کوه یخ روس‌ها و پیمان اروپایی‌

دومای روسیه روز گذشته در اقدامی که بیشتر نمادین و در راستای تاکید بر استقلا‌ل روسیه و ایفای نقشی جدی در صحنه تعاملا‌ت جهانی است، خروج روسیه از <پیمان اروپایی نیروهای متعارف> را مورد تایید قرار داد، در حالی که پیش از این هم پوتین به صراحت خبر از اقدامات متقابل مسکو در قبال طرح‌های جاه‌طلبانه و تهاجمی واشنگتن داده بود.
اقدام روز گذشته دوما که با اکثریت قاطع و بدون حتی یک مخالف، رای به خروج موقت از معاهده مزبور داد، هرچند تا عملی شدن نیازمند تایید سنا و در نهایت رئیس‌جمهوری است، اما نشان از عزم روس‌ها برای بازگشت به صحنه معادلا‌ت و ایفاگر شدن نقشی جدی دارد. ‌ <پیمان اروپایی‌نیروهای متعارف> هرچند از سوی اروپایی‌ها دارای اهمیت ویژه‌ای است، اما واقعیت آن است که در دوران پس از پایان جنگ سرد ارزش چنین معاهداتی که بر موازنه قوا میان بلوک شرق و غرب تاکید داشته و بدین ترتیب خواهان پایان دادن به هر نوع احتمال برخورد نظامی در اروپا (به عنوان خط مقدم هر دو بلوک) بودند، به شدت کاهش یافته است. به موجب این پیمان که در سال ۱۹۹۰ امضا شد، قرار بود میزان و سطح نیروهای متعارف کشورهای عضو پیمان ورشوی سابق و اعضای ناتو کاهش یابد. عملی شدن این پیمان اما از سال ۱۹۹۲ آغاز شد؛ زمانی که از اتحاد جماهیر شوروی به عنوان قطب شرقی دیگر اثری باقی نمانده بود و روسیه ناتوان از بحران‌های اقتصادی دیگر توانی برای سهم‌خواهی نداشت. در گذر زمان اما روس‌ها به تدریج در واکنش به زیاده‌خواهی غربیان خواهان اصلا‌ح پیمان شدند و اینگونه بود که در مذاکرات سال ۱۹۹۹، پیمان بازنگری شد و تا حدی خواسته‌های روسیه لحاظ شد.
موفقیت روس‌ها اما در عمل حاصلی برایشان در بر نداشت، چراکه ناتو هرگز حاضر به تایید پیمان بازنگری‌شده نگردید و بدین ترتیب عمر این پیمان عملا‌ به پایان رسید، چراکه روس‌ها خود را متعهد به پیمان ۱۹۹۹ می‌دانستند و ناتو همان پیمان سال ۱۹۹۰ را مطلوب خود می‌دانست. خروج روسیه از این پیمان، هرچند از لحاظ تاثیرگذاری بر افکار عمومی اروپاییان، برگ برنده‌ای را نصیب کرملین‌نشینان می‌کند، اما واقعیت اینجاست که اصولا‌ این پیمان در عرصه مخالفت‌های متعدد روسیه و ناتو، و به‌دنبال آن رویارویی سیاسی مسکو- واشنگتن از مدت‌ها پیش پیمانی مرده و بی‌تاثیر بود. مسکو اما با این مانور سیاسی از یک‌سومی‌خواهد نشان دهد که در مقابل رویکرد تهاجمی آمریکا و طرح‌هایی چون سپر دفاعی به همان قواعد بازی یکطرفه آمریکایی‌ها عمل می‌کند و از سوی دیگر به غربی‌ها و به‌طور خاص اعضای سابق بلوک شرق که سراسیمه خواهان پیوستن به اردوگاه ناتو و غرب هستند، چنگ و دندان نشان می‌دهد. پوتین و همراهانش مدت‌هاست که سرمست از افزایش بهای نفت و گاز و به تبع آن توان اقتصادی خود رویاهای بزرگ‌تری در سر دارند. خروج از این پیمان هرچند مانند کوه یخی برآمده از اقیانوس جلب توجه می‌کند، اما ناظران آگاه می‌دانند که خطر کوه یخ در نیمه پنهان مانده و به مراتب عظیم‌تر آن نهفته است.

منبع : روزنامه اعتماد ملی