زنان پیشگام در انسان شناسی (3):فرانسس ترزا دنس - بخش دوم

فرشته انصاری

در تابستان 1911 دنس مور مغازه ای را در سکونت گاه های سرخ پوستان سایکس که در دو طرف مرز شمالی و جنوبی داکوتا قرار داشت تاسیس کرد . او با افراد در این محل صحبت می کرد و با برخی از پیرترها که با رئیس بزرگ هونک پاپا ( Hunkpapa) جنگیده بودند مصاحبه می نمود . او با بیشتر از 50 پیر درباره رسم رقص مذهبی آفتاب که در سال 1882 توسط دولت ایالات متحده آمریکا متوقف شد گفتگو کرد . دولت آمریکا سرخ پوستان را وادار می کرد تا جذب جامعه مسیحی شوند . مهم ترین اطلاع رسانی که به دنس مور اطلاعات می داد مردی 60 ساله و لاکوتایی ( Lakuta) بود که خز قرمز ( Red Weasel) نامیده می شد

بخش دوم و نهایی در تابستان 1911 دنس مور مغازه ای را در سکونت گاه های سرخ پوستان سایکس که در دو طرف مرز شمالی و جنوبی داکوتا قرار داشت تاسیس کرد . او با افراد در این محل صحبت می کرد و با برخی از پیرترها که با رئیس بزرگ هونک پاپا ( Hunkpapa) جنگیده بودند مصاحبه می نمود . او با بیشتر از 50 پیر درباره رسم رقص مذهبی آفتاب که در سال 1882 توسط دولت ایالات متحده آمریکا متوقف شد گفتگو کرد . دولت آمریکا سرخ پوستان را وادار می کرد تا جذب جامعه مسیحی شوند . مهم ترین اطلاع رسانی که به دنس مور اطلاعات می داد مردی 60 ساله و لاکوتایی ( Lakuta) بود که خز قرمز ( Red Weasel) نامیده می شد . دنس مور می گوید : خز قرمز خیلی ناخواسته بر من وارد شد او 43 مایل را با دلیجان و واگن طی کرده بود و توتونی را که آماده کرده بودم از من پذیرفت . او می گفت که بر علیه آرزوهایش برخاسته است و هیچ آرزویی ندارد که درباره آن صحبت کند . او می گفت که رقص آفتاب برایش خیلی مقدس است بنابراین می خواست که آن رقص با او بمیرد . خز قرمز و تعدادی دیگر از سرخ پوستان بالاخره در مقابل پافشاری های دنس مور کوتاه آمدند و اجازه دادند تا وی صحبت هایشان را درباره مناسک رقص آفتاب که قصد داشت آن ها را در واشینگتن نگهداری کند ضبط کند . این مصاحبه ها مجموعه ای از نشست ها و کنفرانس ها میان دنس مور و مصاحبه شوندگان بود . مسن ترها اغلب با حالتی هولناک ولی محترمانه درباره این مناسک صحبت می کردند و بقیه به طرزی غیر شایسته درباره چنین امور مقدسی که احتمال بداقبالی و مرگ آن ها را در پی داشت رفتار می کردند ولی بالاخره دنس مور آن ها را نیز متقاعد کرد تا در مورد چنین مراسمی صحبت کنند . در یک بعد از ظهر استثنایی ، دنس مور به همراه تنی چند از اطلاع رسانان به طرف دشتی عزیمت کردند که آخرین رقص خورشید پس از 29 سال در آن جا حفظ شده بود . برخی از پیرمردها کلاه های جنگی پردار و ژاکت های درست شده از پوست گوزن را درآوردند و سپس جمجمه سر یک بوفالو را که برایشان مقدس بود و یک نشان کوچک تشریفاتی که بر روی آن نقاشی شده بود را در مقابل قرار دادند . این صحنه تکان دهنده بود و دنس مور نمی توانست حتی برای یک لحظه کوتاه این فکر را در حالی که کتابی درباره سرخ پوستان تتون سیو می نوشت متوقف کند . پیپ به شیوه ای سنتی از دستی به دستی می چرخید این صحنه کمی سبب خنده می شد . آن جا مردی درباره رقص آتش منطقه خودش صحبت می کرد و اثر داغی که در اثر رقص آتش پیدا کرده بود را نشان می داد . دنس مور هنوز خاطره آن صحنه را که چگونه رقصندگان از جایی که آمده بودند برمی گشتند به یاد داشت . او بیش تر از سه تابستان را در میان سرخ پوستان سایو( Teton Sioux) داکوتا و لاکوتایی صرف کرد . او صدها عکس گرفت و صداها را ضبط کرد . دو جین اشیاء مذهبی و روزانه را جمع آوری کرد و در آخرین روزهای اقامتش توسط یک پیر سال خورده لاکوتایی که دخترش را از دست داده بود به فرزندی پذیرفته شد . فرانسس یافته هایش را در یک مجلد ماندنی با عنوان "موسیقی تتون سیو" گردآوری کرد و توسط اداره مردم شناسی آمریکا در سال 1918 منتشر شد . این کتاب هنوز هم توسط محققان و مردمان لاکوتا خوانده می شود . هنوز آواز خوانان سرخ پوست در منطقه صخره ایستاده (The Standing Rock) و دیگر سکونت گاه های سرخ پوست نوار کاست های دنس مور را که با سیلندرهای مخصوص ضبط می شد به کار می برند تا آوازهای سنتی را احیا کنند . در یکی از مصاحبه هایی که با دیل ویسل ( Dale Weasel) که یک خواننده سنتی لاکوتایی از سکونت گاه سرخ پوستان سایکس در منطقه صخره ایستاده در جنوب داکوتا بود انجام شد وی درباره بخشی از آوازهایی صحبت کرد که در کلکسیون دنس مور کشف شد . این آواز در 85 سال پیش توسط مادر مادر بزرگ دیل ویسل به نام هاتی لورنس ( Hattie Lawrence) خوانده شده بود . در برخی موارد طرز تلقی دنس مور نسبت به مردمی که او آن ها را مطالعه می کرد برگرفته از خصایص یک زن مسیحی قرن نوزدهمی بود . عده ای از امروزی ها گفتارهای او درباره سرخ پوستان را نوعی ژست و نژاد پرستی تمام عیار تلقی می کردند با وجود این دنس مور زندگی خود را وقف کرد تا موسیقی بومی آمریکا را که تعداد معدودی از سفید پوستان آمریکایی در فکر نگهداری آن بودند محافظت کند . سفید پوستان گرچه ممکن بود مجذوب کلاه های جنگی و بیشه زارهای جنگلی سرخ پوستان شوند اما در نگاه آن ها موسیقی سرخ پوستان عجیب ، ترس آور و غیر قابل فهم به نظر می رسید . در اولین سال ها دنس مور اعتقاد داشت موسیقی سرخ پوستان دشت نماینده موسیقی تمام سرخ پوستان آمریکایی است . دیدگاه عالمانه او سبب شد وی تنوعی از فرهنگ های سرخ پوستان را بشناسد . در این فاصله دیدگاه شخصی او درباره ویژگی های شخصیتی سرخ پوستان با نگاهی مخالف تغییر یافت و آرمان گرایی اولیه و شاعرانه وی درباره مردم سرخ پوست با کمی تلخی به پایان رسید . او بیش از آن که با برخی از سرخ پوستان ملاقاتی داشته باشد آن ها را در سخن رانی هایش در مقابل حضار جلف و سرخ چهره توصیف کرد . پس از تقریبا 4 دهه کار میدانی در میان سرخ پوستان به نظر می رسید که دنس مور آزرده خاطر است که چرا سرخ پوستان در دیگ ذوب (Melting Pot)آمریکایی حل نمی شدند چیزی که همیشه آرزوی او بود . برخی از انسان شناسان هم عصر او فکر می کردند فرهنگ سرخ پوستی باید در راه پیشرفت آمریکایی لگدمال شود . شاید دنس مور می ترسید که اگر فرهنگ سرخ پوستی دوام بیاورد تلاش های قهرمانانه او که نفس های مرده یک فرهنگ را ثبت می کرد اهمیتش را از دست بدهد . او خستگی ناپذیر برای اداره مردم شناسی آمریکا کار کرد و نیم قرن از عمر خود را صرف پر کردن سیلندرهای روغن زده عکاسی و ثبت یادداشت هایش در وقت تابستان نمود و سپس این اطلاعات را در راه بازگشت به خانه در ردوینگ موقعی که برف ها از راه می رسیدند ترجمه می کرد . هر سال می گذشت صدای تلق و تلوق دستگاه ضبط صدا و ماشین تحریر او بیشتر می شد ، او اغلب با خواهرش مارگارت همراه می شد و به ثبت فرهنگ قبیله های پراکنده سرخ پوستان می پرداخت نظیر قبیله پاپاگو ( Papago) در آریزونا ، ماکا ( Makah) در واشنگتن و سمینول ( Seminole) در فلوریدا . سال ها می گذشتند و دنس مور بیشتر بر جمع آوری موسیقی تمرکز می کرد تا بررسی فرهنگ کامل یک قبیله . رویکرد نظری او درباره موسیقی قویاً متاثر از کار در میدان تحقیق بود وی بیشتر در پی ایجاد روش های تحقیق و جمع آوری داده ها بود و رویکردهای جدید را دنبال نمی نمود . در سال 1925 ، دنس مور یک کرسی ریاست را از اداره مردم شناسی آمریکا درخواست کرد . رئیس اداره ، جی دبلیو فیوکس ( J.W.Fewkes) پاسخ منفی داد او به دبیر نهاد اسمیتسنین اخطار کرد که دنس مور فاقد شایستگی و آموزش رسمی است در عوض او عنوان همکار را در آن اداره دریافت نمود و بدین ترتیب در حسرت برقراری ارتباط