پارکهای تکنولوژی – مفهوم و سازمان

●خلاصه اجرایی : این مطالعه یك چارچوب سازمانی و مفهومی برای ایجاد یك پارك تكنولوژی و انكوباتور را در بلغارستان نشان می‌دهد. برخی پاركها ممكنست در ابتدا بر بخش ارتباط از راه دور و تكنولوژی اطلاعات (IT) تمركز كند. معمولا پارك تكنولوژی شامل شركت خدماتی IT و یك انكوباتور می‌باشد كه باعث تقویت شركتهای با تكنولوژی سطح بالا و تجاری‌سازی ایده‌های نوآور و تكنولوژیها می‌گردد. این مطالعه تجاربی را از پاركها و انكوباتورهای علمی در ایالات متحده، اسرائیل و هند و … و همچنین گزارش پیشرفت موسسه مطالعاتی EastWest در مورد ایجاد انكوباتور تكنولوژی در بوداپست را ارائه می‌كند. هدف مطالعه شناسایی مدلهای موجود پاركهای تكنولوژی و پیشنهاد راه‌حلهای سازمانی، قانونی و مدیریتی برای كاربرد در بلغارستان می‌باشد.
در بخش اول، تعاریف پاركهای علمی به منظور تسهیل مقایسه و بحث تلاشهای بین‌المللی در زمینه علم و پاركهای تكنولوژی ارائه شده است. بخش دوم چارچوب مفهومی پاركهای علم و تكنولوژی را نشان می‌دهد. بخش سوم كاربردهای پارك تكنولوژی و انكوباتورها را نشان می‌دهد. بخش چهارم به صورت مفصل‌تر‌، سازمان، چارچوب قانونی و تامین مالی را بحث می‌كند. بخش پنجم طرح موفق پارك تكنولوژی نرم‌افزار در هند و یك برنامه انكوباتور تكنولوژی در اسرائیل را توضیح می‌دهد. در بخش ششم، پیشنهاداتی برای ایجاد پارك علمی و انكوباتور در بلغارستان براساس مزایای رقابتی كشور و شرایط اقتصادی ارائه شده است.
۱- تعاریف
مؤسسه بین‌المللی پاركهای علمی را به صورت زیر تعریف نموده است:
▪به لحاظ رسمی و عملی ارتباط تنگاتنگی با دانشگاهها یا سایر مؤسسات آموزش عالی، یا مراكز تحقیقاتی بزرگ دارد؛
▪ برای تقویت صنایع مبتنی بر دانش یا شركتهای با ارزش افزوده بالا طراحی می‌شود؛ و
▪ تیم مدیریتی قوی دارد كه در انتقال تكنولوژی و مهارتهای تجاری به سازمانهای پارك فعالیت می‌كند.
در حال حاضر، حدود ۷۰۰ پارك در جهان شرایط فوق را دارند. اولین پارك در سال ۱۹۵۱ در كالیفرنیا تاسیس شد، در حال حاضر مركز Silicon Valley – دانشگاه استانفورد – می‌باشد.
پاركهای علمی همچنین به عنوان پاركهای تحقیقاتی یا تكنولوژی، مراكز علمی و نوآوری شناخته می‌شوند. عبارت پارك تكنولوژی بر نوآوری تكنولوژی و شركتهای مستاجر كه روی دانش كاربردی فعالیت می‌كنند،‌ تمركز دارد. در ارائه تجارب بین‌المللی موفق در این مطالعه، از عبارت پارك تكنولوژی استفاده شده است كه هدف اولیه بلغارستان در توسعه تكنولوژی اطلاعات و نرم‌افزار نیز می‌باشد.
انكوباتور تكنولوژی به طور گسترده به عنوان ابزار ایجاد شرایط كنترل شده برای توسعه شركتهای جدید تعریف می‌شود. شرایط كنترل شده شامل حداقل سه منبع : تسهیلات پشتیبانی، مشاوره اداری و تخصصهای حرفه‌ای از قبیل مدیریت، بازاریابی، حسابداری خدمات قانونی و مالی می‌باشد(Smillor and Gill, ۱۹۸۶). در حال حاضر ۵۵۰ انكوباتور در ایالات متحده و كانادا وجود دارد.
انكوباتور تجاری همچنین به مركز نوآوری، مركز كارآفرینی و مركز تكنولوژی و تجاری نیز برمی‌گردد. انكوباتور تكنولوژی، یك انكوباتور تجاری است كه بر توسعه شركتهای مبتنی بر تكنولوژی تمركز كرده است.
