اسید فولیک چیست؟ + لزوم مصرف اسید فولیک در دوران بارداری

اسید فولیک (Folic acid) نوعی ویتامین می‌باشد که برای سلامت سیستم عصبی، رشد سلول‌ها، سوخت و ساز بدن (متابولیسم)، خون و یاخته‌های حیاتی بدن لازم و ضروری است و بدن را در مقابل بیماری‌های قلبی، پوکی استخوان، برخی از سرطان‌ها و نقص‌های مادرزادی مجافظت می‌نماید. این ویتامین با نام‌های فولات و ویتامین B9 نیز شناخته می‌شود. درواقع فولات همان فولیک اسید می‌باشد که در منابع طبیعی یافت می‌شود و فولیک اسید نسخه دست ساز فولات می‌باشد که در مکمل‌های دارویی وجود دارد. از آنجایی که بدن انسان نمی‌تواند ویتامین B9‌ را خود تولید کند، لذا مصرف غذاهای حاوی این ویتامین ضروری است. کمبود فولیک اسید در بدن منجر به اختلال رشد، کم‌خونی ماکروسیتیک (کم خونی ماکروسیتیک شایع‌ترین نوع کم خونی می‌باشد که با کمبود ویتامین B12 یا اسید فولیک یا هر دو در ارتباط می‌باشد.)، اسهال، نوروپاتی محیطی (نوروپاتی محیطی، اختلال در اعصابی است که از مغز و طناب نخاعی سرچشمه می‌گیرند. بیماران مبتلا به نوروپاتی محیطی ممکن است عارضه‌هایی همچون خارش، بی‌حسی و احساس غیرمعمول، ضعف و دردهای سوزاننده را تجربه کنند.) و نقائص لوله عصبی در جنین می‌شود. عارضه‌ی نقائص لوله عصبی در جنین، منجر به خطر بروز اختلالات عصبی در جنین می‌شود؛ یکی از بیماری‌های عصبی که سلامت جنین را به شدت تهدید می‌نماید. تحقیقات ثابت کرده‌اند، مادرانی که در دوران بارداری فولیک اسید (B9) مصرف می‌کنند، جنین‌شان کمتر در خطر ابتلا به این بیماری عصبی قرار می‌گیرند.

(اسپینا بیفیدا یا مهره شکاف دار نوعی ناهنجاری مادرزادی ستون مهره است که بر اثر بسته نشدن کامل لوله عصبی جنین بوجود می‌آید. نخاع در حین عبور از هر مهره از درون یک حلقه استخوانی عبور می‌کند که دور تا دور آنرا فرا گرفته است. در اسپینا بیفیدا پشت این حلقه باز است.)

لزوم مصرف اسید فولیک در دوران بارداری

مصرف این ویتامین (B9) در دوران بارداری جنین شما را از خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها و عارضه‌ها محافظت می‌کند؛ بیماری‌هایی همچون:

• اسپینا بیفیدا (باز باقی ماندن قاعده مهره‌ها که سبب نمایان شدن نخاع و اعصاب می‌شود)
• انانسفالی (عدم وجود مغز و نخاع به صورت مادرزادی)
• انسفالوسل (بیرون زدگی مغز داخل حفره ای در جدار جمجمه)
• سقط جنین
• شکاف لب یا کام
• برخی از اختلالات قلبی
• اختلالات اندامی

بنابراین بی‌توجهی به هیچ‌یک از موارد بالا منطقی به نظر نمی‌رسد و رعایت میزان دوز پیشنهاد شده (۴۰۰ تا 800 میکروگرم روزانه) اسید فولیک تا سه ماهه اول بارداری جنین شما را در مقابل مبتلا شدن به این عارضه ها محافظت می‌نماید. توصیه می‌شود که خانم‌های باردار قبل از شروع بارداری مصرف این ویتامین را آغاز کنند.

