تحلیلی بر چگونگی شکل گیری حزب اعتماد ملی

چهار ماه پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، مهدی كروبی به وعده تشكیل حزبش عمل كرد و با انتخاب ۵۲ عضو شورای مركزی، دبیر كلی حزب را بر عهده گرفت، او دو وعده دیگر هم داده است، یكی انتشار روزنامه ارگان حزب كه به زودی عملی می شود و دیگری راه اندازی كانال ماهواره ای تلویزیونی كه مشكلات بیشتری دارد و مشخص نیست كه به زودی به سرانجام برسد.جرقه تشكیل حزب اعتماد ملی از جایی زده شد كه مهدی كروبی با وجود ناامیدی همه اصلاح طلبان و از جمله یاران حزبی اش در مجمع روحانیون مبارز از رأی آوردن او در انتخابات ریاست جمهوری، مصمم و فعال در انتخابات شركت كرد و در كمال شگفتی آرایی كسب كرد كه می توانست او را به مرحله دوم انتخابات نیز برساند. اما اختلاف كم آرای او و احمدی نژاد، كروبی را از ادامه رقابت ها بازداشت.رأی مردم به كروبی موجب افزایش اعتماد به نفس و انرژی ای در او شد كه زمینه اتخاذ چند تصمیم مهم توسط او را نیز فراهم كرد. كروبی تصمیم به استعفا از مجمع تشخیص مصلحت نظام، خروج از مجمع روحانیون مبارز و تشكیل یك حزب جدید را سریعاً عملی كرد، این روحانی عمل گرا كه به شدت از جوانان اصلاح طلب آزرده خاطر است، طی چهار ماه اخیر همواره نوك تیز انتقاداتش را به رأس هرم اصلاح طلبان متمركز كرده و از آنها خواسته است تا در درجه اول به اصلاح خود بپردازند تا بتوانند در جهت تشكیل جبهه فراگیر اصلاح طلبان اقدام كنند.كروبی كه راه خود را از اصلاح طلبانی كه پیشرو خوانده می شوند جدا كرده، بارها در اظهارات خود نشان داده است كه اهل ائتلاف با هیچ حزب و گروهی نیست و تمایل دارد كه به طور مستقل راه خود را ادامه دهد. او یاران خود را در حزب اعتماد ملی از میان كسانی برگزید كه فعالان ستادهای انتخاباتی او در سراسر كشور به ویژه تهران بودند، كسانی كه به واسطه حضور در مجلس ششم در سمت نمایندگی یكی از شهرهای كشور ارتباط نزدیكی با مردم حوزه انتخابیه خود داشته و در طی چهار سال حضور در مجلس ششم، رابطه كاری و عاطفی نزدیكی با كروبی پیدا كرده اند. ویژگی شخصی كروبی به گونه ای است كه جمع شدن نمایندگان مجلس ششم را در حزبش توجیه می كند. كروبی در طی مدتی كه رئیس مجلس ششم بود هیچگاه از مسائل و مشكلات تك تك نمایندگان جدا نماند، او همواره برای حل مشكلات نمایندگان در حوزه های انتخابیه شان با آنها همكاری و همراهی می كرد. پس از آن كه اكثریت نمایندگان مجلس ششم برای حضور در انتخابات مجلس هفتم رد صلاحیت شدند او تمام تلاش خود را متمركز كرد تا صلاحیت شان تأیید شود و پس از آن كه تعدادی از آنها تأیید شدند لیستی از كاندیداهای انتخابات مجلس هفتم تهیه و آن را به عنوان لیست بخشی از اصلاح طلبان كه شامل مجمع روحانیون مبارز، حزب همبستگی وحزب كارگزاران سازندگی می شد منتشر كرد. نزدیك چهل نفر از این لیست وارد مجلس هفتم شدند كه اكنون فراكسیون اقلیت را تشكیل می دهند، اكثر آنها با حمایت تشكیلاتی مهدی كروبی به مجلس راه یافتند. بقیه هم كه یا به دلیل رد صلاحیت و یا عدم كسب آرا نتوانستند سمت نمایندگی خود را حفظ كنند پس از خروج از مجلس، كروبی پیگیر وضع زندگی و كار آنها بود و شخصاً مشكلاتشان را حل می كرد، ارتباط مستمر كروبی با این نمایندگان باعث شد روابط عاطفی ایجاد شده بین آنها زمینه ساز تشكیل اولیه حزب اعتماد ملی شود. نگاهی به اسامی ۵۲ عضو شورای مركز حزب اعتماد ملی نشان می دهد كه نمایندگان سابق مجلس بیشترین، مهمترین و اصلی ترین اعضای شورای مركزی و یاران كروبی در حزب اعتماد ملی را تشكیل می دهند.