۲- مفهوم
پاركهای تكنولوژی به منظور تسهیل تولید و تجاری‌سازی تكنولوژی پیشرفته به وسیله سینرژیهای فرجینگ از طریق مراكز تحقیقاتی، مؤسسات آموزشی، و شركتهای مبتنی بر تكنولوژی طراحی می‌شوند. مستاجرین پاركهای تكنولوژی معمولا شركتهای كوچك در مراحل اولیه توسعه هستند كه انتظار دارند از طریق پرورش ایده‌های جدید به رشد و درآمد بالایی دست یابند. برای تسهیل تطبیق موفق و بكارگیری این ایده‌ها در بازار، پارك تكنولوژی امكانات زیر را فراهم می‌آورد:
▪همكاری در تحقیق و توسعه با مؤسسات تحقیقاتی علمی و آزمایشگاهها؛
▪مشاوره و كمك مالی در كسب درآمد؛
▪كمك حرفه‌ای، فنی، اداری و قانونی؛
▪خدمات ارتباط از راه دور و اطلاعات؛ و
▪زیرساختارهای پشتیبانی تكنولوژی.
با كمك به رشد شركتهای مستاجر، پاركهای تكنولوژی نقش بسیار مهمی در توسعه اقتصادی محلی بازی می‌كنند. آنها مشاغل جدید ایجاد می‌كنند، سرمایه‌های خارجی را جذب می‌كنند، و قدرت رقابت‌پذیری ملی و منطقه‌ای را افزایش می‌دهند. این نقش توسعه‌ای بخصوص در تحولات اقتصادی مهم است، كه بایستی بیكاری ساختاری را جذب و رسیدن به توسعه‌های تكنولوژیكی سریع در اقتصاد عمومی را تسهیل كند.
انكوباتور تكنولوژی جزء ضروری اكثر پاركهای تكنولوژی است و سهم عمده‌ای در موفقیت آنها دارد. انكوباتور، یكی از مهمترین ابزارهای تشویق رشد تجارت به وسیله برقراری ارتباط مؤثر، تكنولوژی، سرمایه، و دانش فنی حرفه‌ای می‌باشد. انكوباتور در غلبه بر موانع بوروكراتیك و ایجاد فضای مناسب و تسهیلات تجاری، كمك می‌كند، بنابراین هزینه‌های راه‌اندازی را كاهش می‌دهد. از همه مهمتر، پارك تكنولوژی، مشاوره، خدمات اطلاعاتی و آموزشی، پشتیبانی بازاریابی و مدیریت، ارتباط با مؤسسات تحقیقاتی، و دسترسی به سرمایه را فراهم می‌آورد، به هر حال رشد سریع در مراحل اولیه نیازمند مدیری كارآفرین می‌باشد (Lalkaka, ۱۹۹۶).
ایده انكوباتور در ایالات متحده در اوایل دهه ۱۹۸۰ با ظهور فرهنگ كارآفرینی قوی‌تر در طول سالهای حكومت ریگان به وجود آمد. در اروپای غربی و مركزی،انكوباتور به عنوان مكانیزم مؤثر برای كاربرد پتانسیل علمی دانشگاهها و مؤسسات تحقیقاتی ایالت و همچنین استعدادهای مهندسین در كاربردهای تجاری، توجه همكاران را جذب كرد. انكوباتورها همچنین به عنوان روش بكارگیری مجدد متخصصین با كیفیت بالا و محققان كه به واسطه سازماندهی مجدد ایالت و آموزش عالی در منطقه شغل خود را از دست داده‌اند، مفید می‌باشد.
۳- كاركردهای پاركها و انكوباتورهای تكنولوژی
بیشتر پاركهای علمی و تكنولوژی، بخصوص در ایالات متحده، در نزدیكی دانشگاهها ایجاد می‌شوند. این امر فواید زیر را به دنبال دارد:
▪دسترسی به اعضاء هیئت علمی و كارمندان به منظور مشاوره؛
▪دسترسی به دانشجویان و فارغ‌التحصیلان از طریق كارآموزی و سایر روشها؛
▪دسترسی به خدمات دانشگاه و تكنولوژیهای روز و استعدادهای هوشمند؛
▪ استفاده پیمانكاری از تجهیزات علمی، مهندسی و محاسباتی دانشگاه؛
▪دسترسی به سیستم كتابخانه دانشگاه؛
▪توانایی كسب آموزشهای خاص و ویژه، از قبیل دسترسی به آموزش پیوسته و قانونی در دانشگاه؛ و
▪الحاق موقعیت اعضاء هیئت علمی برای كارمندان مستاجرین در پارك.