در وضعیت بارداری سلول‌ها بشدت در حال تکثیر و رشد می‌باشند؛ در این وضعیت بدن زنان باردار برای ساختن، ترمیم و عملکرد مناسب DNA به این ماده غذایی نیاز دارد. از سوی دیگر فولیک اسید در یک روند متابولیک پیچیده دیگر نیز نقش دارد که در آن یک اسید آمینه به نوع دیگری تبدیل می‌شود و در صورت کمبود فولات در بدن ممکن است منجر به اختلالاتی در لخته شدن خون، جدا شدن جفت، سقط‌های مکرر و مرده‌ زایی شود.

نکته: اسید فولیک کیفیت اسپرم را افزایش می‌دهد؛ بنابراین مصرف این ویتامین برای باروری هم در مردان و هم در زنان لازم است.

علائم کمبود اسید فولیک در بدن

کمبود این ویتامین در بین افرادی‌ که مشکلات گوارشی، بیماری‌های کلیه و کبد و یا اعتیاد به الکل دارند، شایع می‌باشد. علائم کمبود این ویتامین در بدن می‌تواند به صورت علائمی ظاهر شود که تشخیص آن را سخت کند؛ در واقع علائمی از کمبود این ویتامین در بدن ظاهر می‌شود که شما فکر نمی‌کنید به کمبود فولیک اسید دچار هستید، علائمی همچون: اسهال، کاهش اشتها، از دست دادن وزن، ضعف، زخم در دهان و زبان، سردرد، تپش قلب و تحریک پذیری، سوزش معده، یبوست و افسردگی.

اگر میزان اسید فولیک در بدن شما به مقدار جزئی کم باشد ممکن است هیچ علامتی از کمبود آن در شما بوجود نیاید. اما تاثیر همین میزان جزئی بر روی جنین شما بسیار حاد و قابل توجه خواهد بود. به همین دلیل توصیه می‌شود تمام زنان تحت هر شرایطی (حتی اگر سالم به نظر می‌رسند) در دوران بارداری و سنین باروری فولیک اسید مصرف نمایند.

علت اینکه گفته می‌شود زنان در دوران باروری (و نه فقط صرفا در دوران بارداری) باید فولیک اسید مصرف نمایند این است که بسیاری از باروری‌ها ممکن است بدون برنامه ریزی اتفاق بیفتد و بسیاری از زنان تا هفته چهارم بارداری خود از بارداری بی اطلاع باشند؛ در حالی که از هفته سوم بارداری تکامل لوله عصبی جنین آغاز شده است و حال اگر شما در وضعیتی باشید که بدن شما به اندازه کافی اسید فولیک نداشته باشد احتمال خطر اختلالات لوله عصبی در جنین شما بالا می‌رود. بنابراین در صورتی که برای بارداری برنامه ریزی کرده‌اید حتما از یک ماه قبل از باروری روزانه 400 میکروگرم از این ویتامین مصرف نمائید و در دوران بارداری میزان مصرف آن مطابق نظر پزشک باید روزانه 600 میکروگرم تا 1 میلی گرم باشد.

نکته: اسید فولیک یک ویتامین محلول در آب است که بدن مقادیر بیشتر از حد نیاز خود را دفع می‌کند و به همین دلیل این ویتامین در بدن ذخیره نمی‌شود و شما باید هر روز از آن استفاده کنید.

نکته: این ویتامین در فراورده‌های غذایی (غذاهای جوشیده شده یا حرارت دیده) از بین می‌رود. حتی نگه داشتن غذا به مدت طولانی در حرارت اتاق می‌تواند اسید فولیک آن را از بین ببرد.

زنانی که دارای فرزندی با اختلال لوله عصبی هستند ریسک بالاتری دارند تا در بارداری بعدی نیز این مساله برای جنین آن‌ها بوجود آید. بنابراین به این گروه از زنان باردار توصیه می‌شود که حدود ده برابر افراد عادی یعنی روزانه ۴ میلی‌گرم از این ویتامین مصرف کنند و مانند سایرین مصرف آنرا از یک ماه قبل از بارداری شروع کرده و تا حداقل پایان سه ماهه اول بارداری ادامه دهند. مطالعات نشان می‌دهد میزان فولیک اسید در خون زنان چاقِ باردار کمتر از زنان لاغر است و به همین دلیل احتمال بروز اختلالات لوله عصبی در نوزاد مادران چاق بیشتر است؛ اما این موضوع هنوز به طور قطعی ثابت نشده است.