۱- مهدی كروبی، ۲- رسول منتجب نیا، ۳- ابراهیم امینی، ۴- جواد اطاعت، ۵- عبدالحسین مقتدایی، ۶- محمدجواد حق شناس، ۷- محمد زمانی قمی، ۸- عبدالرضا سپهوند، ۹- الیاس حضرتی، ۱۰- غلامرضا اسلامی بیدگلی، ۱۱- اعظم سقطی، ۱۲- رضا حجتی، ۱۳- سیدرضا نوروززاده، ۱۴- اسماعیل گرامی مقدم، ۱۵- مهدی پورفاطمی، ۱۶- ولی رعیت، ۱۷- محمد قمی، ۱۸- مهرانگیز مروتی، ۱۹- عبدالمحمد زاهدی، ۲۰- مسعود سلطانی فر، ۲۱- اسماعیل دوستی، ۲۲- محمدجواد محمدزاده، ۲۳- محمدرضا خباز، ۲۴- محمدباقر ذاكری، ۲۵- علی یعقوبی، ۲۶- مهدی آیتی، ۲۷- رسول مهرپرور، ۲۸- آزادی آزادمنش، ۲۹- سید محمد حائری، ۳۰- علی محمد سوری، ۳۱- نعمت الله خسروی، ۳۲- ذبیح الله كریمی، ۳۳- جاسم جادری، ۳۴- سیدرسول موسوی، ۳۵- غلامرضا عبدالوند، ۳۶- علی نعمت زاده، ۳۷- تیمور قلیزاده، ۳۸- محمدرضا نوری شاهرودی، ۳۹- محمدصادق جوادی حصار، ۴۰- محمد جلیلیان، ۴۱- سید كامل تقوی نژاد، ۴۲- سید محمد علی افشانی، ۴۳- محمد علی مشفق، ۴۴- رضا انصاری، ۴۵- روح الله اوحدی، ۴۶- سیداحمد حسینی، ۴۷- منوچهر گودرزی، ۴۸- سید علی اكبر انجمنی، ۴۹- سروش اكبرزاده، ۵۰- هادی بلوكی، ۵۱- محمد شفیع جلالوند، ۵۲- نجمه گودرزی.
هسته آغازین تشكیل جزب
در جریان انتخابات مجلس هفتم مهدی كروبی خود نیز به عنوان كاندیدا در تهران وارد رقابت های انتخاباتی شد، ولی پس از این كه نتوانست وارد مجلس شود، تلاش خود را برای ورود به صحنه انتخابات ریاست جمهوری آغاز كرد. او ابتدا طی جلساتی كه با فعالین سیاسی و مطبوعاتی تشكیل داد نظر آنها را در مورد شركت خود در انتخابات جویا شد. جمع بندی اغلب این جلسات، عدم شركت كروبی در انتخابات بود، هر چند كه به نظر می رسید كروبی، این نظرات را قبول ندارد و تصمیم خود را برای كاندیداتوری ریاست جمهوری گرفته است.
اگرچه مجمع روحانیون مبارز، نزدیك ترین گروه به كروبی، او را در انتخابات مجلس هفتم یاری و همراهی كردند اما نتایج انتخابات مجلس، تردید اعضای مجمع را نسبت به شركت در انتخابات ریاست جمهوری و كاندیداتوری كروبی افزایش داد.
