نگاهی به صنعت بانکداری در لبنان

فعالیت‌های اقتصادی در کشور کوچک و چهار میلیون نفری لبنان به دلیل فقر منابع زیر زمینی انرژی و کانی‌ها بطور عمده بر پایه‌ی خدمات پایه‌ریزی شده که بخش مهمی از آنها صنعت " توریسم " و " بانکداری " است.
، بر همین اساس خدمات بانکداری یکی از بخش‌های مهم ، عمده و کلان اقتصاد لبنان محسوب می‌شود و هر شخصی که از خیابانهای بیروت عبور کند با مشاهده انواع بانکها به آن پی می‌برد.
نزدیک به ‪ ۱۴‬درصد از جمعیت کاری از مجموع ‪ ۴/۳‬میلیون نفر جمعیت لبنان در بخش‌های تجارت و توریسم اشتغال دارند که بخش مهمی از آنها در صنعت بانکداری مشغول به کار هستند.
مجموع بدهی‌های عمومی این کشور ‪ ۴۱‬میلیارد دلار است که با توجه به دریافت کمکهای بیشتر در جریان کنفرانس اخیر حمایت اقتصادی از لبنان موسوم به " پاریس ‪ ، " ۳‬پیش بینی می‌شود این بدهی‌ها بازهم بیشتر شود.
میزان بدهی‌های خارجی ‪ ۵۰/۵‬درصد و داخلی ‪ ۴۹/۵‬درصد گزارش شده است.
میانگین رشد اقتصادی لبنان نیز کمتر از ‪ ۱‬درصد اعلام شده و حتی گزارشهای غیر رسمی حاکی از آن است که رشد اقتصادی لبنان طی ماههای گذشته به زیر صفر( رشد منفی) رسیده است.
نرخ بیکاری ‪ ۱۲‬درصد و میزان تورم هم بین شش تا هشت درصد گزارش شده‌است.
در این بین اوضاع سیاسی نیز که بر همه بخشهای اقتصادی لبنان اثر گذاشته ،شبکه‌وصنعت بانکداری را نیز بی‌نصیب نگذاشته است بگونه‌ای که اگر حمایتهای برخی دولتهای عربی از بانکهای لبنان نبود،این کشور پس از ترور رفیق حریری نخست وزیر سابق لبنان در بهمن ماه سال ‪ ، ۱۳۸۵‬دچار فاجعه اقتصادی می‌شد.
صنعت بانکداری در لبنان که زمانی به خاطر سرمایه‌گذاری های فراوان داخلی و خارجی بسیار شکوفا بود اکنون دوران رکود را طی می‌کند.
مهدی برنایی رایزن اقتصادی سفارت جمهوری اسلامی ایران در این زمینه به خبرنگار ایرنا می‌گوید از سال ‪ ۱۹۹۹‬تا سال ‪ ۲۰۰۶‬بخش بانکداری در لبنان با ‪ ۱۶‬درصد رشد یکی از شاخص‌های مثبت اقتصاد لبنان بوده است.
به گفته وی از سال ‪ ۱۹۹۹‬تا سال ‪ ۲۰۰۶‬سرمایه کل بانک‌های تجاری لبنان از ‪ ۱۱‬به ‪ ۷۲‬میلیارد دلار رسید و در همین مدت حجم وام‌های اعطائی به بخش‌های مختلف از شش به ‪ ۳۷‬میلیارد دلار رسید و پس‌اندازها نیز از ‪ ۹/۳‬به ‪۵۸/۴‬ میلیارد دلار افزایش یافت که جهش‌های خیره‌کننده ای به حساب می‌آمد.
در همین مدت حقوق صاحبان سهام بانک‌ها از ‪ ۲۶۰‬میلیون دلار در سال ‪۱۹۹۹‬ به ‪ ۵/۶‬میلیارد دلار رسید و سرمایه‌ی بانک‌ها در سال ‪ ۲۰۰۶‬نیز بیش از سه برابر درآمد ملی و مجموع پس‌اندازها بیش از ‪ ۲/۵‬برابر درآمد ملی این کشور بود.
تعداد شعب بانک‌ها در لبنان در مدت مورد اشاره از ‪ ۹۳‬به ‪ ۸۱۳‬شعبه رسید و بانکهای لبنانی در حال حاضر در ‪ ۱۵‬کشور با ‪ ۹۷‬شعبه نیز فعالیت‌های اقتصادی و مالی داشته و در کشورهای سوریه، ترکیه، قبرس، رومانی، الجزایر، سودان، یونان،امارات عربی متحده ،انگلیس و شهر نیویورک آمریکا از اعتبار خاصی برخوردار هستند.
