میراث اخلاقی حزب الله

تابستان امسال خاطره ای است از هجوم اسرائیل به لبنان و مقاومت لبنان و حزب الله كه در روح سرخورده و غم كهنه مسلمانان، غرور و شادی دمید. تهاجمی كه از لحاظ اقتصادی برای حزب الله لبنان و لبنان بسیار پرهزینه بود. پیروزی جنگی در قالب كلاسیك آن برای هیچ كدام از طرفین به دست نیامد ولی افكار عمومی جهان، رسانه ها و مطبوعات جهان، و اكثریت كارشناسان و متخصصان سیاسی و خاورمیانه، حزب الله را پیروز این نبرد اعلام كردند. پیروزی كه پیامدهای بسیار داشته و خواهد داشت و احتمالاً سال های آینده شاهد مقالات و كتابهای فراوان در تحلیل پیامدهای این پیروزی خواهیم بود.
این نخستین جنگ اسرائیل با مسلمانان شیعه بود و به همین جهت اسرائیل و همپیمانانش بسیار كوشیدند آن را به عاملی برای تفرقه در جهان اسلام تبدیل كنند ، مواضع اولیه بعضی از رهبران كشورهای عربی شاید آنها را به پیگیری این سیاست بیشتر تشویق و ترغیب كرد، ولی در مقابل حزب الله با واقع بینی و عقل گرایی از هرگونه خودنمایی و تأكید غیرضروری اجتناب كردند و همواره در عین صحبت های اندكی كه در طول نبرد پخش شد مظلومیت خود و اراده خود به مقاومت را به نمایش گذاشتند. در حالی دولت لبنان از رهبران و بعضی كشورهای عربی انتقاد و گله نمود كه حزب الله به این موضوع تأكیدی نداشت.
آنها هرگز تهدیدی بیش از لزوم و خارج از اندازه را اعلام نكردند و همواره تشدید عملیات خود را منوط به گسترش جنگ و تهاجم از طرف اسرائیل كردند ، آنها اعصاب خود را از دست ندادند و همواره دامنه ادعاهای خود را محدود به موضوعات منطقی كردند و فقط از لبنان در مقابل اسرائیل دفاع كردند، آنها وظیفه بزرگی از جهان اسلام را به عهده گرفته بودند و دراین مقطع وارد سیاست های درونی كشور های اسلامی و منطقه نشدند و لذا كشور های مسلمان و حتی كشورهایی كه ابتدا مواضعی متفاوت داشتند درمقابل این دیپلماسی موفق و زیر فشار افكار عمومی جهان اسلام و جهان به مدافعان حزب الله تبدیل شدند .
آنها كشته می دادند، می جنگیدند ، شهرها و روستاهای آنها با خاك یكسان می شد ولی چندان مصاحبه نمی كردند، شعار نمی دادند، و در حد لازم و منطقی از سلاح های خود استفاده می كردند بی جهت به خرج و قدرت سلاح های خود نیفزودند تا توجیهی برای خشونت بیشتر و تغییر موضع روانی جهان نسبت به آنها شود و نسبت به آن دسته از مسلمانان كه نیاز بیشتری به وقت برای تغییر موضع خود داشتند زبان شماتت و اعتراض نگشودند، تفرقه ای حاصل نشد، آنها قهرمان جهان اسلام شدند و در نتیجه پشتیبانان آنها از جمله ایران نیز از نظر دیپلماتیك و موقعیت منطقه ای در وضعیت بهتری قرار گرفتند ، سوریه از جنگ سرد و فشارهایی كه بر آن تحمیل شده بود خارج و موقعیت ایران در منطقه برجسته تر شد .
