علائم کم کاری تیروئید چیست و چگونه درمان می‌شود؟

زمانی که غده تیروئید نتواند به اندازه کافی هورمون تولید کند، بیماری کم کاری تیروئید بروز می‌کند. به این بیماری اصطلاحا هیپوتیروئیدی (Hypothyroidism) یا کم‌کاری غده تیروئید نیز گفته می‌شود که پس از دیابت شایع‌ترین بیماری در بین بیماری‌های غدد درون ریز و در زنان سه برابر شایع‌تر از مردان است.

تیروئید یک غده‌ درون‌ریز است که در قسمت عرضی حنجره جلوی گلو قرار دارد و دو نوع هورمون با نام‌های تری یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) تولید می‌کند که وظیفه این هورمون‌ها، تنظیم مصرف انرژی، تولید گرما و تسهیل رشد در بدن است. بدن ما با این دو هورمون پیام‌هایی برای سوزاندن انرژی و همچنین تنظیم متابولیسم دریافت می‌کند. به این ترتیب تیروئید با آن قد و قواره‌ کوچک خود مسئولیت توانمندی بدن در سوزاندن چربی‌ها، تنظیم وزن و مدت زمان خواب را بر عهده دارد.

انواع کم کاری غده تیروئید

سه نوع کم کاری تیروئید شناسایی شده است:

1. شایع‌ترین نوع آن زمانی است که غده تیروئید نتواند هورمون T4 را به اندازه کافی بسازد. (هورمون T4 عملکردهای اساسی بدن را از قبیل ضربان قلب، هضم غذا، رشد فیزیک و ذهنی تنظیم می‌کند.)
2. نوع دیگر از این بیماری زمانی به وجود می‌آید که غده هیپوفیز به میزان کافی هورمون محرک تیروئید (TSH) تولید نکند. به این بیماری، کم کاری تیروئید هیپوفیزی گفته می‌شود. (غده تیروئید تحت تاثیر هورمون TSH می‌باشد). هر بیماری تخریب کننده غده هیپوفیز که باعث آسیب رسیدن به تولید سلول‌هایی شود که هورمون تحریک کننده تیروئید ترشح می‌کنند می‌تواند باعث این بیماری گردد. این هورمون، تیروئید را به تولید میزان طبیعی هورمون تیروئید تحریک می‌کند.
3. نوع دیگری از این بیماری به علت نداشتن عملکرد صحیح هیپوتالاموس به وجود می‌آید. (هیپوتالاموس ، قسمتی از مغز به حساب می‌آید که عملکرد غدد کل بدن را کنترل می‌کند).
   
   

علائم کم کاری تیروئید چیست؟

ضعف و خستگی (که می‌توانند در سنین بالا نشانه‌های روشنی از این بیماری باشند)، خواب ‌آلودگی، پوست خشک و خشن، تحمل کم در مقابل سرما، کاهش تعریق، زبان بزرگ (معروف‌ترین علامت در دوران نوزادی)، ورم صورت، فراموشکاری، یبوست، نفخ، افزایش وزن، اختلالات قاعدگی، خارش پوست، سقط‌های مکرر، تاخیر در رفلکس‌ها، سیاهی زیر چشم، کم‌خونی و درد مفاصل و عضلات از علائم کم کاری تیروئید هستند. این بیماری در بالغین سیر کندی دارد و تدریجی است.

عوارض کم کاری تیروئید چیست؟

اگر این بیماری به موقع درمان نشود می‌تواند عوارض زیر را به همراه داشته باشد:

در بزرگسالان

• چاقی: اکثر افرادی که دچار این بیماری می‌شوند از چاقی بی‌دلیل خود شکایت دارند و به دنبال راهی برای لاغری هستند.
• ایجاد زخم معده
• درد مفاصل
• گواتر (بزرگ شدن غده تیروئید)
• بیماری‌های قلبی
• مشکلات روحی روانی
• نوروپاتی محیطی (عدم درمان کم کاری تیروئید در طولانی مدت می‌تواند باعث آسیب دیدن اعصاب محیطی شما شود که نشانه‌های این آسیب شامل درد، بی‌حسی، سوزن سوزن شدن نقاط مختلف بدن، ضعف ماهیچه‌ها و یا از دست دادن کنترل برروی ماهیچه‌ها است.)
• ناباروری (سطح پایین هورمون تیروئید می‌تواند بر روی تخمک گذاری تاثیر بگذارد)
• خطر ابتلا به سرطان کبد در زنان (این مورد در مردان صدق نمی‌کند)

در کودکان

در صورت عدم تشخیص و عدم درمان به موقع این بیماری در دوران نوزادی، ممکن است عقب‌ماندگی ذهنی و رشد جسمی، لالی، ناشنوایی و یا آسیب ذهنی (کرتینیسم) اتفاق بیفتد. در صورتی که عقب‌ماندگی ایجاد شود، دیگر قابل درمان نخواهد بود.