● بانک مرکزی لبنان :
بانک مرکزی لبنان در سال ‪ ۱۹۶۳‬به عنوان یک بانک تجاری افتتاح و به‌عنوان واحد مستقل از دولت و کنترل و هدایت‌کننده تمامی فعالیت‌های مالی ، پولی ، بانکی و سرمایه‌گذاری معرفی شد.
مرکز این بانک در بیروت بوده و در ‪ ۹‬شهر اصلی این کشور از جمله صور، صیدا، نبطیه، بعلبک و طرابلس شعبه دارد.
بانک مرکزی لبنان توسط یک رییس کل و چهار معاون اداره می‌شود و هیات مدیره آن شامل رییس کل،معاونین و مدیران کل دو وزارتخانه دارایی ، اقتصاد و تجارت است.
رییس کل بانک مرکزی هر شش ماه یکبار به پیشنهاد وزیر دارایی و با تصویب کابینه‌ی دولت انتخاب می‌شود.
وظیفه اصلی بانک مرکزی ، حفظ ارزش پول لبنان ، مدیریت و نظارت بر فعالیت‌های بانکی و پولی بانک‌ها و تمامی موسسات اعتباری ،مالی و مبارزه با پول شویی است.
بر اساس قوانین بانک مرکزی، تمامی بانک‌های تجاری لبنان به جز بانک‌های سرمایه‌گذاری و بانک‌های پرداخت‌کننده وام‌های میان و بلند مدت ، باید درصدی از حجم پس‌اندازها و پول‌های در گردش و نقدینگی خود را نزد بانک مرکزی به صورت نقد بسپارند.
مشکلات سیاسی ، اقتصادی و درگیری‌های شدید در سال ‪ ۱۹۹۲‬در لبنان باعث شد تا تورم در این کشور به حداکثر خود برسد و گردانندگان اقتصاد این کشور تصمیم بگیرند اقتصاد لبنان را بر پایه دلار پایه‌ریزی کنند.
این مساله باعث شد تا در سالهای بعد دلار در این کشور نقش قوی تری را بازی کند و با اینکه تورم در سال‌های بعد کاهش یافت اما قدرت دلار در اقتصاد لبنان ثابت ماند به طوری که در سال ‪ ۲۰۰۴‬قدرت این نوع ارز در بازار و اقتصاد لبنان ‪ ۶۸‬درصد و در سال ‪ ۲۰۰۶‬تا ‪ ۷۳‬درصد رشد داشت.
این موضوع با گردشی کوتاه در لبنان قابل مشاهده است ، در تمامی فروشگاهها و مراکز اقتصادی ، دلار را راحت‌تر می‌پذیرند و حتی در تاکسی‌ها و اتوبوسها به دلیل سهولت در خرد کردن اسکناسهای درشت تر ، دلار به راحتی پذیرفته می‌شود.
در همین زمینه باید گفت که دامنه‌ی تغییرات دلار نسبت به " لیره " پول ملی لبنان که از آن به " پوند " هم یاد می‌کنند در مقایسه با ارزهای دیگر نظیر یورو بسیار اندک و غیر محسوس است.
در لبنان علاوه بر بانک‌های تجاری، بانک‌های تخصصی وام‌دهنده میان و بلند مدت ، بانک‌های سرمایه‌گذار ، موسسات مالی و اعتباری، واسطه‌ای و لیزینگ نیز فعالیت دارند.
● بانک‌های تجاری در لبنان :
تعداد این نوع بانکها در لبنان به ‪ ۵۴‬مورد می‌رسد که بخشی از آنها (‪ ۳۱‬بانک) با سرمایه‌گذاری مشترک لبنان و کشورهای دیگر تشکیل شده است.
بانک‌های تجاری با سرمایه سرمایه‌گذاران لبنانی عبارتند از :
" بانک لبنان و فرانسه " ، بانک " لبنانی التجاره "، بانک" التجاری للشرق الادنی "، بانک " لبنان و المهجر " ، " فدرال بانک "،بانک "البحر المتوسط" ، بانک " عوده سرادار للخدمات الخاصه " ، بانک " بیروت و البلاد العربیه" ، بانک " اللاتی " ، بانک " بیبلوس " ، بانک " اللبنانی الکندی " ، بانک الصناعه و العمل " ، بانک عوده (مجموعه عوده سرادار) ، بانک الکویت و العالم العربی ، بانک اللبنانی السویسری ، ، الشرکه الجدیده لبنک سوریا و لبنان، بانک بیروت ، بانک جمال تراست ، بانک البقاع ، بانک بیمو البنک الاوروبی للشرق الاوسط ، بانک لبنان و الخلیج ، بانک السعودی اللبنانی ، بانک الموارد ، بانک الاعتماد المصرفی ، بانک الاعتماد المتحد،بانک المدینه ، بانک فرست ناشنال و بانک الشرق الاوسط و افریقیا.
