نشانه‌های کمبود ویتامین دی در بدن چیست؟

کمبود هر ویتامینی در بدن با عوارض و نشانه‌هایی همراه است. یکی از ویتامین‌های ضروری برای بدن که در استحکام استخوان‌ها نقش بسزایی دارد ویتامین D است. متاسفانه بدن بسیاری از افراد با کمبود این ویتامین رو به روست زیرا مواد غذایی کمی وجود دارد که ویتامین دی قابل توجهی داشته باشد. برای همین معمولا توصیه پزشکان این است که روزی نیم ساعت در معرض نور مستقیم خورشید قرار بگیریم. در ادامه این مقاله نشانه‌هایی که با وجود آن‌ها متوجه فقدان این ویتامین در بدن می‌شوید را بیان خواهیم کرد.

ویتامین دی چیست؟

ویتامین دی (Vitamin D) را که کلسیفرول می‌نامند، یکی از ویتامین‌های لازم برای بدن و از ویتامین‌های محلول در چربی است که به رشد و استحکام استخوان‌ها از طریق کنترل تعادل کلسیم و فسفر کمک می‌کند.  وجود کلسیم و فسفر در بدن برای سالم و قوی ماندن استخوان‌ها ضروری است. این ویتامین در سلامت عضلات بدن هم نقش موثری دارد. دلایلی وجود دارد که نشان‌دهنده نقش ویتامین دی در پیشگیری از سرطان، دیابت و بیماری‌های قلبی است. برخلاف ویتامین‌های دیگر که باید از طریق غذا تامین شوند بدن انسان می‌تواند خودش سازنده این ویتامین باشد. پس ویتامین دی یک ویتامین واقعی نیست و بسیاری از محققین آن را بیشتر یک هورمون می‌دانند تا یک ویتامین.

نشانه‌های کمبود ویتامین دی

اگرچه کمبود هر ویتامینی در بدن با نشانه‌هایی همراه است اما در بسیاری از افرادی که کمبود ویتامین دی دارند نشانه‌های مبهمی از خستگی یا درد عمومی وجود دارد. چون نشانه‌های کمبود ویتامین دی، نامحسوس یا جزئی است معمولاً تشخیص داده نمی‌شود. اما در مواقعی که کمبود شدید است به آسانی در تغییر شکل استخوان‌ها قابل مشاهده است.

نشانه‌های متداول عبارتند از:

• خستگی عمومی بدن، دردهای مبهم و کلی که البته نشانه‌ خاص این مورد نیست.

• ضعف ماهیچه‌ای

• درد استخوانی در اثر فشار ناچیز (بیشتر در ساق پا و دنده‌ها)

کودکان هم ممکن است با کمبود ویتامین دی مواجه شوند که با تشخیص زود هنگام آن می‌توان از عوارضی که بر جای می‌گذارد پیشگیری کرد.

نشانه‌های کمبود ویتامین دی در کودکان:

• اسپاسم عضلانی، سیروز و مشکلات تنفسی در اطفال. البته این نشانه‌ها مربوط به کمبود کلسیم است که در نتیجه‌ کمبود ویتامین دی ایجاد می‌شود.

• نرمی استخوان ، پرانتزی شدن پاها ، درد استخوان به ویژه در ناحیه‌ پاها، درد ماهیچه و ضعف عضلانی در کودکان، که با نام راشیتیسم شناخته می‌شود.

• رشد بدنی کم. قد بیشتر از وزن تحت تاثیر کمبود ویتامین دی است. در این حالت ممکن است کودک برای شروع به راه رفتن تمایلی نداشته باشد.

• تأخیر در دندان درآوردن اطفال

• آمادگی ابتلا به عفونت

• کج خلقی

• در راشیتسیم شدید، کلسیم خون بسیار پایین می‌آید که سبب اسپاسم ماهیچه‌ای و مشکلات تنفسی می شود. مشکلات تنفسی ممکن است به دلیل ضعف عضلات تنفسی و نرمی استخوان‌‌‌‌های قفسه سینه باشد.

• در موارد نادر سبب ضعف ماهیچه‌های قلب می‌شود.

• تعریق بیش از حد در نوزادان تازه متولد شده که به طور متداول ناشی از تحریک‌پذیری عصبی-عضلانی می‌باشد، از علائم اولیه کمبود ویتامین دی شمار می‌رود.

