دیدگاه زنان در جهان روزمره(1)

دوروتی اسمیت ترجمه ی زهره دودانگه

در این نوشتار من متوجه روش های تفکری هستم که پروژۀ یک جامعه شناسی برای زنان (a sociology for women) را محقق می کند. این فصل بر مبنای مجموعه ای از برخوردها میان جامعه شناس یا سوژه، یا میان یک (One) و دو (Two) استوار است. یک (One) همیشه سوژه ای است که سوژه بودنش، به عنوان سازمان دهنده دانش او، از سوی متونی به خطر انداخته می شود که دو (Two) در زمینه های سیاسی یا فکری می نویسد یا ممکن است بنویسد. روش های دیگر فکر کردن و نوشتن متون جامعه شناسی درموقعیت های دشوار و مشکلاتی که در این برخوردها تحمیل می شوند، مورد پژوهش قرار می گیرند.

نقطۀ اتکای یک جامعه شناسی زنان، موقعیت سوژه است. جامعه شناسی زنان حضور سوژه ها را به عنوان فرد آگاه (knower) و بازیگر (actor) حفظ می کند. این جامعه شناسی سوژه ها را به ابژه های مطالعه تبدیل نمی کند و از ابزار مفهومی (conceptual) برای حذف حضور فعال سوژه ها استفاده نمی کند. روش های فکر و فرایندهای تحلیل این جامعه شناسی باید حضور فعال و در حال تجربۀ سوژه را حفظ کند. جامعه شناسی علم جامعه و روابط اجتماعی است که به شیوه نظام مندی بسط یافته است. درنتیجه فرد آگاه (the knower) که در متون جامعه شناسانۀ یک جامعه شناسی زنان موضوع تفسیر و استنباط است، کسی است که فهم او از دنیا –از موضعی که او ایستاده- بسط می یابد. جامعه شناسی زنان به سوژه های حقیقی ای که در واقعیات جهان های روزمره شان قرار گرفته اند، معرفتی می دهد تا درک کنند چگونه این جهان ها از سوی روابط اجتماعی، که درون آن هاست و ورای آن ها ادامه پیدا می کند، سازماندهی و هدایت می شوند.

من پیشنهاد می کنم که روش های فکر کردن می تواند به عنوان نظریه ها (theories)  توصیف شوند، اما انجام این کار اظهار این است که وقتی دغدغه من  در وهلۀ اول چگونگی مفهوم سازی و ساختنِ متن بودگی (textuality) پدیدۀ اجتماعی است، من متوجه روش مندی هایی هستم که پدیده را شرح خواهد داد. دغدغۀ من آن است که چگونه امر اجتماعی (the social) را به گونه ای بنویسم که در متون جامعه شناسی نمایان شود؛ به گونه ای که یک پروبلماتیک (problematic) و واقعیت چیزی را که در جهان روزمره امری ذهنی است، به دقت شرح دهد. آن چه مقصود از روش های فکر کردن است تا حدی طی این فصل روشن خواهد شد. این کار به جای آن که یک هدف محسوب شود، یک اکتشاف است. ما به دنبال تمرین های مفهومی و ادراکی هستیم که با آن ها روابط اجتماعی حقیقی را که در بررسی و تحلیل آشکار شده، با دقت شرح دهیم. به عبارت دیگر ما به دنبال روش و اصولی برای تولید متون اجتماعی هستیم تا اشکالی ترکیبی و نمایه ای (syntax and indexical forms) را انتخاب کند که [این اشکال] حضور سوژه ها را در شرح و گزارش ما حفظ کنند؛ کوتاه آنکه ما به دنبال روش هایی برای نوشتن جامعه شناسی هستیم. چنین روش هایی باید این را به رسمیت بشناسد که سوژۀ متون جامعه شناسانۀ ما خارج از آن هاست، چنانکه مارکس می گوید: «سوژه [موضوع] حقیقی وجود مستقل خود را، چنان قبل، خارج از ذهن حفظ می کند». شاید ما در اصرار بر اینکه هم موضوع سوژه و هم ذهنی که آن را نظریه پردازی می کند، و نیز نظریه پردازیِ آن، در وجودِ ماهیت سوژۀ ما واقع شده اند، از مارکس پیشی می گیریم. یک جامعه شناسی زنان باید به نمایه ای بودن خود (indexicality) که ضروری و اجتناب ناپذیر است آگاه باشد، و در نتیجه واقف باشد که معنای آن باید توسط خواننده کامل شود -که به عنوان یک زن خاص در جایی، در یک زمان مشخص و میان جزئیات زندگی روزمره اش قرار گرفته و آن را می خواند-  و این به دلیل ظرفیت متون جامعه شناسانه ماست که او آن ها را جذاب تر می کند، درباره شان تأمّل می کند، آن ها را گسترش می دهد و فهم خود را از دنیایی که در آن می خواند بسط می دهد، و آن دنیایی است که معنای متنی را که او می خواند کامل می کند.

