نیمه آشکار

در اینکه از چه رمضانی مدیران شبکه های سیما به صرافت ساخت برنامه های مناسبتی افتادند، می توان تاریخچه یی به طول و درازی سه دهه اخیر ردیف کرد و از نقطه شروع های مختلفی حرف به میان آورد، اما به طور تقریبی می توان برای شکل گیری جدی توجه به مناسبتی به نام ماه رمضان از نقطه آغاز حرف به میان آورد، با این تاکید که می توان کمی به قبل تر هم برگشت.
تماشای سریال های مناسبتی ماه مبارک رمضان در سال های اخیر به عنوان آیینی است که بیش از ۸۰ درصد مخاطبان تلویزیونی را به مدت یک ماه سرگرم می کند و گفت وگو درباره سریال های موفق یکی از حرف های رایج و روزمره این مدت زمانی است. به طور تقریبی می توان گفت مجموعه « نیمه پنهان ماه» محصول شبکه اول سیما در سال ۱۳۷۷ نقطه شروع جدی سریال های ماه رمضانی است. اما رقابت اصلی شبکه های ماه رمضانی از سال ۱۳۸۰ شروع شد؛ زمانی که دو مجموعه طنز موفق و پربیننده «گمگشته» به کارگردانی رامبد جوان و تهیه کنندگی مهران رسام، محصول شبکه سه سیما و «یادداشت های کودکی» به کارگردانی پریسا بخت آور و تهیه کنندگی اصغر فرهادی توجه مدیران تلویزیون را به طور جدی معطوف به مناسبت مهم ماه رمضان کرد. در سال ۱۳۸۱ شبکه های تلویزیونی رقابت تنگاتنگی را با یکدیگر شروع کردند. «نسیم رویا» به کارگردانی کاظم بلوچی و تهیه کنندگی محمد فاضل، «نوعروس» به کارگردانی بیژن میرباقری و تهیه کنندگی رضا جودی، «همراز» به کارگردانی سامان مقدم و تهیه کنندگی رامین عباسی زاده و «پشت کنکوری ها» به کارگردانی پریسا بخت آور و تهیه کنندگی اصغر فرهادی سریال هایی بودند که به ترتیب از شبکه های یک، دو، سه و پنج پخش شد که سریال پشت کنکوری های شبکه پنج موفق به جذب مخاطب بیشتری شد و مورد توجه منتقدان نیز قرار گرفت. در سال ۱۳۸۲ رقابت بین شبکه ها شدت بیشتری گرفت. در این سال سریال هایی که به نمایش درآمدند عبارت بودند از؛«یکی مثل من» به کارگردانی محسن شاه محمدی و تهیه کنندگی جمال ساداتیان در شبکه یک، «رویای ناتمام» به کارگردانی جواد اردکانی و تهیه کنندگی مسعود اطبایی از شبکه دو، «فقط به خاطر تو» به کارگردانی اکبر منصورفلاح و قاسم جعفری و تهیه کنندگی صدیقه صحت از شبکه سه، «رانت خوار کوچک» به کارگردانی حسین سهیلی زاده و تهیه کنندگی سعید شاهسواری در شبکه پنج. در این سال دو سریال شبکه سه و شبکه پنج در رقابتی تنگاتنگ قرار داشتند که در نهایت «رانت خوار کوچک» با فیلمنامه موفق اصغر فرهادی و محمد فاضل مورد توجه بیشتر قرار گرفت. این مجموعه را قرار بود یدالله صمدی کارگردانی کند.
در سال ۱۳۸۳ مدیران دیگر عادت کرده بودند بخش عمده یی از انرژی و هم و غم خود را صرف سریال های ماه رمضان بکنند. رقابت در این سال به ترتیب شبکه ها عبارت است از؛ «اگه بابام زنده بود» به کارگردانی همایون اسعدیان و تهیه کنندگی محمد رضایی، «کمکم کن» به کارگردانی قاسم جعفری و تهیه کنندگی صدیقه صحت، «خانه به دوش» به کارگردانی رضا عطاران و تهیه کنندگی ایرج محمدی و مهران مهام، «رسم عاشق کشی» به کارگردانی سعید سلطانی و تهیه کنندگی اسماعیل عفیفه. طبق آمار بیشترین درصد مخاطب متعلق به شبکه سه و کمترین درصد متعلق به شبکه یک بود. سال ۱۳۸۴ رقابت به ترتیب شبکه یک، دو، سه و پنج عبارت بود از؛ «مرده متحرک» به کارگردانی رضا کریمی و تهیه کنندگی رضا جودی، «او یک فرشته بود» به کارگردانی علیرضا افخمی و تهیه کنندگی رامین عباسی زاده، «متهم گریخت» به کارگردانی رضا عطاران و تهیه کنندگی ایرج محمدی و مهران مهام، «برای آخرین بار» به کارگردانی منصورفلاح و قاسم جعفری و تهیه کنندگی صدیقه صحت. در این رقابت متن علیرضا کاظمی پور و کارگردانی علیرضا افخمی بازی را به نفع شبکه دو تغییر داد و شبکه یک بار دیگر، رتبه آخر را از نظر میزان مخاطب کسب کرد. موضوع ماورایی برای اولین بار با نوع اجرای خوب و تاثیرگذار مهم ترین عامل موفقیت این سریال بود.