علت‌ بروز کم کاری تیروئید

• هیپوتیروئیدی اولیه
• هیپوتیروئیدی ثانویه، که ناشی از کم‌کاری غده هیپوفیز است.
• هیپوتیروئیدی خود ایمنی (اختلال خود ایمنی بیماری‌ای است که در آن سیستم ایمنی بدن شروع به حمله به خود بدن می‌کند. بعضی از مواقع در این حمله سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید حمله می‌نماید.)
• برداشتن تیروئید با جراحی (مثلا در گواتر شدید یا سرطان تیروئید)
• کمبود ید، که در این مورد غده تیروئید بزرگ می‌شود (گواتر)
• استفاده از ید رادیواکتیو یا داروهای ضد تیروئید برای درمان سایر بیماری‌های تیروئید
• مصرف داروهایی مانند لیتیوم
• دوز بالای ید و آمیودارون
• التهاب تیروئیدی حاد
  
  

رژیم غذایی برای کم کاری تیروئید

اصلاح رژیم غذایی با توجه به نوع بیماری تیروئید بسیار مهم است. در این راستا موارد زیر را مد نظر داشته باشید:

• برخلاف مبتلایان به پرکاری تیروئید، این بیماران باید از مصرف زیاد مواد غذایی گواتروژن پرهیز کنند و سبزیجات را به صورت پخته مصرف نمایند. مواد غذایی گواتروژن دار شامل انواع کلم، شلغم، روغن گلزا (کانولا) ، بادام زمینی، ارزن و سویا است. (سویا می‌تواند مانع جذب کافی داروهای تیروئید شود. بنابراین باید در مصرف آن احتیاط کرد.)
• توجه داشته باشید که از نمک در پایان پخت غذا استفاده کنید، زیرا در غیر این صورت ید موجود در نمک هنگام برداشتن درب ظرف غذا، همراه با بخار خارج می‌شود. در این صورت شما میزان ید کمتری از آن چه که انتظار می‌رود دریافت خواهید کرد. در ضمن نمک ید دار را نباید در شیشه‌های شفاف و در معرض نور نگهداری کرد. توجه کنید که زیاده‌روی در مصرف ید خود نیز باعث کم کاری تیروئید خواهد شد.
• تنظیم کالری دریافتی برای جلوگیری از افزایش وزن ضروری است. برای این منظور مشاوره با کارشناس تغذیه، همراه با استفاده از درمان دارویی توصیه می‌شود.
• اطمینان نسبت به تأمین مقادیر کافی ویتامین‌های C ، A، E و ویتامین‌های گروه B به ویژه B2 ،B3 ، B6 که برای تولید هورمون تیروئید ضروری هستند لازم است.

- منابع مناسب ویتامین C: توت فرنگی، آناناس، هندوانه، موز ، سیب زمینی و هلو.

- منابع مناسب ویتامین A: جگر، تخم مرغ ، ماهی‌های روغنی، سبزی‌های سبز رنگ (به جز گیاهان خانواده‌ای کلم مانند کلم بروکلی، گل کلم، کلم بروکسل. خانواده کلم‌ها کاهش دهنده ید در بدن هستند.)، سبزی‌ها و میوه‌های زرد و نارنجی رنگ. هر چه این میوه‌ها و سبزی‌ها پررنگ‌تر باشند غلظت ویتامین در آن‌ها بیشتر است.

- منابع مناسب ویتامین E: روغن‌های گیاهی، مغز دانه‌ها (به جز بادام زمینی) وغلات.

- منابع مناسب ویتامین B: غلات سبوس دار، گوشت گاو، گوشت ماکیان و ماهی.

تشخیص و درمان کم کاری تیروئید

تشخیص قطعی با اندازه‌گیری سطح هورمون‌های تیروئید در خون می‌باشد. درمان معمولاً مصرف مادام‌العمر قرص لووتیروکسین سدیم است که نتایج رضایت بخشی دارد. نیمه عمر لووتیروکسین ٧ روز است و در بافت‌ها به T3 (تری یودوتیرونین) تبدیل می‌شود و سطح مناسبی از T3 که هورمون فعال‌تری می‌باشد ایجاد می‌کند. همچنین تیروئید کم کار را می‌توان با استفاده از هورمون تیروئید مصنوعی درمان کرده و جلوی ابتلا به بیماری‌های احتمالی دیگر را گرفت.

گروه سلامت وب