قرص‌هاتو خوردی؟

● حاشیه‌یی درباره فیلم‌های جشنواره بیست و پنجم
«... قرص هاتو خوردی؟» فکر می کنید این دیالوگ را چند بار در فیلم های جشنواره امسال شنیده اید؟ یک بار؟ دو بار؟ صد بار؟
حتی اگر گزینه سوم را انتخاب کنید مایه تعجب نیست. چون اگر صدها بار هم نبوده باشد، دست کم ۹۹ بار شنیده اید.
اینکه این قدر مصرف قرص- و آن هم قرص اعصاب و آرام بخش و... - در فیلم های سینمای ایران رواج پیدا کرده، موضوع این یادداشت کوتاه نیست، برعکس، احتیاجی است که بینندگان فیلم های سینمای ایران به مصرف این قرص ها خواهند داشت پس از هر بار تماشای این فیلم ها در جشنواره یی مثل جشنواره امسال.
مصرف قرص اعصاب و آرام بخش پس از دیدن فیلم های ایرانی می تواند دلایل و توجیهات خاص خودش را داشته باشد. برمی شمرم.
▪ اینکه پس از این همه سال حضور سینما در این مملکت و - ظاهراً- پیشرفت آن هنوز اغلاط مشخص فنی، املایی و انشایی به وفور در فیلم ها دیده می شود. این اغلاط از درجات مختلفی تشکیل شده است. از شکستن خط فرضی گرفته تا ناهماهنگی میان حس عاطفی صحنه با پرداخت فنی آن. کارگردانان ایرانی ظاهراً هنوز دانش فنی را با چماق بینش شهودی و بی نیازی از دیدن فیلم سرکوب می کنند.
▪ اینکه هنوز بحث ژانر در سینمای این کشور از مسائل پیچیده فیزیک کوانتوم هم پیچیده تر به نظر می رسد هم یکی دیگر از دلایل موجود در مصرف انواع قرص است. ژانرها یا شناخته نمی شوند، یا بد شناخته می شوند یا بد استفاده می شوند. یکی می خواهد کمدی بسازد، اما موجبات تاسف بیننده را فراهم می کند، آن دیگری می خواهد تماشگر را بترساند اما فقط موجب قهقهه او می شود و آن دیگری می خواهد فیلم معمایی بسازد اما این خود فیلم است که بدل به یک معمای بزرگ و لاینحل می شود.
اینکه الفبای اولیه و سالانه پرورش قصه و داستان و شخصیت ها- اصول اولیه ایی که از زمان مرحوم ارسطو تاکنون جریان مسلط امر نمایش را تشکیل می دهند- هنوز در این کشور و در سینمای ما از معادلات لاینحل به شمار می رود. اینکه در بیش از سی چهل فیلمی که نمایندگان برتر سینمای یک ساله کشور هستند، هنوز باید فانوس به دست به دنبال شخصیت، انگیزه، پرورش دوستان، شخصیت های فرعی، کشمکش، اوج و فرود مناسب و گره گشایی باشیم. فیلم های به اصطلاح مدرن و پست مدرن که دیگر بحث خاص خود را دارند. وقتی فیلم های کلاسیک ما، با قدمت چندهزارسالانه اصول نمایشی این وضعیت را دارد، درباره فیلم های مدرن چه می توان گفت؟
▪ اینکه هنوز فیلمساز ایرانی در هر شکل، با هر قصه، با هر نوع سلیقه، با هر مقدار بودجه و... هر فیلمی را در هر ژانری که آغاز کند به ملودرام ختم می کند و ملودرام را نیز فقط از دریچه سانتی مانتالیسم می بیند. بدبختی را ببینید که در ژانر کمدی فیلم به گریه ختم می شود. در ژانر سیاسی/ اجتماعی به گریه ختم می شود و در ژانر جنگی هم به گریه ختم می شود. گریه البته، شامل اشک ریختن های متوالی و پی درپی و شدید بازیگران و بینندگان- هر دو- می شود.
▪ اینکه...
نه. بس است. نمی خواهم مصرف قرض شما را از آن چیزی که هست بالاتر ببرم. این کار را فیلم های امسال جشنواره به حد وفور و به بهترین شکل ممکن انجام دادند. نیازی به تلاش من نیست. فقط پیش از نمایش هر فیلم باید از بغل دستی این سوال ساده را بپرسیم که؛ «قرص هاتو خوردی؟»

شاهرخ دولکو

منبع : روزنامه اعتماد