نیکوکاری بدون اجازه

روایت هر روزه زندگی ما در آمیزش با هزاران تبلیغ از این دست به گونه ای ساخته می شود که بهترین تعبیر برای شناخت و تعریف آن را باید در حرکت به سمت یک زندگی مصرفی جست وجو کرد. اینجاست که می توان از تبلیغ به مثابه واسطه ای یاد کرد که در حد فاصل واقعیت با ذهن ما جای می گیرد تا با درگیر شدن در رفتار آگاهانه آدمی، جهت دهی خاصی به سلیقه او بدهد. برای فهم دقیق این موضوع کافی است نگاهی به انتخاب کالاها و خریدهایی داشته باشیم که در چند سال اخیر انجام داده ایم. کدامیک از این وسایل از کانال تبلیغات رو نشده است؟ به یقین این نکته برای شما و همه ما آنقدر عادی شده که هیچ نیازی به فکر کردن در مورد آن احساس نمی کنیم. با این حال تبلیغات در سطح جامعه ما به حوزه خرید کالاها محدود نمانده و اخیراً به سایر فعالیت های روزمره نیز سرایت کرده است. دامنه این فعالیت به ارزش ها و اخلاقیات آدمی نیز رسیده است. شاید از این روست که بسیاری از افراد و گروه ها از هر سنخ و دسته ای برای رساندن پیام خویش به گوش مخاطبان از این شیوه استفاده می کنند. همه این فعالیت ها با آگاهی از تأثیر تبلیغات بر روی مخاطب صورت می گیرد و خواهد گرفت. گسترش و ابداع انواع روش های تبلیغی در زندگی روزمره ما حکایتی است از پیچیده تر شدن و در نتیجه ضروری تر شدن آن. تبلیغ شدن و در تبلیغ دیده شدن دو عمل متفاوت در راستای یک حرف اند که به کنش و واکنشی توأمان نیاز دارند. بخش عمده ای از زندگی روزمره ما به صورت تلاش نامحسوس در حد فاصل این دو رفتار باقی مانده است. با این حال به صرف تأثیرگذاری تبلیغات در حیات اجتماعی نمی توان و نباید که با هر روشی به قصد تبلیغ بر ذهن مخاطب بیچاره حمله برد. به هر حال مخاطب نیز واجد ویژگی هایی است که هر آن می تواند برای خود حوزه ای از مقاومت را ترسیم کند و در پناه آن قرار گیرد. تازه ترین اتفاقی که می توان از آن به عنوان یک نمونه انحراف از روش های تبلیغی یاد کرد، رفتاری است که از سوی سازمان بهزیستی و با هماهنگی مخابرات صورت گرفت.
●SMSهای عجیب و غریب
موبایل به عنوان یک وسیله ارتباطی چند سالی است در جامعه ایران راه یافته و روز به روز برتعداد علاقه مندان به استفاده از آن افزوده می شود. قابلیت حمل و نقل آسان این وسیله ارتباطی در کنار کاربردهای متنوع آن این امکان را در اختیار استفاده کنندگان گذاشته که به راحتی با آن در ارتباط بوده و در هر لحظه ای آن را در اختیار داشته باشند. یکی از کاربردهای ویژه و جذاب این وسیله ارتباطی سرویس پیام کوتاه آن معروف به SMS است. راه اندازی این سرویس از سوی مخابرات در چند سال گذشته میزان علاقه مندی به استفاده از این وسیله را دوچندان کرده است. رفتارهایی که مخاطب ایرانی با این بخش از کاربردهای موبایل انجام می دهد، در نوع خود بی نظیر و جالب به نظر می رسد. شدت گرفتن این استفاده بسیاری از کارشناسان اجتماعی را به فکر مطالعه روی این پدیده انداخته که این نیز می تواند در نوع خود جالب باشد. اخیراً شرکت ها و سازمان های مختلف نیز به سمت سرویس پیام کوتاه جذب شده و به علت تعداد میلیونی مخاطبان موبایل درصدد برآمده اند از این کاربرد در جهت برنامه های خویش استفاده کنند. پیام های عجیب و غریبی که هرازگاه از سوی فرستندگان ناشناس به سمت دارندگان موبایل