شبه جزیره میانکاله؛ بهشت حیات وحش ایران

شبه جزیره میانکاله به عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست کره (یونسکو) در سواحل جنوبی دریای خزر واقع شده است. حدود پنجاه سال پیش این منطقه از ایران «منطقه حفاظت شده» تعیین شد و هم‌اکنون با عناوین مختلف دیگری مانند پناهگاه حیات وحش و تالاب بین‌المللی میانکاله نیز در بین مردم شناخته شده است. به دلیل حفاظت‌های صورت گرفته شده، محیط طبیعی آن در وضعیتی تقریباً دست نخورده باقی مانده است. جالب است که بدانیم نیمی از خاویار ایران از آب‌های نزدیک این منطقه صید می‌شود. بهترین فصل برای سفر به شبه جزیره میانکاله فصل بهار است اما اگر به قصد دیدن پرندگان مهاجر به این منطقه می‌خواهید سفر کنید اواخر آبان تا اواخر اسفند ماه بهترین ماه‌های بازدید می‌باشد.

موقعیت جغرافیایی شبه جزیره میانکاله

میانکاله شبه‌جزیرهٔ باریکی است که از شمال با دریای خزر، از جنوب با خلیج باریک و کم‌عمق گرگان و از غرب با تالاب زاغمرز و مرداب لپوی بهشهر همسایه است. در شرق آن آشوراده قرار دارد که با تنگهٔ باریکی به طول کمتر از یک کیلومتر همسایهٔ بندر ترکمن است. مسیر اصلی ورود به میانکاله جاده‌ای‌ست که از نکا به سمت روستای زاغمرز رفته و با عبور از کنار تالاب زاغمرز به میانکاله می‌رسد. مساحت میانکاله در حال حاضر حدود ۶۸ هزار هکتار است اما در طول تاریخ با توجه به پیشروی‌ها و پسروی‌های آب دریای خزر گاهی کمتر و گاهی بیشتر از این بوده و گاه بخش‌هایی از آن نیز به جزیره یا جزایری تبدیل شده‌اند. میانگین ارتفاع میانکاله ۳۰ متر پائین‌تر از سطح دریاهای آزاد، و میانگین بارندگی سالیانه آن ۷۱۷ میلیمتر است و در اقلیم گرمِ مرطوب تا معتدل قرار گرفته است.

در شبه‌جزیره میانکاله روستا و سکونتگاه دائمی وجود ندارد اما دامداران در بعضی فصول برای چرای دام‌های خود به آن می‌آیند. مشوراده، میان‌قلعه، قزل شمالی، قزل مهدی و قواسطل از دامداری‌ها و روستاهای سابق این منطقه هستند. در آشوراده هم فقط کارمندان بندرگاه زندگی می‌کنند.

از تهران تا این شبه جزیره باید حدود ۳۰۰ کیلومتر را رانندگی کنید، ابتدا وارد جاده هزار شوید و به سمت شهر آمل راه خود را ادامه بدهید. در کمربندی وارد اولین خروجی شوید و به سمت ساری و بعد از آن به بهشهر باید برسید. درصورتی‌که می‌خواهید مستقیماً به تالاب میانکاله بروید می‌توانید بعد از ساری وارد نکا شوید. در بلوار انقلاب یک خروجی در سمت چپ شما قرار دارد که به جاده راغمرز می‌رود. جاده راغمرز را در پیش بگیرید. در انتهای جاده و نزدیک به نیروگاه نکا به سمت راست بپیچید. با ادامه مسیر در جهت شرق به تالاب و شبه‌جزیره میانکاله می‌رسید.

 

شرایط ورود به میانکاله

قبل از ورود به منطقه میانکاله و یا تصمیم به حرکت به سمت آنجا، چند نکته را باید رعایت کرد:

1.  اول آنکه ورود به میانکاله مجوز کتبی میخواهد که میتوانید آن را از اداره حفاظت از محیط زیست ساری یا بهشهر، به راحتی تهیه کنید که اگر قصد فیلمبرداری دارید باید در مجوز شما قید شده باشد، چرا که دم درب ورودی از شما مجوز را میخواهند و خودروی شما در بدو ورود و هنگام خروج بازرسی خواهد شد (دقت داشته باشید که مجوز برای روز تعطیل را از قبل تهیه کنید).
2.  اگر به قصد دیدار پرندگان و ورود به تالاب میخواهید بروید،‌ حتما چکمه بلند داشته باشید که حرکت در گِل و لای تالاب بدون چکمه تقریبا غیر ممکن است و حتما صبح زود به میانکاله بروید. چرا که پرندگان در اوایل صبح در کناره های تالاب هستند و با بالاآمدن بیشتر خورشید،‌به مکانهای دورتر پرواز می‌کنند.
3. از بکاربردن عطر و هرگونه لوازم آرایش بودار به شدت پرهیز کنید. چرا که باعث حساس شدن حیوانات میشود و زودتر بوی شما را حس کرده و از شما فرار می‌کنند.
4. ورود هرگونه وسیله شکار و ماهیگری ممنوع است و نگهبانی آن را به شدت کنترل میکند و هنگام خروج هم نباید چیز غیر مجازی از منطقه خارج کنید.
5.  با خود حتما نقشه دقیق منطقه و GPS به همراه داشته باشید و سعی کنید دوربین شکاری یا تلسکوپ ببرید تا پرندگان را بهتر ببینید.
   
   

پناهگاه حیات وحش میانکاله

پناهگاه حیات وحش میانکاله شامل شبه جزیره میانکاله، خلیج گرگان و جزیره آشوراده می‌باشد. همچنین مجموعه تالاب‌های میانکاله، خلیج گرگان و لپوی زاغمرز به دلیل تنوع کم‌نظیر اکوسیستم‌هایی که در برگیرنده ۹ تیپ از ۴۲ تیپ تالاب شناخته شده جهان (شامل کولاب‌های آب شیرین ساحلی، کولاب‌های لب شور و شورساحلی، مناطق ذخیره آب، مانداب‌ها و حوضچه‌های آب شیرین دائمی، مانداب‌ها و حوضچه‌های آب شیرین فصلی، سواحل ماسه‌ای، تالاب‌هایی با پوشش درختچه‌ای، رودخانه‌ها، نهرها و حوزه‌های دائمی، آب‌های دریایی کم عمق دائمی) میباشد و دارا بودن معیارهای حائز اهمیت کنوانسیون تالاب‌های بین‌‌المللی (حائز شرایط ۶ معیار از ۸ معیار مربوط به شناسایی تالاب‌های با اهمیت بین‌المللی) در سال ۱۳۵۴ در زمره اولین دسته از تالاب‌هایی بوده که در فهرست کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است.

در مجموع ۲۰۷ گونه گیاهی در پناهگاه حیات وحش میانکاله شناسایی شده است. از گونه های مهم گیاهی منطقه میتوان از انار وحشی، ازگیل، تنگرس، ولیک، گز، جگن، نی و داغداغان نام برد. از سوی دیگر بر اساس گزارشات مستند تاریخی این منطقه در گذشته ای نه چندان دور زیستگاه گونه های شاخص چون مرال، پلنگ و گرگ بوده است، لیکن در حال حاضر پستانداران منطقه محدود به گربه جنگلی، شغال، گراز، روباه، خرگوش، تشی، جوجه تیغی و انواع خفاش و جوندگان کوچک می باشد. به علاوه میانکاله دارای اسبی بومی و سرخ رنگ است که معمولا ابلق (دو رنگ سرخ و سفید) نامیده می‌شود. ماهی‌های معروف میانکاله نیز شامل کپور، کفال، کلمه، ماهی سفید، سوف، ماش و کاراس می‌باشند.

 

کلام آخر درباره شبه جزیره میانکاله

اگر واقعا علاقه‌مند به علم پرنده‌نگری هستید باید بگوییم این منطقه از ایران، با وجود گرم‌تر شدن آب و هوا و خشک شدن این منطقه، هنوز بهشت پرندگان است. قبل از مسافرت به این منطقه دوربین عکاسی حرفه‌ای خود را همراه داشته باشید. بنا به گفته اساتید محیط زیست و فعال کشور میانکاله یواش یواش در حال خشک شدن است، از این رو کمیته ملی برای نجات میانکاله تشکیل شده است. اگر شما هم دوستدار محیط زیست کشور هستید و به آن اهمیت می‌دهید، سعی کنید حتی‌الامکان در مسافرت خود به این منطقه احتیاط‌های لازم را انجام دهید.

گردآوری: مجله اینترنتی وب