علاوه بر خدمات خاص مذكور، ارتباط دانشگاه در زمینه‌های زیر می‌تواند خدمات پشتیبانی را فراهم آورد:
▪ برنامه‌ریزی علمی، مهندسی، مالی، مالیات، مدیریتی و تجاری؛
▪كپی، امكانات فاكس، منشی تلفنی و فیبر نوری در محل پارك؛ و
▪ امكانات جابجایی و پذیرایی.بیشتر پاركهای تكنولوژی دانشگاهی در آمریكا از طریق برنامه تحقیقات نوآوری شركتهای كوچك از سوی دولت فدرال حمایت می‌شوند و مشاوره محلی و ایالتی به شكل تامین مالی مستقیم R&D، توسعه تكنولوژی سطح بالا و تشویق مالیاتی حمایت می‌شوند.
انكوباتورهای تكنولوژی اغلب به شكل شركت سازماندهی می‌شوند كه خدمات اداری و تجاری پایه را ارائه می‌كند و به خدمات مراكز تحقیقاتی یا دانشگاهها وابسته ‌باشد. انكوباتور یك واحد فیزیكی، یك ساختمان مجزا یا مجموعه‌ای از ساختمانها كه در آن نوآوران می‌توانند با هم جمع شوند و یك تجمع همیشگی داشته باشند. برای پشتیبانی ایجاد شركتها، انكوباتورها بایستی كاركردهای زیر را انجام دهند:
▪مساعدت و یاری در هدایت مطالعات امكانسنجی بازاریابی و تكنولوژیكی و آماده‌سازی برنامه R&D (معمولا در یك دوره یك تا دو ساله انجام می‌شود)؛
▪مساعدت در استخدام و سازماندهی كارمندان R&D؛
▪فراهم كردن امكانات فیزیكی مناسب برای انجام هر پروژه، شامل دستگاهها و تجهیزات و لوازم اداری؛
▪ ارائه راهنمایی‌های مدیریتی و حرفه‌ای؛
▪ ارائه خدمات منشی‌گری، اداری، نگهداری، خرید، كتابداری و حقوقی؛ و
▪مساعدت در بكارگیری سرمایه و آماده‌سازی جهت تجاری‌سازی و بازاریابی ایده‌های نو.
مهمترین فاكتورهای موفقیت انكوباتورهای تكنولوژی عبارتند از:
▪حضور كارشناسان تجاری در محل؛
▪ دسترسی به منابع مالی و سرمایه؛
▪ پیش‌بینی آموزشهای كارآفرین؛
▪ ارتباط با یك دانشگاه یا مركز تحقیقاتی.
۴- سازماندهی، چارچوب قانونی و تامین مالی پاركهای تكنولوژی
۴-۱- سازماندهی
پاركها و انكوباتورهای تكنولوژی به لحاظ روش ایجاد و مدیریت بسیار متنوع هستند. و ممكنست به وسیله سازمانهای قانونی مستقل توسط دولتهای ایالتی و محلی، دانشگاهها و مؤسسات تحقیقاتی، سازمانهای خیریه توسعه‌ای، شركتهای خصوصی یا تركیبی از موارد مذكور ایجاد شوند. بسته به مشخصات مؤسساتی سرمایه‌گذاران، پاركها و انكوباتورها می‌توانند عمومی یا غیرانتفاعی، خصوصی، مرتبط با دانشگاه، پیوندی، و سایر موارد باشند. این دسته‌بندی توسط مؤسسه تجاری‌سازی ملی آمریكا در آتن، اوهایو، در ارتباط با امكانات تجاری‌سازی ارائه شده است، اما قابل توسعه است.
پاركها و انكوباتورهای عمومی یا غیرانتفاعی به وسیله دولت و سازماندهی غیرانتفاعی تاسیس می‌شوند، و در ابتدا به منظور توسعه اقتصادی محلی، از قبیل ایجاد شغل، رشد اقتصادی و/یا توسعه پایه مالیاتی ایجاد شدند. ۴۹ درصد انكوباتورها در آمریكای شمالی در این دسته قرار می‌گیرند.