این تردید كه در همه بدنه اصلاح طلبان نیز وجود داشت باعث شد كه در جریان انتخابات ریاست جمهوری، مجمع روحانیون مبارز مانند بسیاری دیگر از اصلاح طلبان كه از كروبی می خواستند در انتخابات كاندیدا نشود، موافق كاندیداتوری كروبی نبودند، همین مخالفت ها باعث می شد كه اعضای سرشناس مجمع روحانیون، كروبی را در جلساتی كه برای آماده كردن زمینه كاندیداتوری خود تشكیل می دهد همراهی نكنند. این عدم همراهی زمانی بیشتر آشكار شد كه كروبی در انتخابات ثبت نام كرد و ستاد انتخاباتی خود را در هتل درسا در خیابان انقلاب بعد از میدان فردوسی تشكیل داد. در طی دوران تبلیغات انتخاباتی كسانی به این هتل رفت و آمد می كردند كه وابسته به مجمع روحانیون مبارز نبوده و اغلب نمایندگان مجلس ششم از مناطق مختلف كشور بودند، اگرچه رئیس ستاد كروبی علی اكبر محتشمی پور بود، اما وی پس از پایان انتخابات با وجود همراهی اولیه با تشكیل حزب اعتماد ملی، ترجیح داد كماكان در تشكیلات مجمع روحانیون مبارز باقی بماند، به همین دلیل نام محتشمی پور در لیست ۵۲ نفره اعضای شورای مركزی خالی است.
فرجام حزب نوپا
نگاهی به فعالیت حزبی كروبی در گذشته می تواند چشم انداز آتی فعالیت او را در حزب اعتماد ملی روشن تر كند.مهدی كروبی بنیانگذار مجمع روحانیون مبارز بود، تصمیم كروبی و یارانش در ابتدای انقلاب برای انشعاب و جدایی از جامعه روحانیت مبارز، در زمان خود تصمیمی شجاعانه و خلاف روند آن زمان بود.
اما جدایی مجمع روحانیون مبارز از جامعه روحانیت مبارز كه با تأیید امام نیز همراه بود این موضوع را تنها در حد یك تصور باقی گذاشت اما ، اولاً هزینه این جدایی و انشعاب را برای مجمع روحانیون بسیار كاهش داد و ثانیاً جمع بندی یكسان بودن افكار، نظرات و دیدگاه های روحانیون را نسبت به دین و تحولات سیاسی اجتماعی، اصلاح كرد. كروبی كه توانسته بود در شرایط حساس، مجمع روحانیون را تشكیل داده و بیست و پنج سال حركت آن را تداوم دهد، پس از انتخابات ریاست جمهوری نهم، تشكیلات سابق خود را ترك و حزب جدید اعتماد ملی را سازمان داد؛ اگرچه دلخوری كروبی از دوستان مجمعی اش به دلیل عدم حمایت از او در انتخابات نهم را می توان یكی از دلایل جدایی وی از مجمع روحانیون دانست. اما به نظر می رسد این دلیل، اصلی ترین علت این جدایی نبود بلكه كروبی به این جمع بندی رسید كه دیگر نمی توان در چارچوب محدود یك تشكیلات روحانی به كار ادامه داد، او نیازمند گسترش تشكیلات به همه اقشار و گروه ها و نه فقط روحانیون بود، این تغییر رویكرد شرایط بهتری را برای كروبی جهت استفاده از نیروهای علاقه مند به كار سیاسی و تشكیلاتی فراهم می كرد. شاید بتوان مهمترین و اصلی ترین انگیزه كروبی برای تشكیل حزب اعتماد ملی و وسیع كردن دایره كار تشكیلاتی و سیاسی اش را توجه او به ضرورت های حضور در صحنه های سیاسی و كسب قدرت از راه های قانونی و دموكراتیك دانست. آن گونه كه از برنامه ها و اهداف حزب اعتماد ملی مشخص است، تلاش برای