▪ بانک‌های تجاری با سرمایه سرمایه‌گذاران مشترک عربی و لبنانی ، ‪ ۱۰‬بانک شامل :
۱) بانک مصر و لبنان ،
۲) " المصرف التجاری السوری اللبنانی"
۳) بانک " اینترکونتیننتال لبنان " ،
۴) بانک الاعتماد البنانی ، "
۵) مصرف شمال افریقیا التجاری ،
۶) بانک الکویت الوطنی (لبنان) ،
۷) بانک الاهلی الدولی ،
۸) بانک البرکه ،
۹) بیت التمویل العربی (مصرف اسلامی) ،
۱۰) بانک اللبنانی الاسلامی.
ژ بانک‌های تجاری با سرمایه سرمایه‌گذاران خارجی و لبنانی :
‪ ۳‬بانک شامل بانک
۱) سوسیته جنرال فی لبنان ،
۲) الوطنی
۳) استاندارد تشارترد بانک.
▪ بانک‌های تجاری با سرمایه سرمایه‌گذاران عرب ، چهار بانک شامل :
۱) بانک العربی ،
۲) مصرف الرافدین ،
۳) بانک الاهلی التجاری السعودی
۴) بانک العربی الافریقی الدولی.
▪ بانک‌های تجاری با سرمایه سرمایه‌گذاران خارجی (بانک‌های خارجی) شامل بانکهای : " دی روما " ، " ناسیونال دی باریس "انترکونتیننتال" ، بانک اتش اس بی‌سی الشرق الاوسط المحدود ، حبیب بانک لیمتد و سیتی بانک .
● موسسات مالی و اعتباری :
شامل بانکهای :
۱) الموسسه المالیه العربیه ،
۲) شرکه الاستثمار التجاریه ،
۳) الاعتماد التجاری والعقاری ،
۴) سوجیلیز لبنان ،
۵) موسسه الاستثمارات المالیه ،
۶) شرکه لبنان المالیه ،
۷) بیمو سیکیوریتایزیشن ،
۸) فیدوس ،
۹) کاپیتال انفستمنت سرفیسز ،
۱۰) شرکه لیبانون انفست ،
۱۱) گلف فایننس اند انفستمنت کومبانی ،
۱۲) لیبانو فرانسیز فینانس ،
۱۳) جی. تی. عسیلی و شرکاه ،
۱۴) سرادار انفستمنت هاوس ،
۱۵) فاینانشل فوندز ادفایزرز انترناشونال ،
۱۶) میدل‌ایست کپیتال گروپ ،
۱۷)اللاید بیزنس انفستمنت کوربوریشن ،
۱۸) ب. ل. س. فایننس ،
۱۹) حلاوی انفستمنت تراست ،
۲۰) المرکز المالی ،
۲۱) الاعتماد المالی ،
۲۲) شرکه کفالات ،
۲۳)کاپیتال فینانس کومپانی ،
۲۴) الشرکه اللبنانیه للفاکتورینگ ،
۲۵) شرکه خدمات بطاقات الائتمان ،
۲۶) الموارد للخدمات المالیه ،
۲۷)کرادیت تراست ،
۲۸) مینا کاپیتال ،
۲۹) شرکه ایش. اس. بی. سی فینانشیل سرویس ،
۳۰) کاپیتال انفستمنت کوربوریشن،
۳۱)بوب فینانس ،
۳۲) اموال اینفست ،
۳۳)شرکه امیکس ( الشرق الاوسط )
۳۴) الاعتماد المالی انفست .
▪ بانک‌های سرمایه‌گذار و وام‌دهنده وام‌های میان و بلند مدت شامل بانکهای " عوده سرادار للاعمال ، مصرف الاسکان ، بانک التمویل ، بانک لبنان و المهجر للاعمال ، بانک البحر المتوسط للاستثمار ، بانک الاعتماد اللبنانی للاستثمار ، بانک العربی للاعمال ، فرنسبنک للاعمال ، بانک بیبلوس للاعمال و بیت التمویل العربی للاستثمار.
▪ موسسات مالی و اعتباری واسطه‌ای شامل بانک‌های :
۱)میریل لینش،
۲) بیرس، فینزاند سمیث ،
۳) اس. سی. اس بیروت ،
۴) الشرکه العالمیه للاستثمار ،
۵) انفستا فایننشال بلاننغ سرفیسز ،
۶) الشرکه العربیه الدولیه للانماء والاستثمار ،
۷) سنا است مانجمنت (سنام) ،
۸) شرکه بیروت للوساطه المالیه اوبتیموم انفست
۹)شرکه ملکارت کاپیتال .