پاركها و انكوباتورهای خصوصی به وسیله گروههای سرمایه‌گذار یا توسط همكاری توسعه اجتماعی واقعی اجرا می‌شوند. توجهات خاص آنها بیشتر كسب درآمد برای سرمایه‌گذاری در شركتهای مستاجر، كاربردهای تكنولوژی جدید و سایر انتقالهای تكنولوژیكی، و ارزش افزوده از طریق توسعه تجاری و صنعتی وضعیت اجتماعی واقعی بود. ۱۲ درصد انكوباتورهای آمریكای شمالی خصوصی هستند.
پاركها و انكوباتورهای دانشگاهی زیرنظر دانشگاهها و دانشكده‌ها هستند و هدف آنها تركیبی از اهداف پاركها و انكوباتورهای عمومی و خصوصی می‌باشد. بعلاوه، آنها در انتقال فعالیتهای تحقیق و توسعه، تجاری سازی فعالیتهای تحقیق و توسعه دانشگاهها، ایجاد فرصتهای تحقیقاتی برای اعضاء هیئت علمی، و استفاده از فارغ‌التحصیلان، اعضاء هیئت علمی و گروههای مرتبط در فرصتهای تجاری جدید مؤثر می‌باشد. ۱۳ درصد انكوباتورهای آمریكای شمالی دانشگاهی هستند.
پاركها و انكوباتورهای پیوندی، تلاش مشترك دولت، بخش غیرانتفاعی و توسعه‌دهندگان خصوصی می‌باشند. این همكاریها به انكوباتور امكان دسترسی به سرمایه‌گذاری و منابع دولت، و تامین مالی و متخصصین بخش خصوصی را فراهم می‌آورد. انكوباتورهای پیوندی ۱۸ درصد انكوباتورهای آمریكای شمالی را تشكیل می‌دهند.
سایر پاركها و انكوباتورها به وسیله طیف گسترده منابع غیررسمی از قبیل سازمانهای هنری، گروههای كلیسا، اتاق بازرگانی و … حمایت می‌شوند. ۸ درصد انكوباتورها در آمریكای شمالی در این دسته قرار می‌گیرند.
اگرچه تنوع حمایت پاركها و انكوباتورها در آمریكای شمالی به صورت مذكور است، اما در كشورهای در حال صنعتی شدن (از قبیل چین، تایوان و تا اندازه كمی هند)، پاركها معمولا متكی به حمایت دولت می‌باشند.
۴-۲- مدیریت
به منظور اداره پارك، پایه‌گذار آن باید یك شركت مدیریتی ایجاد كند. شركت مدیریتی مسئول مدیریت روز به روز پارك و دارای اختیار كامل در زمینه زیرساختار و توسعه می‌باشد. شركت را می‌توان به عنوان مؤسسه غیرانتفاعی یا سازمان خیریه، شركت دولتی، یا شركت خصوصی با هدف مدیریت پاك ایجاد كرد. در اروپای غربی و مركزی، مدیریت شركتها اغلب غیرانتفاعی، شركتهای با مسئولیت محدود، یا شركتهای مشاركتی با مشاركت دولت (نیمه دولتی).
شركت مدیریتی می‌تواند یك شركت تابعه جهت ارائه خدمات پشتیبانی خاص در پارك ایجاد كند: نگهداری زیرساختارها، امنیت، امكانات سرمایشی گرمایشی مركزی، و غیره. این شركت تابعه توسط شركتهای مستاجر در حوزه‌ خود تامین مالی می‌شود.
بخش مهم وظیفه شركت مدیریتی، ارائه خدمات اطلاعاتی به شركتهای مستاجر می‌باشد (Orminsky, ۱۹۹۱). مستاجرین پارك علمی معمولا شركتهای كوچك و جوان می‌باشند، برنامه‌های تجاری آنها به ندرت به اندازه‌ای توسعه داده می‌شود كه بتوانند از رویكرد سیستماتیك در جمع‌آوری اطلاعات و كاربرد، استفاده كنند. به این دلیل، مدیریت باید بتواند خدمات اطلاعاتی ارائه كند كه:
▪شامل دانش تجاری پایه و سایر اطلاعات در زمینه تجارت باشد؛
▪تعریف دقیق محصولات اطلاعاتی خدمات به گونه‌ای كه آنها بتوانند به وسیله ارگانهای بالقوه شناسایی شده و ارزش تجاری آن را شناسایی كنند؛ و
▪ ارائه خدمات حرفه‌ای در محل پارك.
