بررسی ظواهر اشک بهار

روجلد سبز رنگ نوار و لوح فشرده (سی دی) این آلبوم در اولین برخورد آن‌چنان چشم‌نواز نیست و اگر بی‌تعارف باشیم، هیچ نوع زیبایی در روی جلد وجود ندارد.
این ایراد در مورد طراحی‌های روجلد در ایران متأسفانه بسیار به چشم می‌خورد و به‌ندرت اصول زیبایی‌شناسی هنر طراحی و گرافیک در مورد روجلد که اولین منظر آثاری چون کتاب و نوار است، رعایت می‌شود.
با وجود این‌چنین منظری امید است این پوستر و روجلد در بازار پخش و فروش لطمه‌ای به این اثر وارد نسازد. ولی این سؤال که هزینه طراحی روجلد و پوستر مناسب‌تر که به نظر نمی‌آید، آن‌چنان زیاد باشد و در مقابل هزینه ضبط چنین ارکستری هزینه‌ای چشمگیر محسوب نمی‌شود، چرا از این آلبوم دریغ شده است، را باید از صاحبان اثر پرسید.
&#۶۱۴۸۲; در بررسی فعالیت‌های شرکت گلچین آوای شرق در چند سال گذشته و پوستر کنسرت‌های برگزارشده در چند ماه گذشته و مقایسه آثار قبلی این شرکت و آلبوم اشک بهار؛ تنوع فعالیت‌های این شرکت کاملاً مشهود است و با توجه به اینکه این شرکت سابقة کمتری نسبت به شرکت‌هایی در عرصه ارائه آثار کلاسیک ایرانی دارد، پخش این اثر نوید نیرویی جدید و شاید نزدیک‌تر به نسل جوانی موسیقی ایرانی را می‌دهد و شاید انحصار پخش آثار ایرانی (سنتی یا ارکسترال) برای شرکت‌های مشخص و ثابت که باعث ایجاد بازاری تک‌بعدی شده و تا حدودی حکومت این شرکت‌ها بر هنرمندان را موجب می‌شد، کمتر شود و امیدی برای اینکه مؤسسات فرهنگی هنری به فعالیت پخش آثار هنری صوتی متنوع تری بپردازند. ولی با پیش‌فرض هرگونه اتفاقی در آینده؛ در حال حاضر این اقدام از طرف شرکت گلچین و مدیرعامل این شرکت به عنوان ناشر اثر برای پخش کاری متفاوت با آثار قبل و خانم «سکینه اصلانی» به عنوان تهیه‌کننده و صاحب‌امتیاز و امین سالمی به عنوان شریک مالی و آهنگساز این آلبوم در اعتماد و همکاری متقابل در برابر شرکت‌هایی که قبلاً در این عرصه آزموده شده‌اند، قابل توجه و امیدوارکننده است.
● بررسی ابعاد تخصصی موسیقایی و هنری اشک بهار
(قطعات شماره ۳؛ ۵ و ۷ دکلمه است و در بررسی به این قطعات اشاره نمی‌شود همچنین به علت عدم استفاده از به اصطلاح ربع پرده نمی‌توان این قطعات را با عناوین دستگاهی نام برد، ولی نام هر دستگاه برای قطعات با پسوند تعدیل شده شاید قابل استفاده باشد)
اگر نوازندگان این مجموعه را بررسی کنیم با اسامی اشخاصی روبه‌رو می‌شویم که شاید وجود هرکدام از این استادان عرصه موسیقی و همکاری در ضبط یک اثر موسیقایی کافیست تا آن اثر با توجه بیشتری مورد بررسی قرار گیرد:
حضور افرادی چون ارسلان کامکار، کریم قربانی، علی‌رضا خورشیدفر، ناصر رحیمی، در عرصه موسیقی غربی و شهریار فریوسفی، پاشا هنجنی در زمینة موسیقی کلاسیک ایرانی که هرکدام دارای سوابقی قابل توجه هستند و اکثر قطعات به یادماندنی و زیبای موسیقی کلاسیک ایرانی و کلاسیک غربی در چند سال گذشته، توسط این بزرگواران اجرا شده است.
