دندان قروچه و علت های آن

دندان قروچه ؛ از عوارض تا راههای درمان آن

ساییدن دندان ها به هم یا دندان قروچه بیماری ای است که بیشتر در خواب رخ می دهد، ولی در طول روز هم به صورت ساییدن یا کوبیدن دندان ها در برخی افراد دیده می شود. البته در چنین حالتی، بیمار پس از بیدار شدن از خواب از انجام این اعمال آگاهی ندارد و معمولا منکر آن می شود.

مثلا زمانیکه از خواب بیدار شده اید، احساس خوبی ندارید، فک‏ درد عجیبی دارید و کلافه اید. بیشترین دلیل کلافگی تان هم این است که نمی دانید منشا این درد چیست. تا به حال کسی به شما نگفته که هنگام خواب بسیار ناآرام هستید و به شدت دندان های تان را به هم می سایید؟ با یک پرس و جوی ساده می توان فهمید که شب تا صبح را بدون آنکه خودتان بدانید با دندان قروچه سپری کرده اید. البته این مشکل فقط مخصوص شب ها نیست؛خیلی از افراد ممکن است به غیر از شب ها در روز هم به طور ناخودآگاه با این مشکل روبه رو شوند.

برخی افراد شاید تاحدودی با دندان قروچه آشنا شده باشند اما بدون دانستن عوارضش، این مشکل را به حال خود رها کرده اند؛ درحالی که دندان قروچه را نباید دست کم گرفت زیرا ممکن است دیگر دندان سالم و زیبا برای شما باقی نماند. برای آشنایی با دندان قروچه و درمان آن با دکتر اکبر فاضل، دکترای دندانپزشکی از دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت وگو کرده ایم.

 

تاثیر دندان قروچه بر دندانهادندان قروچه

هروقت نام براکسیسم را شنیدید یعنی پای دندان قروچه در میان است. این واژه از کلمه ای یونانی گرفته شده است. به طور کلی ساییدن دندان ها، فشردن دو فک به هم یا قفل شدن فک ها به طور مکرر، به خصوص در خواب یا تحت فشارهای روحی روانی را دندان قروچه می گویند. بیشترین زمانی که این اتفاق برای فرد رخ می دهد، هنگام شب و به طور ناخودآگاه است. دندان قروچه اغلب در خواب رخ می دهد که بیشتر افراد متوجه آن نمی شوند اما سردرد دائمی یا آرواره (فک) زخمی نشان دهنده دندان قروچه است.

هر زمان که با این علائم مواجه شدید، بهتر است این احتمال را بدهید که شما هم جزو افرادی هستیدکه دندان قروچه می کنند. بعضی وقت ها این دردها به صورت دردهای میگرنی و درد در ناحیه سر، پیشانی و گردنی بروز می کند. به همین دلیل کسانی که با این دردها مواجه هستند باید علاوه بر بررسی های مغز و اعصاب از لحاظ هماهنگی مفصل های گیجگاهی و فکی هم بررسی شوند.

نکاتی که بهتر است رعایت شوند

افرادی که مشکل دندان قروچه دارند، نباید از رژیم غذایی خاصی تبعیت کنند اما تنها ممنوعیت آنها جویدن آدامس و نوشیدن نوشابه است. شاید بپرسید آدامس و نوشابه چه تاثیری روی این مشکل می گذارند؟!

• نوشابه ها حاوی اسید فسفریک و اسید سیتریک هستند؛ این دو اسید، باعث از بین رفتن مینای دندان ها می شوند، کلسیم را حل می کنند، باعث نرم شدن مینای دندان می شوند و ساییدگی را شدت می بخشند.

• جویدن به عضلات فک اجازه می دهد که به فشار دادن عادت کنند. برای همین باید سعی کنید به خود آموزش دهید حتی در طول روز هم دندان ها را روی هم فشار ندهید.

مراقب مفصل ها باشید

مطالعات زیادی در باره دلیل رخ دادن براکسیسم یا دندان قروچه انجام شده است، برای همین این مشکل را به دو نوع اولیه (زمانی که دلیل مشخص پزشکی برای بروز آن وجود ندارد) و ثانویه (زمانی که دندان قروچه با اختلالاتی همراه باشد) تقسیم می کنند. در نوع ثانویه معمولا با درمان اختلال زمینه ای مشکل دندان قروچه هم حل می شود. در بزرگسالان می توان به طور کلی دو دلیل اصلی را برای نوع ثانویه دندان قروچه نام برد.