با نهاد اسمیتسنین که راهروی شهرت انسان شناسی آمریکا تلقی می شد ماند . اما بالاخره پس از 50 سال کار در اداره مردم شناسی آمریکا یکی از دوستانش که در شهر ردوینگ زندگی می کرد او را به دانشمندان واشنگتن یادآوری کرد و آن ها وی را به رسمیت شناختند . مهم ترین کار میدانی دنس مور در سن 75 سالگی انجام شد که تا اندازه زیادی وی را پشتیبانی کرد . او 15 سال بعدی عمر را صرف نگهداری و کار بر روی 2500 اثر موم اندود شده ای کرد که در کتاب خانه کنگره آمریکا نگهداری می شد . آن کتاب خانه ، دنس مور را با پولی که از یک بخش خصوصی تامین کرده بود استخدام کرد و وی شروع به فهرست بندی آن مجموعه بزرگ کرد . این گردآوری امروز هم در کتاب خانه کنگره آمریکا موجود است و متخصصین موسیقی سنتی آمریکایی آن را به عنوان یک گنجینه ملی می دانند . دنس مور در آخرین سال ها بسته ها ، نوشته ها ، مقاله ها و گفتارهای خود را مجدداً تایپ کرد و بدین ترتیب خود را آماده یک ثبت تاریخی نمود . او برخی از ردپاها را از بین برد و در وصیت نامه اش نامه ها ، یادداشت ها و دست نویس هایی را که در یک میز سوخته شده نگهداری می شد سفارش کرد . او تمام نوشته های حرفه ای اش را قبلا در آرشیوهای متعدد توزیع کرده بود . فرانسس در سن 87 سالگی آخرین سفر خود را به معرض نمایش گذارد . در سال 1954 وی که در یک سخنرانی در فلوریدا شرکت کرده بود سفری جنبی را به درون فضاهای همیشه باز سرخ پوستان سمینول به مدت 1 ماه تدارک دید . او همواره در سفرهایش خواهرش مارگارت را که در سال 1947 از دنیا رفت با خود همراه می کرد . فرانسس خانه خانوادگی اش را که حدود نیم قرن در آن زندگی کرده بود فروخت و یک اتاق در یک پانسیون خوش نام اجاره کرد و نوشتن مقاله های کوتاه در مورد موسیقی سرخ پوستان را دنبال کرد . نودمین سال تولد او در 21 ماه می 1957 جشن گرفته شد و دو هفته پس از آن در اثر سینه پهلو و ناتوانی قلبی درگذشت . بدین ترتیب فرانسس دنس مور یک زندگی استثنایی و سازنده را رهبری کرد . مردم شناسان موسیقی شناس و انسان شناسان معاصر می گویند او با بر جای گذاردن بهترین مستندات و نوشته ها در مورد موسیقی کمک بزرگی به توسعه علم نمود او موسیقی سنتی آمریکا را را زنده نگه داشت و مانع از انهدام آن گردید . هم امروز مردم سنتی سرخ پوست موسیقی خود را بر پا می دارند ، طبل ها ، فلوت ها و جغجغه ها را به صدا در می آورند همان طور که نیاکانشان چنین می می کردند و در دشت ها و جنگل ها جایی که دنس مور به آن سفر می کرد موسیقی خود را می نوازند . جمله ای از او :" کار من حفظ کذشته ، ثبت حال و گشودن درب های آینده به روی کسانی است که کار خواهند نمود" . آثار او : تلاش های دنس مور به تولید بیشتر از 20 کتاب و یکصد مقاله منجر شد . برخی از آن عبارتند از : 1.موسیقی چیپوا ، 1910 ، اداره مردم شناسی آمریکا ، بولتن 45 ، واشینگتن دی سی . 2.موسیقی تتون سایکس ، 1918 ، اداره مردم شناسی آمریکا ، بولتن 53 ، واشنگتن دی سی . 3.مطالعه موسیقی سرخ پوستان در قرن نوزدهم ، انسان شناسی آمریکایی 86-77 : 29 . منابعی که درباره او موجود است : 1.فریز بای ، شارلوت جی ، 1988 ، "فرانسس دنس مور" . در : انسان شناسان زن : فرهنگ زندگی نامه ، گاکوس ، صص 58-51 ، نیویورک ، انتشارات گرین وود . 2.هلم ، جون ، 1966 ، "پیشگامان انسان شناسی آمریکا ( عکس ها )" ، سیتل ، انتشارات دانشگاه واشنگتن . 3.کمپبل ، الیزابت و ویلیام ، 1935 ، مقاله های موزه جنوب غربی ، شماره 14-9 (عکس ها ) ، لوس آنجلس ، موزه جنوب غربی . 4.هافمن ، چارلز ، 1946 ، "فرانسس دنس مور و موسیقی سرخ پوستان آمریکا" ، ژورنال فولکلور آمریکا ، 50-45 : 59 . 5.آنجل ، مادلن ، 1977 ، "بال قرمز ، مینسوتا : ساگا یک شهر رودخانه ای" ، مینوپلیس ، انتشارات دیلون .