کودک و مذهب

● عوامل مؤثر در پرورش
تعلیمی كه افراد از مربیان دریافت می دارند خود ممكن است سبب و موجبی برای پذیرش بهتر و بیشتر مذهب و یا ترك و فرار او از مذهب شود . انسانها در سنین رشد و بزرگسالی در وضع و موقعیتی هستند كه سوابق زندگی ، خوی و رفتار مربیان و الگوها ، احساس تعلق و نیاز آنها به مذهب و تعالیم آن در رشد و در عمل مذهبی شان تأثیر می گذارد . تمرین های مذهبی امروز در سرنوشت حیات بعدی آنها مؤثر است و به همین نظر در پرورش مذهبی اینان هشیاری هایی لازم و ضروری است .
● وظایف خانواده
تأثیر تعالیم و روشهای مذهبی در كودك از یك سو بستگی دارد به دیگر عوامل نفوذ در خانواده ، از پدر و مادر و دیگر افراد ارشد . كودك بر اساس آنچه كه دیده و شنیده ، چه درست و چه غلط می آموزد و عمل می كند و از این دید نقش خانواده در كودك فوق العاده است .
از نظر علمی آمادگی خانواده برای پذیرش مذهب و عمل به آن ممكن است سبب پیدایش آمادگی بیشتر در كودك شود . با همه ی آگاهی های فطری كه در كودك سراغ داریم فراموش نخواهیم كرد كه اگر خانواده ، نامسلمان و غیر مذهبی باشند كودك هم آن چنان خواهد بود.
به كودك باید رسیدگی كرد . والدین هم چون باغبانی دلسوزند كه نسل را نیكو پرورش می دهند و از ابتلای به آفات مصونش می دارند . رسول خدا (ص) از والدین گله دارد كه به فرزندان خود نمی رسند و به آنها دین نمی آموزند و یا محیطی برای او پدید نمی آورند كه در آن مذهب حاكم باشد . ما معتقدیم كه اگر والدین و مربیان به طور صحیحی جنبه مذهبی كودك را رهبری كنند و بكوشند كه بذر محبت آفریدگار را در روان كودك نافذ سازند شوق و اشتیاق فوق العاده ای در طفل راجع به مذهب پدید خواهد آمد .
● وظایف مدرسه
مدرسه خانه دوم كودك است و اولیای مدرسه نقش پدر و مادر را درباره بچه ها ایفا می كنند . راه و رسم معلم و دیگر افراد مدرسه برای طفل ، درس آموز است . چه بسیار است بدرفتاری ها و نابسامانی هایی كه در حال و كار كودكان دیده می شود و نشأت گرفته از روش معلم و مدرسه است .
از گرفتاری ها و بدبختی های برخی از كودكان این است كه خانواده به اتكا و امید مدرسه دست از انجام وظایف خود كشیده و گمان دارد كه مدرسه به تربیت دینی كودكان می پردازد و مدرسه هم در این تصور است كه خانواده كوشش و تلاش خود را درباره كودك انجام می دهد و نیازی به مدرسه نیست . به همین نظر است كه ما معتقدیم خانه و مدرسه می بایست هماهنگ گردند تا هم برنامه ای در طول یا عرض هم پیاده كنند و هم روشی در پیش گیرند كه طفل احساس دو گونگی نكند و رفتاری منضبط داشته باشد .
● قواعد مورد استفاده
۱- قاعده محبت : اصولاً اِعمال روش خشونت آمیز و مستبدانه در تربیت اسلامی امری محكوم است ما تنها در موارد خاصی كه بدانها اشاره خواهد شد می توانیم درباره كودكان اِعمال سندیت كنیم . طفل را با محبت به راه آورید ، سركشی او را از روی مهر و نوازش ، مهار و او را آرام كنید . عمل خوب مذهبی كودك را بستایید كه این امر خود سبب تداوم رفتار مثبت در كودك خواهد شد. ‌كودكان مصداق لقب سریع الرضا هستند ، با محبتی به راه می آیند و با تأییدی دل را به گرو شما خواهند سپرد . اصولاً در تعبیرات مذهبی ما دین چیزی جز حب و محبت نیست . شما اصرار نداشته باشید كه با هیجانات منفی او را به راه آورید كه این ، امری محال و ناشدنی است.