اسرائیل با هجوم به جنوب لبنان و تأسیسات عمده اقتصادی و زیربنایی دو هدف را دنبال می كرد، اول اینكه به مردم لبنان این پیام را القا كند كه جنگ آنها با حزب الله و مردم جنوب لبنان است و دوم اینكه این حزب الله بوده است كه باعث این تخریب و بدبختی برای آنها گردیده است و در نتیجه بین مردم لبنان تفرقه ایجاد كند. رسانه های جمعی و دیپلماسی طرفدار اسرائیل نیز در جهت این هدف اسرائیل تا به آخر اقدام نمود سعی براین بود كه به ضعف و ناتوانی دولت و ارتش لبنان پابفشارند و دولت لبنان را از حزب الله جدا نمایند. نمایندگان برجسته دیپلماسی كشورهای بخصوص غربی به بیروت و اسرائیل سفر كردند تا نشان دهند كه دو كشور به كمك میانجی های بلندپایه جهانی دارند مذاكره می كنند تامسأله ای كه حزب الله ایجاد كرده حل شود . اگر درآن مقاطع حزب الله اشتباه می كرد و بر دولت لبنان می تاخت و درآمد و شد مقامات برجسته دیپلماتیك مشكل ایجاد می كرد و یا مثلاً برای اعتراض وزرای خود را از كابینه و یا نمایندگان خود را از پارلمان لبنان خارج می كرد، بطور قطع به دشمنان خود در لبنان این امكان را می داد تا درجهت اهداف خود قدم عمده ای بردارند ولی درتمام طول نبرد، در زمان مذاكرات مربوط به قطعنامه توقف جنگ و مذاكرات بعد از توقف جنگ، حزب الله هرگز دولت لبنان را زیرسؤال نبرد و همچنان جزئی از ساختار سیاسی لبنان و دولت لبنان باقی ماند و البته دولت لبنان و نمایندگان آن نیز از حزب الله و مقاومت آن دفاع كردند و آن را جزئی از مقاومت و افتخارات لبنان دانستند، نخست وزیر لبنان به رایس وزیرخارجه آمریكا اجازه ورود به لبنان را نداد و نمایندگان و سفرای لبنان در سازمان ملل و كشورهای دیگر همواره به دفاع از مقاومت پرداختند، مصاحبه های بسیار حساب شده و قوی از دیپلماتهای حرفه ای و برجسته لبنانی در رسانه های جهانی، در پایتخت های عمده كشورهای غربی بدون شك تأثیر فراوانی در ایجاد تصویری واقعی تر از جنگ لبنان شد.
حزب الله از موقعیت خود برای قدرت بیشتر و فشار به دولت لبنان در هیچ مرحله ای استفاده نكرد. دولت لبنان مدافع و آنها همواره لبنانی و جزئی از لبنان و دولت لبنان بودند.
آنها در پروسه مذاكرات مربوط به توقف جنگ و ترتیبات بعد از آن ازجمله ورود نیروهای ارتش لبنان به جنوب جایی كه خون آنها هنوز زمین را قرمز داشت استقبال كردند، جهانیان در مقابل این تواضع و همكاری و همدلی، شكست سیاستهای اسرائیل و آمریكا كه برای تفرقه در دولت و ملت لبنان برنامه ریزی شده بود به نظاره نشستند.
اسرائیل و آمریكا با هجوم، تداوم و تخریب بنیانهای اقتصادی لبنان می خواستند حزب الله را عامل بدبختی و مشكلات اقتصادی مردم لبنان قلمداد كنند. آنها همه تأسیسات، خانه و مغازه های مردم را كوبیدند. حزب الله ایستاد ولی به مردم كمك كرد كه خود را نجات دهند، هرگز سپر انسانی گزارش نشد. در رسانه های ارتباط جمعی هیچ گزارشی از رفتار غیراخلاقی و یا حتی خشن از حزب الله گزارش نشد، هیچكدام از پناهندگان با حجاب و بی حجاب، مسلمان و غیرمسلمان، جوان، پیر كه از جنوب لبنان مهاجرت كرده بودند حتی گله ای از حزب الله بر زبان نراندند، اموالی به غارت نرفته بود، دزدان بر خرابه های بمباران حضور نداشتند، همه جا فقط دستی بود برای كمك، اگرچه شاید با بضاعت اندك، اوجی بود از اخلاق و اخلاص و نه از تعصب و یا عقده های خفته و به محض توقف جنگ حزب الله اسلحه بر زمین نهاد و به یاری آنها شتافت كه می خواستند به دیار و خانه خود برگردند. بنیادی ایجاد نشد، بلكه كمكهای مؤثر نقدی به مردم داده شد و در كمك خود تبعیض قائل نشدند و حتی بر غیر مسلمانها كه صدمه دیده بودند رسیدند و تلویزیونهای جهانی صحنه های خنده خانواده ای مسیحی را بر خرابه های آپارتمانشان در لبنان كه كمكهای حزب الله را دریافت كرده بودند به تصویر كشیدند كه نمادی بود از كارایی و صداقت حزب الله در بازسازی اولیه لبنان، مردم لبنان از حزب الله جدا نشدند كه حزب الله ارزش حضور و پشتیبانی مردم را می دانست و به جهت كار در جامعه لبنان دیدی باز برگزیده بود و لذا به نمادی از محدودیت و جداسازی تبدیل نشده بود. بلكه با مقاومت خود و دیدی باز ناسیونالیسم همه لبنانی ها را تحت تأثیر قرارداده بود و این استراتژی بود كه با تمام سیاستها و حتی تخریبهایی كه اعتراض مدافعین همیشگی اسرائیل را نیز برانگیخته بود، حزب الله را بیشتر به مردم لبنان نزدیك كرد. ولی حزب الله نه در پی بهره جویی از موفقیت جدید خود بود بلكه با تواضع اعلام داشت ما تصور چنین تخریبی را در ابتدا نمی كردیم و بدین سان نشان داد نه در پی فریب بلكه رابطه ای صادقانه با مردم است.
