کاریکاتورهای آشنا و بامزه

این روزها اجرای نمایش «حسن و دیو راه باریک پشت کوه» به کارگردانی «افشین هاشمی»و «غلتشن ها» به کارگردانی «حمید پور آذری» پر تماشاگر ترین نمایشهای تئاتر شهر در فصل بهار هستند.
«غلتشن ها» یک نمایش کمدی بر اساس ویژگی های «کمدیا دل آرته» ایتالیایی است که از تیپ ها، گفتار کمیک و بویژه بداهه سازی نمایشی بیش از هر چیز برای به خنده واداشتن تماشاگرش استفاده می کند و درگیر حس لذت گرایانه اجرای خود می سازد. در واقع نکته قابل اهمیت این نمایش، سادگی روایت کمیک آن است. روایتی که بدون تعلق یافتن و مقید بودن به اصول و قواعد دست و پاگیر مفهومی یا ساختاری نمایش، با جریانی ساده و ریتمی منظم و غیر پیچیده، نخست دنیایی دوست داشتنی و جذاب را در مقابل تماشاگر قرار می دهد و بدون اصرار و زور زدن برای جلب تماشاگر، آنها را با فضا و روایت داستانی اش درگیر می کند.
«غلتشن ها» نمایش جامعه سنتی و بسته ایتالیای مرد سالاری است که «کارلو گولدنی» آن را با روایت کمدی روان و دلنشین مورد توجه قرار داده و «حمید پورآذری» هم متن و زبان درام را به روایتی بصری و عینی تبدیل نموده است. در جامعه سنتی مورد اشاره، تقسیم مناسبات اجتماعی به دسته مردها و زن ها به عنوان بستر موضوعی نمایش محوریت پیدا کرده و مورد تأکید قرار گرفته است. مهمترین وجه ساختاری این ارتباط، نگاه جامعه مرد سالار سنتی به زنها و محدود کردن آنان در قالب قوانین سنتی و در نقطه مقابل تمایل زنان برای خروج از این اسارت است.
ساده تر و ملموس تر از این، تقابل دراماتیک خود ساختار داستان است که بر مبنای رابطه سه زوج و خانواده آنها، تحت محوریت موضوع ازدواج دختر و پسر دو خانواده (فیلپتو و لوچی یتا) پرداخت شده و بستر موقعیتهای کمیک قرار می گیرد.موقعیت و ساختار داستانی اصلی «غلتشن ها» بر اساس این موضوع شکل گرفته و سایر بخش های ساختار اجرای آن به موقعیتها و رویدادهای فرعی دیگر مربوط است که به واسطه اهمیت نقشهای تیپیکال و ویژگی های خنده دار حضور آنها کمدی را به وجود می آورد.
رابطه میان زن و شوهرها در هر ساختار و تحت قالب هر گونه نمایشی که محمل روایت داستانی قرار بگیرد به لحاظ جذابیتهای نمایشی می تواند بیشترین درگیری را با مخاطب داشته باشد و به بیانی دیگر این رابطه و پرداخت نمایشی آن، از پرطرفدارترین و جذابترین موضوعات داستانی است، چه رسد به آنکه نقد و پرداخت چگونگی رابطه و تقابل میان زن و شوهر در بستر موقعیتهای کمیک روایت شود و بخواهد با خنداندن تماشاگر، او را با خودش درگیر کند.
نمایش «پورآذری» حتی بدون مؤلفه های مهمی چون بازیگری و ریتم اجرا، ظرفیتهای یک اجرای موفق کمدی را در خود دارد . در واقع بازیگری و سایر ابزارهای اجرای نمایش، عناصری هستند که کیفیت و تأثیر کمدی بر مخاطب را چندین برابر کرده و بر جذابیتهای اجرا افزوده است.
شخصیتهای «غلتشن ها» و بویژه سه مرد داستان (سه غولتشن اصلی)، شباهت بسیار زیادی به تیپهای «کمد یا دل آرته» دارند، اما با وجود این نمی توان نمایش را یک اجرای مقید به قراردادهای «دل آرته» دانست. شوهر متعصب و چاق، دختر دم بخت، غریبه متجددنما، زن سرکش، مرد بی اراده و... همه تیپهای اصلی مهمترین شیوه کمدی تئاتر ایتالیایی هستند.
پور آذری در ادامه شیوه پرداخت نمایشنامه گلدونی؛ ویژگی ها و مشخصات اولیه این تیپهای کمیک را محمل ارتباطات داستانی اش قرار داده و کلیت حضور آنها را با توجه به مناسبات جامعه و روابط آشنا برای مخاطبش مورد استفاده قرار داده است. بنابراین تیپهای نمایشی در «غلتشن ها» دوست داشتنی و قابل لمس هستند و یا این که کاریکاتورهایی آشنا و بامزه به نظر می آیند.
مشخصه مهم دیگر «غلتشن ها» که مهمترین پایه ساخت و اجرای آن بر روی صحنه هم هست، حضور بازیگران آن بر روی صحنه است. بازیگران نمایش پورآذری، آنقدر راحت و نزدیک به تماشاگر به ایفای نقشهایشان می پردازند که برخورد مخاطب با آنها نیز به همین نسبت، راحت و ساده است. بنابراین طبیعی است که ارتباط شکل مؤثرتر و جذابیت بیشتری پیدا می کند.
پورآذری حتی در بخشهایی از نمایش که قصد دارد ارتباط صحنه و تماشاگر را به رابطه ای مستقیم تبدیل کند نیز موفق عمل کرده و صحبت بازیگران با تماشاگر و تمایل برای لمس حضور مخاطبان توسط آنها، که در اجرای جشنواره ای نمایش کارکرد کمتری داشت در اجرای عموم به خوبی پرداخت شده و ویژگی های خاصی پیدا کرده است.
این ویژگی در اجرا باعث ارتباط بهتر تماشاگر و افزایش کیفیت کمدی شده است.
بر این اساس، «غلتشن ها» به عنوان یک کمدی جذاب و دوست داشتنی، استقلال خودش را حفظ کرده وارتباط موثر و پیوسته ای با تماشاگرش دارد و در ایجاد خنده و ایجاد فضایی کمدی، موفق عمل کرده است .
از میان بازیگران خوب نمایش پورآذری، بدون شک کار «علی سرابی» و «هدایت هاشمی»، بیشتر به چشم می آید و تأثیر حضور و تلاش آنها بر روی صحنه قابل ملاحظه تر از دیگران است. هر چند کوچکترین حضور یک بازیگر بر صحنه «غلتشن ها»، بارها و بارها تأثیرگذار واقع می شود و واقعاً تماشاگر نمایش را به خنده وا می دارد.

آی سان نوروزی

منبع : روزنامه قدس