سال ۱۳۸۵ رقابت ها به ترتیب معمول عبارت بود از؛«صاحبدلان» به کارگردانی محمدحسین لطیفی و تهیه کنندگی رضا جودی، «آخرین گناه» به کارگردانی حسین سهیلی زاده و تهیه کنندگی مهران رسام، «زیرزمین» به کارگردانی علیرضا افخمی و تهیه کنندگی بهروز مفید، «بوی خوش زندگی» به کارگردانی علی شاه حاتمی و تهیه کنندگی حسین صابری. گرچه رقابت بین دو شبکه یک و سه به طور تنگاتنگی وجود داشت و منتقدان کارگردانی محمدحسین لطیفی و متن خوب علیرضا طالب زاده را پسندیدند، به دلیل عام تر بودن «زیرزمین» رتبه اول نصیب شبکه سه در این رقابت شد تا علیرضا افخمی در دو سال پیاپی عنوان نخست را از آن خود کند.و سرانجام در سال گذشته رقابت به ترتیب بین این سریال ها شکل گرفت؛ «اغما» به کارگردانی سیروس مقدم و تهیه کنندگی رضا جودی، «میوه ممنوعه» به کارگردانی حسن فتحی و تهیه کنندگی اسماعیل عفیفه، «یک وجب خاک» به کارگردانی علی عبدالعلی زاده و تهیه کنندگی بهروز مفید، «شکرانه» به کارگردانی سعید سلطانی و تهیه کنندگی منصور سهراب پور. یک بار دیگر متن علیرضا کاظمی پور با دیالوگ نویسی علیرضا نادری و کارگردانی خوب حسن فتحی، شبکه دو را در رتبه نخست قرار داد و شبکه یک سیما در رتبه بعدی توانست باردیگر به عنوان شبکه یی موفق در گروه فیلم و سریالش مورد توجه ها قرارگیرد. آنچه از همین حالا درباره سریال های ماه رمضان سال جاری می توان گفت این نکته است که شبکه های مختلف اگر قادر باشند با سال های اوج شان رقابت کنند، کاری کرده اند کارستان. این عبارت بدین معناست که با توجه به اخبار منتشرشده و گمانه زنی ها، سریال های ماه رمضان امسال نسبت به سال های قبل نخواهند توانست به وضعیت بهتری برسند. شاید یکی از مهم ترین مساله های موثر در این روند کمی مربوط به تردیدی باشد که از ماه ها قبل به جان مدیران افتاد که آیا تا مناسبت ماه رمضان سر جای خودشان خواهند بود یا اینکه همه چیز را برای مدیری دیگر مهیا خواهند کرد. این امر با نگاهی به وضعیت سریال ها درباره شبکه هایی که تغییر مدیران شان تا آنجا کشیده شد که عزت الله ضرغامی ناگزیز به رد آن شد، پیش رفت. نکته جالب اینکه بلافاصله بعد از تکذیب این شایعات، شایعه دیگری قوت گرفت که کار از تغییر مدیران شبکه ها جدی تر است و زمزمه تغییر مدیرعامل رسانه ملی در میان است و حتی از حدادعادل به عنوان رئیس سازمان صدا و سیما نام بردند و با انتخاب لاریجانی به عنوان رئیس مجلس، این شایعه در همان روزهای اول قوت گرفت، اما بلافاصله فروکش کرد. اینکه تا چه حد مدیران شبکه ها گوش شان به این شایعات بدهکار بود و تا چه حد سعی کردند نسبت به هرچیزی دست به عصا پیش بروند، حرف و حدیثی است که نفی اش به اندازه تاییدش قابل گفت وگو است. از سوی دیگر در حالی که کمتر از سه ماه به شروع ماه رمضان باقی مانده، سه شبکه در گیر و دار آماده کردن متن هایشان هستند. گرچه این شبکه ها از ماه قبل به طور کلی تکلیف شان را با سریال ماه رمضانی شان مشخص و کارگردان و تهیه کننده و نویسنده و طرح سریال خود را تعیین کرده اند، ولی با توجه به پیچ و خم های اداری و نظارتی حاکم بر سیستم سریال سازی صدا و سیما می توان پیش بینی کرد اغلب این سریال ها در روزهای نخست ماه رمضان، تنها یکی دو قسمت برای پخش آماده خواهند داشت و اینجاست که گروه سازنده هر انتقادی را بر گردن زمان اندک و شتاب در جریان تولید می اندازند.

نوید برنگی

منبع : روزنامه اعتماد