ارسال می شود، شاهد این مدعاست. پیام های تبریک و تسلیت در کنار تبلیغات که این روزها آرام آرام بر صفحات گوشی های شما نصب می شود، بخشی از این ماجراست. در تازه ترین اقدام از این دست سازمان بهزیستی با انجام تبلیغات وسیع در سطح شهر برنامه ای را صورت داده که از آن به «SMS نیکوکار» یاد کرده است. خبر راه اندازی این طرح برای نخستین بار در دی ماه امسال در مطبوعات و سایت های خبری منعکس شده و در متن آن چنین آمده بود: «سازمان بهزیستی طی طرحی در نظر دارد بخشی از کمک های مردمی را از طریق SMS دریافت کند که با توجه به توافقات با شرکت مخابرات این مبلغ به کل قبض دوره بعد تلفن همراه نیکوکاران اضافه شده و سپس به سازمان بهزیستی پرداخت می شود. افراد برای ارسال کمک های خود می توانند SMSهای خود را به شماره... فقط با درج یکی از ارقام ۱ ، ۲ ۳، ، ۴ و ۵ ارسال کنند. این سازمان هر عدد را نماینده یک رقم قرار داده بود تا از این طریق مخاطب بتواند مبلغ مورد نظر خویش را به راحتی انتخاب و ارسال کند. دکتر «ابوالحسن فقیه» این اقدام را کمک مردم به مأموریت های سازمان بهزیستی ارزیابی کرده بود و چنین حرکتی را نیازمند فرهنگ سازی مناسب دانسته بود: «این اقدام نیازمند فرهنگ سازی و اطلاع رسانی به مردم است تا از این طریق این افراد بتوانند به بهزیستی در مأموریت های مختلف آن کمک کنند.» این فرهنگ سازی در روزهای اخیر با درج بیلبوردهای به رنگ نارنجی در سطح شهر اتفاق افتاد و بلافاصله بعد از آن کسانی از ارسال SMS مورد نظر بر روی موبایل های خود خبردادند.
مشترکان اعلام کردند که با درج شماره های مورد نظر با پیام کوتاهی مواجه شده اند که از آنها به خاطر اهدای مبلغ ۱ تا ۵۰ هزار تومان سپاسگزاری می کند. در همین حال طی روز های اخیر بسیاری از مشترکان پیام های فریبنده ای دریافت کرده اند که از آنها می خواسته اعداد ۱ تا ۵ را به شماره ۲۰۰۰۱۱ ارسال کنند و فال خود را دریافت نمایند. بسیاری از مشترکان پس از انجام این کار و مطلع شدن از چند و چون ماجرا نسبت به این موضوع اعتراض کرده و عدم رضایت خود از انجام چنین عملی را اعلام کردند. در حالی که به گفته بسیاری از کارشناسان هرگونه تغییر در هزینه های وارد شده به مشترکان در قبوض تلفنی آنها مستلزم تغییر تعرفه و طی مراحل قانونی است. بنابراین توافق صورت گرفته میان مخابرات و سازمان بهزیستی در این زمینه صوری بوده و از وجاهت قانونی برخوردار نیست، چه آنکه هرگونه تغییر در تعرفه بایستی با تصمیم شورای عالی اقتصاد و همراه با اعلام عمومی صورت گیرد.
به دنبال گسترش اعتراضات در این زمینه و درج آن در مطبوعات وسایت های خبری روابط عمومی شرکت ارتباطات سیار طی نمابری به رسانه ها اعلام کرد: این شرکت به جز هزینه های مربوط به خدمات تلفن همراه مورد استفاده مشترکین، هیچ گونه وجه دیگری را بر روی قبوض ارسالی اعمال نخواهد کرد. «این روابط عمومی در نمابر خود افزوده بود: «به دنبال تماس های مشترکین تلفن همراه با این شرکت، مبنی بر دریافت پیام های کوتاهی که کسر مبالغی از طرف خیرین و نیکوکاران جامعه را موکول به اضافه کردن آن به هزینه کارکرد قبوض تلفن همراه کرده بود، این شرکت به جز هزینه های مربوط به خدمات تلفن همراه مورد استفاده مشترکین، هیچ گونه وجه دیگر را برروی قبوض ارسالی اعمال نخواهد کرد.»