حزب الله در طی تهاجم و پس از آن تاكنون توانسته است توطئه تفرقه درجهان اسلام، تفرقه در دولت و نظام سیاسی لبنان و تفرقه بین مردم لبنان را خنثی كند و بر عكس نمادی شود برای افتخار اسلام نیرویی برای دولت لبنان و عاملی برای تسكین دردهای مردم لبنان، عقل گرایی حزب الله و رفتار آنها آنچنان بود كه هرچه زمان تهاجم طولانی تر می شد، حتی رسانه های غربی كه بیشتر تحت نفوذ قدرتهای دیگراند، بیشتر به آنها تمایل پیدامی كردند و ماهواره ها نه وسیله ای علیه بلكه عاملی برای نمایش حماسه، اخلاص و پشتیبانی مردم لبنان و جهان از حزب الله شدند آنها از خود گذشتند و تواضع كردند و دركنار مردم ماندند، هیاهو راه نینداختند، نیروهای حزب الله قدرت گرفتند ولی از آن برای انتقام جویی تسویه حساب و تحمیل استفاده نبردند، حزب الله حتی نسبت به فیلمی كه اسرائیل از بی شخصیتی یك فرمانده ارتش لبنان در زمان تهاجم به نمایش گذاشت عكس العمل نشان نداد ، آنها حالا درگیر كمك و بازسازی بودند و وظیفه برخورد به آن فرمانده به عهده دولت و ارتش لبنان بود.
البته حزب الله و لبنان نیز در این تحول صدمه بسیار دیده اند، تهدید رسمی اسرائیل برای ترور دبیركل حزب الله و احتمال اینكه اسرائیل برای بازسازی اعتبار از دست رفته دست به اقدام جدیدی بزند خارج از ذهن نیست. لذا نباید داستان را پایان یافته تصور كرد و حزب الله باید همچنان گذشته قابلیت خود را در عرصه سیاسی نشان دهد و بتواند از فضا و محبوبیت به دست آمده استفاده كرده و آنها را تبدیل به اهرمهای مؤثری در بلندمدت كند.
چیزی كه براساس نظریه بیشتر كارشناسان كمتر در خاورمیانه اتفاق افتاده چنانچه حزب الله با احتیاط در سیاستهای خاورمیانه واردشود و بداند كه مقدم كردن منافع مردم لبنان حزب الله را حفظ و نیروی مؤثر در خاورمیانه خواهدكرد و در چارچوب دولت لبنان حركت كند و نگذارد آن را به مخاصمه با دولت و مردم لبنان بكشانند و همچنان با دیدی باز سازمانهای فرهنگی و اقتصادی خود را ارتقا دهد، بدون شك نیرویی بسیار پرقدرت و مؤثر در سیاست و دولت لبنان باقی خواهدماند و از این طریق و به پشتیبانی موفقیتهای به دست آمده می تواند نقش مؤثر خود را در خاورمیانه و منطقه ایفاكند.

دكتر سهراب شهابی( عضو هیأت علمی دانشكده روابط بین الملل وزارت امور خارجه)

منبع : روزنامه ایران