و در کنار این هنرمندان نامور و پرسابقه حضور بابک شهرکی، میثم مروستی، بردیا کیارس، حمید محسنی‌پور، شهرام غلامی، مهیار علی‌زاده که جزء نیروهای جوان آهنگسازی و نوازندگی در ایران محسوب می‌شوند و غیر از این هنرمندان، کسب تجربه تعدادی از نوازندگان جوان و تازه‌کار که در کنار این هنرمندان در این مجموعه کسب تجربه و ثبت سابقه کرده‌اند، قابل توجه و قابل تقدیر است.
با این پیش‌زمینه در مورد نوازندگان این نکته قابل ذکر است که کمتر ایرادی در کیفیت اجرایی قطعات وجود دارد و به نظر این‌جانب این ترفند آهنگ‌ساز و تهیه‌کنندة مجموعه در استفاده از نوازندگان توانا برای اجرای اولین مجموعه از آثار خود برای پیش‌گیری از اضافه شدن ایرادات احتمالی اجرا؛ بر مشکلات اولین تجربه ضبط، کاملاً مؤثر و موفق بوده است.
● قطعات بدون کلام:
در کل این مجموعه کمتر از ده دقیقه (و در قالب سه قطعه) با عنوان اورتور (پیش درآمد) یا به استناد عنوان ذکرشده در اینسرت «مقدمه» وجود دارد.
▪ قطعه شماره ۱ مقدمه ایران: قطعه‌ای که با سرضرب‌های عود به شکل آرپژ شروع می‌شود و این آرپژ که سرضرب میزان‌ها را شامل می‌شود، از میزان سوم با ملودی محزون نی همراه می‌شود، در ادامه هرگاه نی به تک‌نوازی می‌پردازد این آرپژ به شکل زیرصدا شنیده می‌شود و زیبایی و حزن صدای نی را دوچندان افزایش می‌دهد.
حقیقتی که ذکر آن را نامناسب نیست، سوءتفاهمی است که در این قطعه و در تشخیص گام (یا دستگاه تعدیل شده) این قطعه در ذهن ایجاد می‌شود. ملودی اول نی که به شکل سولو می‌شود، برداشت زیبایی از آواز کردبیات و دستگاه نوا است که تا شروع قسمت ارکسترال قطعه تعلیق خوش‌آیندی ایجاد می‌کند و حدس ادامه قطعه را در هاله‌ای از ابهام قرار می‌دهد.
سؤال و جواب‌های ارکستر با سولوی نی که در قالبی نزدیک به دستگاه نوا، ولی نه‌چندان دور از کردبیات تا آخر قطعه ادامه می‌یابد. بنا به گفته آهنگ‌ساز این مجموعه که در این قطعه خواستار «ایجاد حس دوری؛ غربت و دلتنگی و آرزوی بازگشت به وطن است»، به نظر کاملاً در ایجاد این حس موفق بوده و عنوان زیباترین قطعات این مجموعه را به خود اختصاص می‌دهد.
▪ قطعه شماره ۸ مقدمه راز نگاه قطعه‌ای در گام ماژور و باز نقش رابط بین دکلمه و تصنیف که باز هم دارای حالتی محزون است. ولی به مراتب کمتر از قطعة اول؛ وجود کمانچه در این قطعه در کنار نی و عود و همراهی مداوم تمبک، ساز کوبه‌ای توانای ایرانی، و گاهاً دف، ساز پرانرژی ایرانی، تلفیق و ترکیبی زیبا و مطلوب را ایجاد کرده است و ارکستراسیون این قطعه نسبت به ارکستراسیون قطعه شماره ۱ دارای تنوع و ساختار بهتر و ماهرانه‌تری است و باس ارکستر (ویولنسل و کنترباس) که در قطعه اول گاهاً نامناسب جلوه می‌کرد؛ در این قطعه همراهی و مکملی مناسب برای ارکستر است. تنها جای سؤال در این قطعه شروع قطعه است که استیکاتو زهی و جواب سنتور و عود که شش بار عیناً اجرا می‌شود، نسبت به زمان قطعه کمی طولانی و نامناسب به نظر می‌رسد.
