ژاپنی ها و قاعده ای نانوشته در استفاده از پله برقی

قاعده ای برای استفاده از پله برقی در ژاپن

 یکی از نکاتی که خارجیان از بدو ورود به توکیو و احتمالاً از همان فرودگاه متوجه آن می شوند و شاید از آن شگفت زده شوند این است که ژاپنی ها هنگام استفاده از پله برقی همگی قاعده نانوشته ای را رعایت میکنند:آنانکه عجله ندارند و ترجیح میدهند روی  پله برقی بایستند در سمت چپ پله برقی می ایستند و آن ها که عجله دارند و می خواهند روی پله برقی راه بروند از سمت راست عبور می کنند به طوری که حتی اگر هیچ کس قصد راه رفتن نداشته باشد، همه فقط در نیمه سمت چپ پله می ایستند. این مساله چنان در توکیو همه گیر است که حتی خارجی ها هم در زمان کوتاهی به آن عادت می کنند و ناخودآگاه بدان تن می دهند.

پله برقی در اوساکا

اما شگفتی خارجی ها زمانی کامل می شود که برای نخستین بار به شهرهای غربی ژاپن مثل اوساکا مسافرت می کنند. در اوساکا روش استفاده از پله برقی دقیقاً برعکس توکیو است:در سمت راست می ایستند و از سمت چپ حرکت می کنند. شاید ذکر این نکته بد نباشد که بیش از نود درصد مردم ژاپن راست دست هستند و جهت حرکت خودروها در خیابان در سراسر کشور مانند انگلستان از سمت چپ است. اما این تفاوت نظام مند بین دو کلان شهرتوکیو و اوساکا طوری برجسته و آشکار است که گویی با دو کشور متفاوت سروکار داریم. بر اساس  بررسی های انجمن آسانسور ژاپن در سال 1999 در شهرهای مناطق مرکزی ژاپن مثل ناگویا هم عابران مانند توکیو در سمت چپ پله برقی می ایستند.

 

بنابراین ظاهراً مرز بین این دو الگوی رفتاری جایی بین منطقه چوبو (مرکز) و منطقه کانسای (غرب) است. جالب آن است که دلیل این تفاوت برای خود مردم ژاپن نیز مشخص نیست و در هیچ منبع معتبری به ریشه این تفاوت اشاره نشده است. اما مثل همیشه بین مردم نظرات غیر رسمی فراوانی در توجیه این تفاوت وجود دارد. یکی ازاین داستان ها که ژاپنی ها تعریف می کنند البته آمیخته به افسانه است و احتمالاً به دور از واقعیت، اما شاید شنیدنش خالی از لطف نباشد.

 

پله برقی در توکیو

 

در زمان قدیم امپراطور ساکن کیوتو در غرب ژاپن بود و شوگون (بالاترین مقام نظامی کشور) که در عمل اداره امور مملکت را به عهده داشت در اِدو (نام قدیم توکیو) زندگی می کرد. خیابان های تنگ و پرپیچ و خم توکیو همیشه صحنه حضور سامورای ها بود که با موی تراشیده، شمشیر بلند به کمر بسته و با گام هایی آرام و استوار در آمد و شد بودند. سامورای ها که طبیعتاً اغلب راست دست بودند شمشیر را به سمت چپ کمر خود می بستند و برای اینکه نوک شمشیرشان برای سامورای های دیگر و مردمی که با عجله در رفت و آمد بودند مزاحمت ایجاد نکند، به آرامی از سمت چپ خیابان عبور می کردند. منطقه غرب اما به دلیل وجود بنادر مهمی نظیر اوساکا و کوبه، بازرگانان و سوداگران بسیاری را در خود جای داده بود. به گونه ای که به اِدو “شهر سربازان” و به اوساکا “شهر بازرگانان” می گفتند.

مشهور است که تفاوت برخورد گرم فروشندگان اوساکایی با مشتری، با برخورد مودبانه اما نسبتاً سرد اهالی توکیو ریشه در این تفاوت تاریخی دارد.  تجار شهر اوساکا در زمان قدیم پول و اشیای قیمتی خود را برای امنیت بیشتر در کیسه ای قرار می دادند و از سمت راست (نزدیک دست راست) خود می آویختند و برای اینکه توجه عابران را جلب نکنند و از خطر سارقان سواره در امان باشند، به آرامی از سمت راست خیابان حرکت می کردند.

در نتیجه به مرور رسم بر این شده بود که افراد مهم تر و مسن تر و متمول تر در توکیو به آهستگی از سمت چپ و از کنار دیوار (در اوساکا سمت راست) حرکت کنند، و مردم عادی از سوی دیگر گذرکنند. بعد از گسترش پله های برقی از حدود دهه 70 همین رسم به روش استفاده از پله برقی در دو شهر نیز تسری یافت.

ژاپنی ها و قاعده ای نانوشته در استفاده از پله برقی