باز كردن راه و هموار نمودن مسیر شركت در انتخابات، مهمترین سیاست حزب اعتماد ملی است. نامه های كروبی به رئیس و نمایندگان مجلس خبرگان جهت تغییر قانون انتخابات این مجلس و محدود كردن صلاحیت كاندیداها به نظر چند تن از فقها و مراجع حوزه های علمیه به جای نظارت استصوابی شورای نگهبان، فراهم كردن زمینه حضور غیر روحانیون و زنان در این مجلس، تأكیدی بر استراتژی حزب اعتماد ملی برای راهیابی به مراكز قدرت انتخابی با كسب آرای مردم است.كروبی رسماً اعلام كرده كه در انتخابات مجلس خبرگان كاندیدا نمی شود، اما بعید است در صورتی كه شرایط مهیا شود او بر این تصمیم خود پافشاری كند، با توجه به استراتژی حزب اعتماد ملی كه فعالیت سیاسی با هدف جلب افكار و آرای عمومی و اجرای برنامه های خود در صورت راهیابی به مراكز قدرت نظیر شوراها، مجلس شورای اسلامی، خبرگان و ریاست جمهوری است، تاكتیك رسیدن به این اهداف از طریق اعضای حزب كه عمدتاً نمایندگان سابق مجلس بوده و علاوه بر اشتهار در حوزه های انتخابیه خود، راه های جلب نظر مردم و كسب آرای آنان را می شناسند، خواهد بود. همگی اعضای شورای مركزی حزب اعتماد ملی در نخستین جلسه ای كه تشكیل دادند مهدی كروبی را به اتفاق آرا به سمت دبیر كلی حزب برگزیدند. كروبی فعلاً در این سمت در حزبش بدون رقیب است، او در حال حاضر تنها فردی است كه ارتباطات گسترده ای با مسئولین عالی رتبه نظام دارد، ارتباطات مردمی اش قوی تر از دیگران است، سابقه مبارزات قبل از انقلاب نیز باعث شده كه به شخصیت محوری حزبش تبدیل شود. كروبی اگر بتواند در خلال كار تشكیلاتی، سیاسی در حزب اعتماد ملی، به گونه ای عمل كند كه كادرهای سیاسی حزبی پرورش یابند، می توان موفقیت او را به عنوان یك روحانی در كار سیاسی حزبی به عنوان یك نمونه مورد ارزیابی قرار داد.
مهدی كروبی با انتخاب شعار هر نفر ۵۰ هزار تومان در جریان انتخابات ریاست جمهوری نشان داد كه با توجه به ارتباطات گسترده مردمی اش نسبت به واقعیات جامعه آشنایی ملموس تری داشته و بیش از سایر اصلاح طلبان هم موفق به كسب رأی شد. در حالی كه هیچ كس امیدی به كسب این مقدار رأی توسط او را نداشت.كروبی كه از نظر سنی و سابقه سیاسی در ردیف اول اصلاح طلبان قرار دارد، انتظار داشت كه در جریان انتخابات ریاست جمهوری كاندیدای محوری آنان شود. اما این انتظار تحقق نیافت و او اینك با تشكیل حزب اعتماد ملی تلاش می كند تا آن را به حزب محوری جناح اصلاح طلبان تبدیل كند. كروبی تاكنون بارها از تشكیل جبهه ائتلافی اصلاح طلبان ابراز ناامیدی كرده است و بعید است بپذیرد كه در آینده جزیی از این جبهه باشد، او همه سعی خود را به كار خواهد گرفت كه به عنوان اصلاح طلب عملگرا، در عمل برتری حزبش را به همه احزاب اصلاح طلب بقبولاند. انتخابات آینده خبرگان، شوراها، مجلس و ریاست جمهوری صحنه عملی شدن برنامه ها و اهداف حزب اعتماد ملی وسنجش میزان كارایی وموفقیت عملكرد آن است.
فائزه توكل

منبع : روزنامه همشهری