۴-۳- چارچوب سیاست‌گذاری و فانون‌گذاری
موفقیت پاركها و انكوباتورهای تكنولوژی وابسته به چگونگی اثربخشی آنها در ایجاد محیط مناسب برای توسعه تجاری می‌باشد. سیاستها و قوانین ایالت در این جهت‌دهی عبارتند از:
▪ساده‌سازی سیستم قانون‌گذاری برای تسهیل هزینه‌های ثبت و زمان شروع تجارت؛
▪ تشویق ایجاد مكانیزمهای سرمایه‌گذاری منعطف، شامل سرمایه‌های ثابت، طرحهای با وام بلندمدت و … ؛
▪فراهم آوردن مشوقهای مالیاتی برای حمایت تجارتها و استعدادهای هوشمند.
در ایالات متحده بیشتر مشوقهای تجاری برای شركتهای مستاجر پارك در سطح شهرداری فراهم می‌شوند، از قبیل تسهیلات با هزینه كم، تشویقهای مالیاتی. در برخی كشورهای در حال صنعتی شدن از قبیل هند، دولت محلی شركتهای مستاجر پارك را از مالیات درآمد ملی برای اولین دوره فعالیت معاف ساخته و آنها را در زمینه صادرات و واردات یاری می‌نماید.
۴-۴- تامین مالی
وجود دانشگاهها و تسهیلات تحقیقاتی توسعه یافته و استعدادهای تكنولوژیكی قوی، یكی از معیارهای مهم موفقیت پاركها و انكوباتورهای تكنولوژی می‌باشد. معیار دیگر وجود سرمایه جهت تامین مالی می‌باشد. چهار مدل برای ساختار تامین مالی پاركها و انكوباتورهای تجاری در حال حاضر موجود است (Lalkak, ۱۹۹۶). اولی حمایت دولت از پارك در زمان‌ راه‌انداری و سپس ارائه مجوز در زمینه ارائه خدمات تا برطرف شدن هزینه‌های عملیاتی. دیگری شامل سرمایه‌گذاری و تداوم عملیاتی به عنوان سرمایه‌گذاری اجتماعی می‌باشد. سوم تبدیل ساختار انكوباتور به یك شركت خصوصی حهت سوددهی و ادامه حیات در جهان واقعی می‌باشد. مدل چهارم مشاركت بخش دولتی و خصوصی می‌باشد كه دولت عملیاتهای اولیه و ایجاد (۲ تا۵ سال اول) را بر عهده دارد،‌ و بخش خصوصی در هنگام بهره‌برداری وارد كار می‌شود.دولتها در كشورهای در حال انتقال به دلایل مختلفی به سرمایه‌گذاری در زمینه ایجاد پاركهای تكنولوژی تمایلی از خود نشان نمی‌دهند:‌ منابع مالی محدود، وجود مشكلات مهم‌تر، عدم ضمانت در بازگشت سرمایه و ایجاد اشتغال، یا شاید هم به خاطر عدم درك طولانی‌مدت بودن سرمایه‌گذاری در شركتهای تكنولوژیكی می‌باشد. به این دلایل، تعداد بیشتری از دولتها مساعدتهای بیشتری به صورت مستقیم و غیرمستقیم از این پاركها به عمل می‌آورند. مثال خوب این مورد كشور هند می‌باشد.
۵- مثال :‌ طرح پاركهای تكنولوژی نرم‌افزار در هند و برنامه انكوباتور تكنولوژی در اسرائیل
۵-۱- طرح پاركهای تكنولوژی نرم‌افزار در هند
بیش از ۱۶۷۰ مؤسسه آموزشی،‌ شامل دانشكده‌های مهندسی، مؤسسات فنی و پلی‌تكنیك وجود دارد كه سالانه بیش از ۵۵ هزار نفر را آموزش می‌دهند. متخصصان حرفه‌ای نرم‌افزار بیش از ۱۴۰۰۰۰ نفر می‌باشند كه متوسط سن آنها ۲۹ سال و نیمی از آنها حداقل ۵ سال سابقه دارند. با این سرمایه نیروی انسانی، نرخ رشد هندیها در صنعت نرم‌افزار طی ۱۰ سال گذشته ۴۲.۳۵ درصد و نرخ رشد صادرات صنعت نرم‌افزار ۵۴.۳۱ درصد بوده است. پاركهای تكنولوژی نرم‌افزار كه از سوی دولت حمایت می‌شوند، نقش بسیار مهمی در این رشد داشته‌اند.