میزان مجاز توصیه شده اسید فولیک در رژیم غذایی (RDA)

با وجود آنکه این ویتامین برای حفظ سلامتی بدن ضروری است ولی برای مصرف آن حد مجازی نیز مطابق رده سنی وجود دارد که باید رعایت شود:

رده سنی	میزان مورد نیاز اسید فولیک بر حسب میکروگرم
شیرخواران زیر ۶ ماه	65
۶ تا ۱۲ ماه	35
بچه‌های ۱ تا ۳ سال	50
بچه‌های ۴ تا ۶ سال	75
پسران و دختران ۱۱ تا ۱۴ سال	150
مردان ۱۵ سال و بالاتر	400
زنان ۱۵ سال و بالاتر	400
خانم های حامله	600
زنان شیرده	500

مواد غذایی حاوی اسید فولیک

غذاهای متعددی وجود دارند که دربردارنده‌ی میزان چشمگیری از فولیک اسید هستند: جگر، تخم مرغ، عدس، سبوس برنج، آرد سویا، نخود چشم سیاه، لوبیای مرمری، لوبیا قرمز، بادام زمینی، اسفناج، برگ شلغم، گندم، کدو تنبل (کدو حلوایی) و مارچوبه، طالبی، هندوانه، پرتقال، کیوی، عنبه.

باید توجه داشت که فولیک اسید ندرتاً سمی است و مصرف زیاد آن (بیشتر از ۱۵ میلی گرم) می‌تواند باعث مشکلات معده، مشکل در خواب، واکنش‌های پوستی و تشنج شود. مکمل‌های اسید فولیک کمبود ویتامین B12 را مخفی نگه می‌دارد (ویتامین B12 ویتامینی است که می‌تواند باعث آسیب دائمی به سیستم عصبی شود.)

حتی اگر شما در رژیم غذایی خود از خوراکی‌ها و مواد غذایی استفاده می‌کنید که حاوی این ویتامین می‌باشند لازم است از مکمل‌های فولیک اسید نیز استفاده نمائید. بهتر است روزانه این ویتامین را به صورت قرص نیز مصرف نمائید. اگر تهوع اوایل بارداری مانع از مصرف مرتب ویتامین‌های مخصوص این دوره می شود حداقل می‌توانید قرص فولیک اسید را بطور جداگانه تهیه کرده و با توجه به کوچک بودن آن به سادگی میل نمائید.

عوارض اسید فولیک چیست؟

این ویتامین می‌تواند در قسمت اعصاب مرکزی بدن درد و کوفتگی ایجاد کند.

در سیستم تنفسی می‌تواند باعث برونکواسپاسم (اسپاسم برونش‌ها) گردد که این خود نیز منجر به بیماری‌های انسدادی ریه می‌گردد؛ وضعیتی که باعث مقاومت در ریه به عبور جریان هوا می‌شود.

از عوارض مصرف فولیک اسید بر روی پوست می‌توان به بثورات پوستی، خارش و اریتم اشاره کرد.

سایر عوارض مصرف این بیماری شامل اسپاسم آلرژیک نایژه‌ای، کسالت عمومی، آنافیلاکسی و... است.

تداخل دارویی اسید فولیک با داروهای دیگر

مقادیر بالای فولیک اسید می‌تواند تاثیر بعضی از داروهای ضد صرع را کم کند. اگر شما داروی خاصی مصرف می‌کنید باید با پزشک درباره مصرف فولیک اسید مشورت نمایید. بعضی از انواع داروها همچون داروهای درمان دیابت، داروهای خواب آور و بعضی از انواع آنتی بیوتیک‌ها باعث کاهش سطح فولیک اسید در بدن شما می‌گردد.

گرداوری: مجله اینترنتی وب