نگاه متفاوت به زنان معتاد

اكنون زمان آن رسیده كه این واقعیت را بشناسیم... به خاطر مصرف‌كننده‌های آن، بسیاری از زنان و دختران از هویتشان، كیفیت زندگی و حق خود برای حمایت و محافظت محروم شده‌اند.
اكنون زمان آن است كه الگو و استراتژی‌های توسعهء خود را مرور كنیم، همین طور رویكرد خود را نسبت به مسالهء مواد مخدر تا بتوانیم تغییری واقعی ایجاد كنیم. تغییری كه زنان را توانا كند، زنانی كه زندگی آن‌ها به خاطر مشكل مواد مخدر تحت تاثیر قرار گرفته و این‌كه آن‌ها بتوانند انسانیت و حقوق از دست رفتهء خود را احیا كنند.
● «دكتر دوانگ سا، ۱۹۹۶»
در نتیجهء توسعهء اقتصادی و اجتماعی اكنون زنان علاوه بر نقش‌های سنتی به عنوان همسر و مادر نقش‌های جدیدی ایفا می‌كنند. فشارهای ناشی از سرعت تغییرات باعث ایجاد افزایش سطح اعتیاد در اكثر جوامع شده است كه شامل زنان هم می‌شود. عواملی كه مسوول افزایش اعتیاد در زنان است به نقش‌ها و مسوولیت‌های زنان در هر جامعه بستگی دارد. گسترش تاثیر مواد مخدر بر زنان تنها عامل كسب تدریجی توجه بیش‌تر سیاستگذاران به مسالهء مصرف و قاچاق مواد مخدر است.
● زنان; مصرف‌كنندگان مواد مخدر
مدارك و اسناد كمی ‌دربارهء زنان به عنوان مصرف‌كنندگان مواد مخدر نسبت به مردان معتاد وجود دارند. این مدارك اكثرا بر زنان به عنوان یك گروه مشخص مصرف‌كنندهء مواد مخدر متمركز نمی‌شوند.
بسیاری از امكانات درمانی كه افراد معتاد را به صورت بستری كردن درمان می‌كنند، زنان را نمی‌پذیرند به خصوص اگر آن‌ها (اچ‌آی‌وی) HIV مثبت و یا باردار باشند. دلیل این محدودیت سیاست‌های پذیرش از فقدان اتاق‌های مجزا برای زنان و نبود متخصصان مربوط به زنان باردار مصرف‌كنندهء مواد مخدر تا ترس از انتقال بیماری ایدز به سایر بیماران و كاركنان متفاوت است. در نتیجه اكثر آمارهای تسهیلات بهداشتی- درمانی از زنان به عنوان مصرف‌كنندگان گزارشی ارایه نمی‌دهند.
از زمانی‌كه چنین آمارهایی یكی از منابع اصلی گزارش سالانه سوء‌مصرف مواد مخدر برای ارایه به سازمان ملل شده است، زنان دارای اعتیاد در آمارهای رسمی ‌مورد محاسبه قرار می‌گیرند. هر چند زنان معتاد در زمینهء زندگی، دلایل مصرف و نیازهای اجتماعی از مردان دارای اعتیاد متفاوتند. خاصه این‌كه نوع نگاه به زنان و مردان معتاد از طرف جامعه یكسان نبوده و زنان با احتمال بیش‌تری برچسب می‌خورند، چرا كه فعالیت‌های آن‌ها دو برابر منحرفانه قلمداد می‌شود: اعتیاد به مواد مخدر به خودی خود نقض هنجارهای جامعه است، حال این اعتیاد از انتظارات سنتی از زنان به عنوان همسران، مادران و خانواده به عنوان پرورش‌دهندگان جامعه به دور است.
زنان معتاد ممكن است باعث اختلال بیش‌تری در خانواده شوند، به این دلیل كه نتایج اجتماعی و قانونی آن حادتر خواهد بود; همان طور كه اشاره شد بسیاری از كشورها امكانات درمانی برای زنان باردار و HIV مثبت كه معتاد نیز هستند ندارند و حتی نهادی كه بتواند پناهگاه و یا كمك‌های مالی برای آن‌ها و كودكانشان فراهم كند. حتی خود زنان نیز ممكن است به خاطر ترس از خصومت نهادهای درمانی برای درمان اعتیاد خود به این مراكز مراجعه نكنند.
همچنین به طور بیولوژیكی زنان مصرف‌كنندهء مواد مخدر بیش‌تر از مردان در معرض HIV قرار دارند، هم به دلیل آلودگی سوزن‌های تزریق و هم به دلیل روابط جنسی متعدد و موقت كه به دلیل روی آوردن به روسپی‌گری برای تهیهء مواد مخدر روی می‌دهد.