▪ قطعه شماره ۱۱ مقدمه صبح‌دم بی‌تو: دو قطعه مینور در این مجموعه؛ مقدمه و تصنیف صبح‌دم بی‌تو است. در مورد مقدمه می‌توان به جرئت گفت از لحاظ ملودیک دو قطعه اول و هشتم از این قطعه موفق‌تر هستند ولی ارکستراسیون در این قطعه و نحوة تقسیم ملودی بین سازه/ کانن‌های پی‌در‌پی و مناسب و تکرار تم اولیه در واریاسیون‌های مختلف رنگ و حالتی دلپذیر برای شنونده ایجاد می‌کند که امتیازی ویژه برای این قطعه است. نوع استفاده از سه‌تار در این قطعه نیز قابل توجه است چنانچه ورود این ساز به ارکستر با مهارت و به‌تدریج بوده و در یک قسمت نقش اجرای ملودی زیبایی را با دینامیک بالاتر نسبت به ارکستر بر عهده دارد که از آن به بعد واریاسیون‌هایی از این تم ملودیک بقیه قطعه را به وجود می‌آورد.
نکتة دیگری که در این قطعه وجود دارد؛ اجرای تمبک با ریتم ثابت ۸/۶ است. درصورتی‌که ملودی قطعه تغییرات متناوبی بین ریتم‌های ۸/۶ و ۴/۴ و گاهی به وضوح ۴/۲ را دارد.
● قطعه کلام‌دار:
▪ قطعه شماره ۲ ایران این قطعه با وجود ملودی زیبایی در مقدمه و دوئیت ویولن و پیانو در ابتدای تصنیف و استفاده از واریاسیون‌هایی متنوع از تم‌های مقدمه برای ایجاد تصنیف در مقایسه با مقدمة خود دارای ضعف‌هایی است که مشخصاً از کم‌تجربگی آهنگ‌ساز نشئت می‌گیرد.
استفاده طولانی‌مدت (تقریباً در تمام قطعه) از ارکستر زهی/ باس تقریباً همسان با ملودی قطعه و عدم هماهنگی بین حس خواننده و مفهوم شعری نقاط ضعف این قطعه است.
ظاهراً آهنگ‌ساز در این دو قطعه متوالی و مکمل علاقه‌ای وافر به عدم پایبندی به گام، دستگاه یا آوازی خاص را دارد چون علاوه بر مقدمه این تصنیف دوئیت ویولن و پیانو در ابتدای تصنیف دارای حالت‌هایی از آواز دشتی و دستگاه نوا است. اگر این نوع استفاده از دستگاه‌ها در آثار آینده امین سالمی به شکل پخته‌تر و منظم‌تر باشد، می‌توان ادعا کرد مرکب‌نوازی به شکلی جدید در آثار این آهنگساز جوان مشاهده خواهد شد ولی با وجود ایراداتی جزئی در ترکیب‌بندی گام‌ها در مجموع این قطعه را به عنوان اولین تجربه برای ایشان می‌توان قطعه خوب و قابل تأملی دانست.
▪ قطعه شماره ۴ و ۱۰: علاقه آهنگ‌ساز به ریتم لنگ ۸/۵ در این دو قطعه مشهود است. آهنگ‌سازی در این دو قطعه مشابه هم هستند با این تفاوت که قطعه شماره چهار چند نمونه از زیباترین ملودی‌های مجموعه را در خود جا داده است و هم‌خوانی مناسبی با مفهوم شعری دارد، از ارکستراسیون و اصول آهنگ‌سازی در این قطعه به شکل مناسبی استفاده شده است و در مجموع قطعه قابل قبولی است.
ولی در قطعه شماره ۱۰ ایراداتی نه از نوع اجرایی، بلکه ایراداتی که از جوان بودن آهنگ‌ساز و کم‌تجربگی او ناشی می‌شود، وجود دارد؛ فرم تکرار چند ملودی موتیف بدون واریاسیون در این قطعه تجربه‌ای شکست‌خورده برای این آهنگ‌ساز خواهد بود و قطعه نسبتاً خسته‌کننده است همچنین این قطعه نیز در مقایسه با دیگر اشعار این مجموعه دارای ضعف است.
نکته‌ای در این دو قطعه قابل توجه است، نوع استفاده از ارکستر زهی و ساز دف است که شناخت آهنگ‌ساز از قابلیت‌های این سازها را به‌خوبی نمایان می‌سازد ولی امید است که با بررسی بیشتر بر روی این فرم‌؛ در آثار آینده خود، شاید بتواند به شکل مناسب‌تری از این فرم استفاده کند.
