر
Hoffmann, S. (1974) Decline or Renewal: France Since the 1930s, New York, Viking (contains an influential and pioneering essay on the idea of ‘nation’ in France).
Jenkins, B. (1990) Nationalism in France: Class and Nation Since 1789 , London, Routledge (an analysis of the ideological dynamics of French nationalism since the Revolution).
Silverman, M. (1992) Deconstructing the Nation: Immigration, Racism and Citizenship in Modern France, London, Routledge (situates the contemporary issue of immigration within the framework of the historical French
conception of nationality and citizenship).
Weber, E. (1976) Peasants into Frenchmen: The Modernisation of Rural France 1870–1914, Stanford, CA: Stanford University Press (the classic study of the development of French national consciousness under the Third Republic).                          
منبع:
Encyclopedia of French Contemporary Culture. London and New York, Routledge, 1998, Entry of Nationalism