این افراد بیشتر در معرض کمبود ویتامین دی هستند:

1. نوزادان شیرخوار: ویتامین دی موجود در شیر مادر تحت تأثیر ویتامین دی موجود در بدن مادر است. بر اساس پیشنهاد انجمن اطفال آمریکا نوزادان شیرخوار باید به میزان کافی ویتامین دی دریافت نموده و از تماس مستقبم نور خورشید (توسط کرم ضد آفتاب و پوشاک) جلوگیری کرد.
2. افراد مسن: پوست بدن در این افراد نمی‌تواند ساخت ویتامین دی را به صورت کارآمدی انجام دهد؛ همچنین بیشتر در منزل به سر می‌برند.
3. افرادی که محدودیت قرارگیری در معرض نور خورشید دارند: مانند افراد زمین‌گیر، خانم‌هایی که به علل مذهبی حجاب دارند.
4. افراد دارای پوست تیره: میزان بیشتر ملانین در پوست این افراد موجب کاهش توانایی پوست جهت تولید ویتامین دی از طریق نور خورشید می‌گردد.
5. افراد مبتلا به بیماری التهابی روده: و سایر بیماری‌هایی که منجر به اختلال در جذب چربی می‌شود.
6. افراد چاق: یا افرادی که تحت جراحی بایپس معده قرار گرفته‌اند.

منابع تامین‌کننده ویتامین دی کدامند؟

اگرچه داروهای خوراکی ویتامین دی وجود دارد اما بهتر است از منابع طبیعی شامل این ویتامین استفاده کرد:

• آفتاب: تابش پرتو فرابنفش به پوست انسان باعث می‌شود که ماده‌ای به نام دهیدروکلسترول با طی مراحلی در بدن در کلیه به ویتامین دی تبدیل شود. افراد با پوست روشن‌تر نسبت به تیره‌ترها می‌توانند در مدت کمتری که زیر آفتاب مانده‌اند نیاز خود به این ویتامین را تأمین کنند تقریباً تمام ویتامین دی مورد نیاز یک فرد، در مکانی که هوای آفتابی دارد از این طریق ساخته می‌شود.

• منابع گیاهی: غلات و برخی سبزیجات و میوه‌جات.

• منابع حیوانی: کره، روغن کبد ماهی، زرده تخم‌مرغ، خامه، جگر، ماهی ساردین حاوی مقادیر زیادی از این نوع ویتامین هستند.

• مکمل‌های دارویی: دریافت این ویتامین به صورت مصنوعی مثل کپسول و آمپول.

نقش نور خورشید در تامین ویتامین دی

اشعه‌ ماوراء بنفش خورشید، کلسترول را در پوست به ویتامین دی‌ تبدیل می‎کند. در افرادی با پوست روشن، تابش نور آفتاب بر پوست صورت، 2 تا 3 بار در هفته به مدت 20 تا 30 دقیقه، ویتامین دی مورد نیازشان را تامین می‌کند. برای افرادی با پوست تیره‌تر و سالمندان مدت بیشتری لازم است.

توجه: تابش نور خورشید باید مستقیم باشد و تابش آفتاب از پشت شیشه‌ پنجره کافی نیست.

نحوه تشخیص کمبود ویتامین دی

با توجه به سابقه‌ پزشکی فرد، نشانه‌ها و سبک زندگی قابل تشخیص است. البته با یک آزمایش خون ساده نیز امکان‌پذیر است. آزمایش خون مربوط به سطح کلسیم و فسفات خون و عملکرد کبد نیز ممکن است تغییراتی را نشان دهد که مربوط به کمبود ویتامین دی باشد. گاهی از عکس‌بردای بوسیله اشعه ایکس از استخوان دست برای اطفال استفاده می‌شود. در این روش با توجه به شکل استخوان به میزان کمبود ویتامین پی می‌برند.

روش درمان

درمان بوسیله مکمل‌های ویتامین دی انجام می‌شود که ممکن است به صورت تزریقی یا خوراکی (قرص و شربت) باشد. پزشک با توجه به شرایط بیمار، سن و میزان کمبود، روش مناسب را توصیه می‌کند.

گردآوری: مجله اینترنتی وب