۲- بهره مندی از لذایذ : برای طفل در جنبه مذهب سابقه شیرین پدید آورید. به حساب این كه شما روزه دارید . او را به خود وانگذارید . برخی از پدران و مادران به حساب این كه خود روزه دارند كودكان خود را به گرسنگی وامی دارند ،‌ به فكر غذای او نیستند و یا در غذای او سر و وضعی قائل نمی شوند و این مسئله ای است كه سبب بدبینی كودك به روزه و ماه رمضان خواهد شد .
در جلسات مذهبی كام او را شیرین كنید و از لذائذ بهره مندش سازید . همه اشك و ناله و بر سر و سینه زدن نباشد كه طفل از آن چندان خشنود نیست . بگذارید او علاقه مند شود و بار دیگر همراه شما به جلسه بیاید و در ضمن خوردن چای و شیرینی چهار كلمه بشنود و یكی دو كلمه ی آن را یاد بگیرد . به هرحال كاری كنید كه مذهب برای او غم انگیز و دردناك نباشد و تنفر و انزجار در او ایجاد ننماید.
۳- تشویق و تحریض : گاهی كودك دو ركعت نماز شكسته بسته ای را در گوشه ای می خواند و شاید برای خودنمایی و یا جلب محبت شما به نزدتان می آید و به شما می گوید نماز خواندم !!. در برابر این عمل او بی تفاوت نباشید . ضمن این كه می كوشید خودنمایی او اوج نگیرد ، او را تشویق كنید . كار او را بستایید و بگذارید كه این امر در او ریشه دار شود . و آنگاه كه سود نداد از راه اعمال قدرت و سندیت وارد شوید .
بنای تربیت شما باید به گونه ای باشد كه فرزندتان حدود ده سالگی در امر مذهب خودكار و خودگردان بار آید و نیازی به امر و نهی شما در انجام اعمال مذهبی نداشته باشد . خود نمازش را بخواند اگر چه بر پسر در آن سن واجب نیست و اگر كوتاهی كرد پس از موعظه ها و تذكر می توان به تنبیهش پرداخت . اِعمال فشار به كودك قبل از هشت سالگی ممكن است موجبات سرخوردگی او را از مذهب فراهم آورد و روح كودك را آزرده سازد و حتی در مواردی ممكن است نتایجی معكوس به بار آورد . ولی پس از این سنین اِعمال فشار به صورتی اندیشیده و بجا عیبی نخواهد داشت .
● نكته ای مهم
و بالاخره ما به عنوان والدین و مربیان و معلمان ، مسئول نیك و بد اخلاق و رفتار مذهبی كودكانیم . از ما وظیفه و تكلیف خواسته اند كه در این راه بذل سرمایه كنیم . بر ما وظیفه است از همه ی شیوه های موجود برای حفظ و رشد مذهبی كودك بگیریم و زمینه ی فطری را در او رشد داده و بپرورانیم .این وظیفه تا ۲۱ سال ادامه خواهد یافت اگر پس از این تاریخ نتیجه ای نیافتیم ما را سرزنشی نخواهد بود .
در طریق تربیت كودك ضروری است از امدادهای الهی استفاده كنیم و هم از خداوند مدد بخواهیم كه ما را در راه حفظ و به ثمر رساندن این امانت ها موفق گرداند و این امری است كه حتی حضرات معصومین هم خود را از آن بی نیاز نمی دانستند . امام سجاد (ع) در دعای خود از خداوند می خواهد كه او را بر حسن تربیت و نیكو به عمل آوردن فرزندان و ادبشان كمك فرماید .

منبع : تبیان