▪ قطعه شماره ۶ سیاوش و باز هم چهارگاه «Do» تعدیل شده که به جرئت می‌توان گفت هر آهنگ‌ساز ایرانی حداقل یک‌بار در قطعات خود به تجربه کردن این گام و این دستگاه روی تونیک‌های مختلف می‌پردازد، این قطعه دارای ملودی واضح و مشخص و تدوین‌شده‌ای نیست و بیشتر از فضاسازی ملودیک و سازی استفاده شده است. فضاسازی ملودیک با استناد به مفهوم شعری موفق است ولی در نوع استفاده از فواصل دارای ضعف‌هایی است که آهنگساز با مطالعة بیشتر در زمینه چهارگاه می‌تواند در آینده این ضعف را نیز از بین برده و زیبایی بیشتری به قطعات خود اضافه کند.
استفاده از سازهایی مانند ضرب زورخانه و سنج حس حماسی چهارگاه را بیشتر و واضح‌تر می‌کند و در مجموع می‌توان گفت این قطعه پایبندی کمتری به دستگاه‌های ایرانی دارد و چهارگاه بودنش نیز به علت عدم استفاده از به اصطلاح «ربع پرده»، که در هیچ‌کدام از قطعات این مجموعه وجود ندارد، کم‌رنگ‌تر می‌شود. ولی اگر این قطعه را چهارگاه بنامیم این تصنیف و این قطعه کاملاً در محدودة «درآمد چهارگاه» اجرا می‌شود و تنها در بخش‌های کوتاهی مدگردی به شور به شکل کم‌رنگ دیده می‌شود ولی بحث آهنگسازی تنها در محدودة درآمد دستگاه بهتر و هنری‌تر است، یا بخش‌های دیگری از یک دستگاه نیز باید استفاده شود جای بحث دارد.
▪ قطعه شماره ۹ راز نگاه: با توجه به ماهور بودن (نام ماژور برای این قطعه بهتر است) و نوع ارکستر استفاده شده برای این قطعه انتظار قطعه‌ای شاد و مهیج در ابتدا ایجاد می‌شود ولی با وجود تحرک بالا در ارکستر و ملودی‌های مورد استفاده؛ شعر و مفهوم شعری کاملاً محزون است این تضاد را یکی از مهم‌ترین نقاط قوت این قطعه می‌توان دانست و ترکیب آگاهانه‌ای در این قطعه وجود دارد و تصور اینکه اگر این شعر با حالتی محزون اجرا شود آیا دارای چنین زیبایی می‌بود یا نه!
شاید دلیل استفاده از گام ماژور برای این قطعه از طرف آهنگ‌ساز را توجیه می‌کند ولی «حمید خزاعی» (خواننده اثر) در اکثر قطعات و مخصوصاً این قطعه، عدم توانایی هماهنگ‌سازی لحن خود را با مفهوم شعری قطعات را نشان می‌دهد و یکی از نقاط ضعف مجموعه را در این قطعه به خوبی نمایان می‌کند. خواننده جوان این مجموعه با مطالعه ادبیات به خصوص شعر؛ در آینده را رفع این مورد بر زیبایی آثار اجرایی خود افزوده و قدرت اجرایی خود را نیز می‌تواند بالا ببرد و در نهایت از زحمات چندساله خود که برای فراگیری موسیقی ایرانی و آواز صرف کرده است، به بهترین شکل بتواند بهره‌برداری کند. امیدوارم آثار هرچه زیباتری را در آینده با صدای این خواننده جوان بشنویم.
▪ قطعه شماره ۱۲ صبح‌دم بی‌تو: این قطعه دارای مشخصات مقدمه خود است که از بازگویی آن خودداری کرده و به ذکر این نکته بسنده می‌کنیم که خواننده این مجموعه برخلاف سایر قطعات در این قطعة کوتاه (نسبت به بقیه تصانیف) با درک بهتری از شعر به اجرای قطعه پرداخته است و لحن کلام با حس شعر توازن قابل قبولی دارد.
آخرین و مهم‌ترین مورد این مجموعه که تمام ایرادات این آلبوم را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، جسارت و شهامت آهنگساز و خوانندة جوان این مجموعه است که با وجود سکونی که در جامعه موسیقی ما وجود دارد به جمع‌آوری چنین مجموعه‌ای دست زده‌اند که قطعاً آثار مثبت آن را خود و دیگر همکاران آنان در عرصه موسیقی خواهند دید و مهم‌تر از آن تجربه‌ای را که ایشان با این مجموعه اندوختند از هیچ راه دیگری نمی‌توانستند کسب کنند به امید موفقیت ارائه آثار هرچه بهتر و بیشتر از این دو هنرمند جوان.

فریبا اسدی دهدزی

منبع : سورۀ مهر