دلیل اول؛ استرس

وقتی از براکسیسم یا همان دندان قروچه صحبت می شود؛ استرس و فشار روحی باید به عنوان یک عامل اساسی در نظر گرفته شود. ناملایمات و استرس های روزانه ممکن است در شب یا حتی در روز خود را به صورت دندان قروچه نشان بدهند. برای همین اگر این مشکل ناشی از استرس باشد باید با روش های مختلف استرس را از بین برد. گاهی وقت ها این مشکل آنقدر حاد است که نیاز است با مراجعه به پزشک و مصرف دارو آن را درمان کرد اما اگر استرس فقط ناشی از مشکلات روزانه است، می توانید با انجام کارهایی مثل ورزش، گوش دادن به موسیقی ملایم یا دوش آب گرم یا قراردادن یک حوله گرم روی گونه که برای آرام کردن عضلات فک، موثر هستند میزان استرس را کاهش داد.

دلیل دوم؛ ناهماهنگی دندان ها

منشا دندان قروچه در بزرگسالان فقط مشکلات عصبی نیست؛ بلکه ناهماهنگی دندان ها یعنی جفت نشدن درست فک بالا و پایین و جفت نشدن درست دندان ها به دلیل کج بودن یا فقدان دندان هم می تواند عامل آن باشند. منظور از ناهماهنگی یعنی اینکه سطوح دندان ها یکسان نباشند و برجستگی یک دندان روی برجستگی دندان دیگر قرار بگیرد؛ به همین دلیل این مشکل باعث اختلال در جفت شدن دندان ها و مفصل گیجگاهی فکی می شود. اگر مفصل گیجگاهی فکی به دلیل وجود برخی از اختلالات دچار مشکل شود، موقعیت و جایگاه مفصل تغییر پیدا می کند. به همین دلیل مفصل ها به طور غیرطبیعی جابه جا می شوند. با این حال برای درمان نوع ثانویه دندان قروچه باید به دندان پزشک مراجعه کرد.

دندان قروچه کودکان

هنوز دلیل مشخصی برای دندان قروچه، مشخص نشده است اما از روی سن می توان دلایل مختلفی برای این مشکل تشخیص داد که در بالا به مشکل بزرگسالان اشاره کردیم. کودکان بیشتر در دو مرحله از زندگی خود دندان قروچه می کنند؛ یکی زمان بیرون آمدن دندان های شیری ودوم زمان بیرون آمدن دندان های دائمی اما دلایل دیگری هم در به وجود آمدن دندان قروچه در کودکان دخیل هستند. پارازیت ها، وجود انگل ها و کرمک ها یا مشکلات فکی هم می توانند یکی از عوامل به وجود آمدن دندان قروچه باشند.

با این حال با یک تست از مدفوع می توان از وجود انگل باخبر شد و اگر ریشه مشکل از آن باشد با درمان های مناسب هر دو مشکل یعنی انگل و دندان قروچه در کودکان از بین می رود؛ اگر دندان قروچه ناشی از رویش دندان ها در کودکان باشد، باید گفت این اختلال واکنش طبیعی به رشد و تکامل است و معمولا با رسیدن به سن نوجوانی بهبود پیدا می کند. بیشتر کودکان با رویش دندان های دائمی این عادت را ترک می کنند چون دندان های دائمی به درد حساس ترند. به طور کل برای ریشه یابی دلیل اصلی حتما باید دندانپزشک در این مورد نظر دهد. اگر مشکل از اختلال فکی باشد، می توان در سنین ارتودنسی (بین 14 تا 30 سال) با کمک این روش مشکل را برطرف کرد اما اگر از سنین ارتودنسی گذشته باشد، می توان با روش های بازسازی مثل روکش کردن، ترش های اصلاحی و... مشکل ناهنجاری فکی را درمان کرد.

روش درمانی دندان قروچه

نایت گارد :در بعضی مواقع باید از نایت گارد استفاده کرد. بعضی وقت ها دندانپزشک برای شما وسیله ای به نام نایت گارد می سازد که نوعی پروتز متحرک از جنس پلاستیک مقاوم است که با قالب گیری از دندان شخص ساخته می شود و باید شب ها در دهان قرار گیرد. این وسیله جلوی فشارهای نادرست و مضر روی دندان ها را می گیرد. در بیشتر موارد دندان قروچه توسط همین محافظ ها رفع می شود. البته آنها وضعیت را درمان نمی کنند بلکه فقط از صدمه به دندان ها و مفصل گیجگاهی – فکی جلوگیری می کنند. این گاردها را باید هنگام خواب شب در دهان قرار داد تا دندان ها حفظ شوند.