بنابراین این فصل به این که چگونه جامعه شناسی ای بنویسیم که چنین کند، اهمیت می دهد. این فصل تا [شرح] شیوه های عملی چگونگی انجام این کار پیش نمی رود؛ این بحث بعدی است. در این فصل تمرکز بر روی آن جنبه هایی از روش های استاندارد تفکر جامعه شناسانه است که حضور سوژه ها را نادیده می گیرد و نیز قاعده سازی (formulation) روش های جایگزین و پیشنهاد آن که چگونه در کشف جهان روزمره از دیدگاه زنان پیش برویم.

برای اجتناب از بدفهمی، من باید آنچه را که از [عبارت] دیدگاه زنان (standpoint of women)  مقصودم نیست معین کنم. یک جامعه شناسی زنان نباید با یک موقعیت ایدئولوژیکی اشتباه شود که مظلومیت زنان را به گونه ای نشان می دهد که [گویی] ویژگی معینی دارد، و تحلیل اشکال اجتماعی را با این قصد می پذیرد که  صفات مشخصی را در آن ها کشف کند که ایدئولوژی پرداز پیش تر آنها را مفروض پنداشته و به آن واقف است. بنابراین [عبارت] دیدگاه زنان (standpoint of women) که من از آن استفاده می کنم نمی تواند با پرسپکتیو یا جهان بینی همسان پنداشته شود. این عبارت در پی تعمیم یک تجربه خاص نیست. بلکه روشی است که، در آغاز تحقیق، فضایی می آفریند برای یک سوژۀ غایب و تجربه ای غایب که باید با حضور تجربۀ بیان شدۀ زنانی واقعی پر شود، [زنانی] که از واقعیات جهان های روزمره شان و در این جهان ها سخن می گویند.

*The Standpoint of Women in the Everyday World

منبع: برگرفته از فصل سوم زندگی روزمره به عنوان یک پروبلماتیک (یک متدلوژی فمنیستی)
The Everyday Life World As Problematic, A Feminist Sociology; Dorothy E. Smith; Northeastern University Press/ Boston; 1987; p 105-107

ایمیل: [e-mail] (زهره دودانگه)

پروندۀ زهره دودانگه در انسان شناسی و فرهنگ:
http://www.anthropology.ir/node/18859

 سایر مطالب مرتبط در انسان شناسی و فرهنگ
 

حذف زنان از فرهنگ مردان(1)
http://anthropology.ir/node/18242
 

حذف زنان از فرهنگ مردان(2)
http://anthropology.ir/node/18363
 

پرونده جنسیت و فضای شهری (با تاکید بر زنان)
http://anthropology.ir/node/17343
 

جنسیتی و توسعه شهری: ساختن اجتماعات محلی بهتر برای همگان (1)
http://www.anthropology.ir/node/17582
 

برابری جنسیتی و توسعه شهری: ساختن اجتماعات محلی بهتر برای همگان (2)
http://anthropology.ir/node/17704
 

مساله زنان در شهر تنها امنیت نیست!
http://anthropology.ir/node/17823
 

پرونده زندگی روزمره و شهر
http://www.anthropology.ir/node/18054
 

مولفه زمان و مکان در مطالعه زندگی روزمره شهری
http://anthropology.ir/node/18576
 

رابطه فضای شهری و زندگی روزمره
http://anthropology.ir/node/16333
 

احساس راحتی در شهر (با تاکید بر زندگی روزمره زنان)
http://anthropology.ir/node/1869

دوست و همکار گرامی
چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آنها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی، نیاز به کمک مالی همه همکاران و علاقمندان وجود دارد. برای اطلاع از چگونگی کمک رسانی و اقدام در این جهت خبر زیر را بخوانید
http://anthropology.ir/node/11294