به طور فیزیكی زنان ممكن است زودتر از مردان دچار اعتیاد به انواع خاصی از مواد مخدر شوند مانند كراك، حتی پس از یك مصرف موقتی و آزمایشی.
بسیاری از زنان مصرف‌كنندهء مواد مخدر دارای پدران و همسران متجاوز و خشن و فقدان امنیت مالی هستند.
تحقیقات نشان می‌دهد بیش از ۷۰ درصد از مصرف‌كنندگان زن تاریخچه‌ای از آزارهای جنسی و فیزیكی را در زندگی خود ارایه كردند. برای چنین زنانی، مواد مخدر راه فراری از واقعیت‌های آزاردهندهء زندگی است.
تنها ۴۱ درصد از زنان كه نیاز به درمان برای ترك اعتیاد دارند، می‌توانند از امكانات موجود استفاده كنند.
● زنان به عنوان افرادی كه متاثر از اعتیاد خانواده‌اند
زنانی كه خود اعتیاد ندارند، اما در خانواده‌هایی زندگی می‌كنند كه مردان معتاد دارند یعنی مادران، همسران، خواهران و دختران این مردان معمولا سعی می‌كنند مصرف مواد مخدر اعضای خانوادهء خود را پنهان كرده و یا آن را كاهش دهند. در انجام این عمل آن‌ها ممكن است متحمل آسیب‌های اجتماعی، روانی و فیزیكی مانند خشونت خانگی شوند.
دلیل این‌كه چرا این زنان چنین آزارهایی را تحمل می‌كنند ممكن است به عوامل مختلفی مرتبط باشند. از یك طرف فرآیند اجتماعی كردن زنان به آنان تصویری از مادر و همسر خوب ارایه می‌كند كه زنان را وادار می‌سازد احساس كنند آن‌ها باید خود را برای نجات همسر و فرزندانشان قربانی كنند. از سوی دیگر بسیاری از این زنان مهارت‌های تحصیلی و فرصت‌های شغلی نداشته و بنابراین به مردان هم از لحاظ فیزیكی و هم از لحاظ مالی وابسته هستند. این زنان به خصوص در خطر ابتلا به ایدز بوده كه به دلیل ارتباط با مردانی است كه از طریق سوزن آلوده می‌شوند. برخی از زنان كه خود مصرف‌كننده نیستند ممكن است بالاجبار به تجارت سكس روی بیاورند كه خود خطر ابتلا به ایدز را بالا می‌برد.
زنانی كه دارای همسران معتاد هستند اغلب آزارهای جسمی‌و زبانی، اعتماد به نفس پایین، آزارهای جنسی، فشارهای عاطفی، فقر، ناامنی اجتماعی و اقتصادی و فقدان امكانات پایه‌ای برای زندگی رنج می‌برند.
● زنان به عنوان مجرمان
زنانی كه معمولا مسوولیت اصلی اقتصادی خانواده را به دوش می‌كشند خاصه در مواقع بحران، انتخاب‌های محدودتری را برای به دست آوردن درآمد دارند. بنابراین برخی از زنان در این شرایط به منابع مالی مربوط به مواد مخدر روی می‌آورند. آن‌ها بیش‌تر احتمال دارد به كار فروش مواد مخدر روی بیاورند، اما مردان بیش‌تر جرایم سرقت و دزدی را انتخاب می‌كنند.
تعداد رو به افزایشی از زنان اكنون به كشت، تهیه و فروش مواد مخدر مشغولند. از جمله بسیاری از آن‌ها به كشت تریاك در آسیا و برگ كوكائین در آمریكای جنوبی می‌پردازند.
تحقیقی نشان داد بیش‌تر زنانی كه به خاطر حمل مواد مخدر دستگیر شدند، ویژگی‌های مشتركی داشتند: آن‌ها زنانی بودند كه سطح تحصیلات پایینی داشته و در سن فرزندآوری بودند و اكثرا مادر بودند. بیكاری و فقر فراوان نیز از دیگر ویژگی‌های آن‌ها بود. بسیاری از آن‌ها از میزان اهمیت كارشان اطلاع نداشته و خود مصرف‌كنندهء مواد مخدر نبودند.
مسالهء دیگر دختر بچه‌هایی هستند كه فرزندان پدرانی معتادند. این كودكان ممكن است به روسپی‌گری كشیده شوند تا منابع مالی لازم پدرانشان برای تهیهء مواد مخدر فراهم شود. ممكن است از این كودكان برای حمل‌ونقل مواد مخدر استفاده شود و آن‌ها به دلیل موقعیت خود و وابستگی به پدر مجبور به اطاعت هستند.

منبع: ۶ unifem Gender Fact Sheet, NO
www.unifem.org
ترجمه: سونیا غفاری

منبع : روزنامه سرمایه