همچنین به دارندگان تلفن همراه اعلام شده بود که در صورت داشتن هرگونه شکایت می توانند مراتب را به این شرکت اعلام کنند.
به فاصله دو روز از صدور این اطلاعیه دکتر حسن زاده مشاور سازمان بهزیستی در گفت وگو با خبرنگار اجتماعی مهر اعلام کرد: از عید سعید قربان تاکنون مردم حدود ۶۰۰ میلیون تومان از این طریق مشارکت داشتند. وی ادامه داد: «طرح پیام های کوتاه نیکوکاری با استفاده از روش های مدرن و با مشارکت شرکت مخابرات انجام شده بود که در ابتدا در مجموع ۲۷۰ هزار نفر در این طرح مشارکت داشتند اما در پی ایجاد مزاحمت ها بلافاصله پیامی برای گرفتن تأیید از نیکوکاران ارسال شد که حدود ۱۶۰ هزار نفر از افراد مشارکت کننده کمک مالی خود را حذف کردند.» وی افزود: «درج مبلغ مشارکت افراد نیکوکار در قبض های تلفن همراه در مرحله هماهنگی با شرکت مخابرات است که در صورت درج مبلغ در قبض تلفن و نارضایتی شخص پرداخت کننده، شخص مورد نظر می تواند به سازمان مراجعه و میزان پرداخت خود را بازپس گیرد.»
●در آمدزایی بدون اجازه
ذکر رقم ۱۶۰ هزار نفری کسانی که بعد از ارسال تأییده، پول خود را پس گرفته اند ساده ترین نمونه یک اشتباه در انجام برنامه های تبلیغی است.
نکته دیگر عدم توجه به نقش مردم در تمامی این برنامه هاست. در مراحل انجام گرفته و سخنانی که از سوی مقامات مسؤول در این زمینه اعلام می شود همه گفته ها حول محور توافقات مخابرات و بهزیستی در چرخش بوده است. توافقات صوری این دو سازمان در رابطه با برنامه ها و تبلیغات موبایلی در حالی صورت می گیرد که به گفته «شهرام خسروی» کارشناسی IT به لحاظ حقوقی ارسال تبلیغ بر روی موبایل افراد بدون اجازه آنها می تواند عملی غیر قانونی تلقی شده و قابل پیگیری باشد.
وی می گوید: «مخابرات بارها اعلام کرده کسانی که از ارسال SMS به موبایل خود اعتراض دارند می توانند با شکایت از شخص صادر کننده از طریق مخابرات این نکته را پیگیری کنند.» وی می افزاید: بنابراین اگر کسی بخواهد از سازمان بهزیستی در این مورد شکایت کند قاعدتاً این شکایت دامان مخابرات را نیز می گیرد. چه آنکه برنامه صورت گرفته با هماهنگی این دو سازمان انجام گرفته است.» این کارشناس در ادامه می گوید: «جدا از بحث حقوقی به نظرم موبایل یک وسیله شخصی است که افراد برای به دست آوردن آن انواع هزینه های مختلف از خرید سیم کارت تا پرداخت عوارض گوناگون را متحمل می شوند، یعنی مخابرات از این طریق در آمدزایی مناسب را دارد، بنابراین درآمدزایی تبلیغی با استفاده از محیط شخصی و خصوصی افراد کاری نامناسب، ناپسند و کاملاً غیر اخلاقی است که حتماً بایستی به آن توجه کرد. اگر هم مخابرات می خواهد به این کار ادامه دهد بایستی حتماً پورسانت لازم را به مشترکین خود پرداخت کند، این پورسانت می تواند با کاهش بخشی از هزینه های قبض انجام گیرد. وی ادامه می دهد: «تازه راه حل اصولی آن است که با طراحی یک برنامه به مشترکین اعلام شود که در صورت علاقه مندی به دریافت تبلیغ در این برنامه شرکت کنند. نه اینکه خودمان خود سرانه و یک طرفه نسبت به این کار اقدام کنیم و از این طریق منتفع بشویم، به نظرم این کار مصداق کلاهبرداری است.»
داوود پنهانی

منبع : روزنامه ایران