 

بیوفیدبک: این دستگاه که در سال 2001 میلادی ساخته شد وسیله ای باتری دار است که روی سر قرار می گیرد و با حس کردن انقباض عضلات صورت هنگام دندان قروچه صدایی ایجاد می کند. این صدا از درجه های کمتر شروع می شود و به تدریج افزایش می یابد تا زمانی که دندان قروچه از بین برود. قصد آن این است که فرد بدون اینکه از خواب بیدار شود، دندان قروچه خود را متوقف کند. تحقیقات نشان داده، حدود 80 درصد افراد بعد از چندبار استفاده از آن تا حدود زیادی کاهش دندان قروچه داشته اند.

 

تحریک حس چشایی: در این روش، بسته های ریزی را پر از ماده بی ضرر اما تلخ می کنند و آن را توسط وسیله ای شبیه دستگاه های ارتودنسی در میان دندان های عقب قرار می دهند. اگر فرد بخواهد در طول شب دندان هایش را به هم نزدیک کند، این بسته پاره و فرد هوشیار می شود. سازندگان آن معتقدند استفاده از آن کمتر از وسایل صدادار است و با خواب افراد تداخل می کند.

 

بوتاکس: سم بوتولونیم یا بوتاکس در اصل برای درمان لوچی (چپ چشمی) به کار می رفت اما طی آزمایش ها، آثار آن در مورد چروک های اطراف چشم مشخص شد که اکنون هم استفاده های زیبایی زیادی دارد. دندان قروچه اختلالی است که با انقباض غیرارادی عضله همراه است. در درمان آن، نوع رقیقی از سم بوتولونیم برای فلج موقتی عضلات به کار می رود و بوتاکس عضله را به قدری ضعیف می کند که اثرات دندان قروچه را کاهش می دهد اما به حدی نیست که مانع استفاده درست از عضله شود. در درمان معمولا 6 5 تزریق در عضله انجام می شود و روز بعد آثار آن ظاهر خواهند شد. این تزریق ها معمولا سالی یکبار تکرار می شوند و مقدار بوتاکس تزریق شده با توجه به قدرت عضلات افراد، متفاوت است.

مکمل های غذایی: نظریه های متعددی است که مصرف بعضی مکمل ها را برای رفع دندان قروچه توصیه می کنند از جمله منیزیم و کلسیم.

 

بازسازی صدمه ها: دندان های صدمه دیده را می توان با روکش بازسازی کرد. البته برای محافظت از این روکش ها بهتر است یک گارد (محافظ) را در طول خواب روی دندان ها قرار داد.

 

کنترل و درمان اضطراب: همان طور که ذکر شد یکی از علت های مهم در بروز دندان قروچه اضطراب است بنابراین یک راهکار درمانی مهم، کم کردن استرس و اضطراب قبل از خواب است. انجام بعضی کارها مانند گوش دادن به موسیقی ملایم یا دوش آب گرم یا قراردادن یک حوله گرم روی گونه در جلوی گوش برای آرام کردن عضلات فک، موثر هستند. در مورد کودکان نیز می توان با ماساژ، خواندن قصه یا موسیقی ملایم آنها را آرام کرد. به علاوه باید مطمئن شوید که در رژیم غذایی کودک، آب کافی وجود داشته باشد چون کم آبی بدن هم می تواند با دندان قروچه در ارتباط باشد.

 

راه های کمکی دیگر:گاهی شل کننده های عضلانی که توسط پزشک تجویز می شوند می توانند موثر باشند. به علاوه بعضی تغییرات در رژیم غذایی و نحوه زندگی لازم است. مثلا از خوردن و نوشیدن غذاهای حاوی کافئین و مصرف الکل و سیگار تا حد امکان خودداری شود. راهکار دیگر این است که مداد یا خودکار را در دهانتان نگذارید و آن را فشار ندهید. حتی جویدن آدامس را هم کنار بگذارید چون همه این کارها به عضلات فک اجازه می دهند که به فشاردادن عادت کنند. به علاوه سعی کنید به خود آموزش دهید حتی در طول روز هم دندان ها را روی هم فشار ندهید. در طول روز سعی کنید زبان را میان دندان هایتان بگذارید. این تمرین به عضلات فک اجازه می دهد که در وضعیت آرام قرار بگیرند.

دندان قروچه و علت های آن