▪ موسسات لیزینگ شامل :
۱) شرکت کریدیلیز ،
۲) اللیزینگ اللبنانیه
۳) آراب لیزینگ .
بانک "البرکه" که با سرمایه سعودی‌ها کار می‌کند وام‌هایی با بهره بسیار اندک که در واقع کارمزد آن محسوب می‌شود در مقابل تضمین‌های معتبر پرداخت می کند.
در مجموع ‪ ۵۴‬بانک تجاری و ‪ ۴۶‬موسسه و بانک اعتباری و سرمایه‌ای و واسطه‌ای در لبنان در بخش بانکداری با حدود ‪ ۱۶‬هزار نفر پرسنل در رده‌های مختلف بانکی در لبنان مشغول بکار هستند.
در سال ‪ ۲۰۰۵‬از مجموع بانک‌های لبنانی در مناطق مختلف لبنان ، تقریبا بیش از نیمی از آنها در شهر بیروت مستقر بودند به طوریکه در بیروت و حومه آن ‪ ۵۴‬درصد ، جبل لبنان ‪ ۱۸‬درصد ، شمال لبنان ‪ ۱۰‬درصد ، جنوب لبنان ‪۱۱‬ درصد و منقه بقاع ‪ ۷‬درصد بوده است.
از نظر سپرده‌گذاری بانکها نزد بانک مرکزی لبنان ، بر اساس آمارهای سال ‪ ۱۰ ، ۲۰۰۴‬بانک سپرده‌ای با بیش از ‪ ۲‬میلیارد دلار ، ‪ ۹‬بانک با نیم میلیارد تا ‪ ۲‬میلیارد دلار ، ‪ ۱۴‬بانک با سپرده‌ای بین ‪ ۲۰۰‬میلیون تا ‪ ۵۰۰‬میلیون دلار و تعدادی دیگر از بانک‌ها با سپرده‌ی زیر ‪ ۲۰۰‬میلیون دلار و در مجموع ‪۱/۵‬ میلیارد دلار سرمایه داشته‌اند.
● وضعیت سیاسی اقتصادی لبنان و تاثیرات آن بر شبکه بانکی :
بحران‌های سیاسی حاصل از ترور رفیق حریری نخست وزیر سابق لبنان ، تشکیل کمیته‌ی بررسی این ترور توسط سازمان ملل متحد ، صدور قطعنامه‌های متعدد از سوی شورای امنیت برای خروج سوریه از لبنان و ترورهای سیاسی که در طول سال‌های ‪ ۲۰۰۵‬و ‪ ۲۰۰۶‬اتفاق افتاد، وقایع ناامنی،انفجارهای بمب و رویدادهای مربوط به پس از استعفای وزیران طایفه شیعه از کابینه و جنگ ‪ ۳۳‬روزه اسرائیل علیه لبنان وقایع سخت و دشواری بودند که نقش موثر (منفی) بر اقتصاد لبنان از جمله بر صنعت توریسم و بانکداری لبنان داشته است.
فرار سرمایه‌ها،کاهش شدید پس‌اندازهای لیری ، افزایش پس‌اندازهای دلاری در بانک‌های رده اول ، درخواست شدید دلار توسط مشتریان بانکی، کاهش بازپرداخت وام‌ها توسط بخش‌های خصوصی به بانک‌ها، کاهش شدید عملیات بانکی و طبیعتا درآمد حاصل از این عملیات فشارهایی بوده که بر اقتصاد و بانکداری لبنان وارد شده است.
سال گذشته و تنها در دو ماه در جریان جنگ تحمیلی رژیم صهیونیستی علیه لبنان به ترتیب ‪ ۴/۶۴‬میلیارد لیر و ‪ ۲/۱‬میلیارد دلار از بانک‌های لبنان خارج شد.
دولت‌های عربستان سعودی و کویت با شروع جنگ اسراییل علیه لبنان ، برای تقویت لیره و جلوگیری از کاهش ارزش پول ملی لبنان بی‌درنگ به ترتیب یک میلیارد و نیم میلیارد دلار نقد نزد بانک مرکزی لبنان سپردند که این اقدام نقش بسزایی در تامین دلار برای بازار و جلوگیری از کاهش ارزش لیره لبنان داشت.
در حال حاضر لبنان ‪ ۱۳‬میلیارد دلار ذخیره ارزی دارد و این غیر از حجم طلا و اوراق بهادار دیگر است.

منبع : روزنامه تفاهم