طرح پاركهای تكنولوژی نرم‌افزار به وسیله دپارتمان الكترونیك دولتی هند به عنوان یك سازمان مستقل پیشنهاد و اجرا شده است. هدف آن تقویت صادرات نرم‌افزار بود. طرح، امتیازاتی در مورد صادرات و واردات فراهم آورده است و بیش از ۴۵۰ شركت در پارك تكنولوژی نرم‌افزار فعالیت می‌كنند. آنها بر توسعه و صادرات نرم‌افزار و ارائه خدمات حرفه‌ای متمركز شده‌اند.
یك پارك تكنولوژی نرم‌افزار ([۱]STP) ممكنست با حمایت دولت، دولت ایالتی، بخش عمومی یا خصوصی و یا تركیبی از موارد فوق توسعه یافته باشد.
STP به عنوان مركز منبع برای اعضای واحدهای نرم‌افزار كامپیوتر به وسیله پیشنهاد تسهیلات زیرساختاری عمومی از قبیل خدمات برقی، آمادگی برای استفاده از فضای ساخت، تسهیلات كامپیوتری متمركز، و سرعت بالای انجام ارتباطات می‌باشد. جدا از فراهم آوردن پشتیبانی ضروری در ارائه تسهیلات زیرساختاری به واحدهای عضو، STP همچنین كاركردهای متنوعی از قبیل تضمین صادرات و غیره می‌باشد. این امر واحدهای STP در تجاری‌سازی فعالیتهایشان با حداقل دوره انكوباتوری توانا می‌سازد. مثالهای موفق پاركهای تكنولوژی نرم‌افزار كه براساس این طرح ایجاد شده‌اند، عبارتند از: بانگالور، پون، Bhubaneshwar و … .
●مشخصات عمده طرح STP عبارتند از:
▪یك STP مكنست به صورت مجزا ایجاد شود یا اینكه جزئی از یك STP دیگر باشد؛
▪واحدهای STP ممكنست در هر جایی از هند ایجاد شوند؛
▪یك سازمان STP را برای توسعه و صادرات نرم‌افزار ایجاد می‌كند كه می‌تواند واردات بدون عوارض و همچنین واردات تجهیزات زیرساختارهای مورد نیاز بدون تعهد صادرات را امكان‌پذیر سازد؛
▪زیرساختارهای مركزی به وسیله STP ها ایجاد می‌شوند كه از طریق اتحادیه‌های تحقیقاتی و آموزشی قابل دسترس است.
▪STP و واحدهای STP می‌توانند زیرساختارهای telematic را بدون هر گونه تعهد صادراتی و عوارض خاص انجام دهند؛
▪همه اموال وارداتی به واحد STP، از عوارض گمركی معاف هستند؛
▪واحدهای STP از پرداخت مالیات درآمد برای یك محدوده پنجساله در ۸ سال اول فعالیتشان براساس بخش ۱۰A و ۱۰B قوانین مالیات درآمد، معاف هستند؛
▪ ۱۰۰ درصد سرمایه‌گذاری خارجی در STP یا واحدهای STP مجاز است.
▪ سیستمهای كامپیوتر در واحدهای STP برای آموزش اهداف با مجوز STP موجود است.
▪سرمایه‌گذاری انجام شده توسط كارآفرینان خارجی، همچون حق‌الزحمه دانش فنی، اعتماد، سود سهام و غیره بعد از پرداخت مالیات درآمد در صورت وجود به آنها تعلق می‌گیرد.
برای ایجاد یك واحد در طرح STP، كاربرد تنها با گزارش پروژه، شامل تشكلهای بازاریابی و برنامه تجاری بایستی برای مدیر قانونی طرح STP.
۵-۲- برنامه انكوباتور تكنولوژی در اسرائیل
توسعه اقتصادی اسرائیل در دهه ۱۹۹۰ با توسعه شركتهای تكنولوژی داخلی مشخص می‌شود. تكنولوژی سطح بالا منبع رشد سریع اسرائیل می‌باشد، بخصوص از اواسط دهه ۱۹۹۰ هنگامی كه موقعیت اقتصادی شروع به نزول كرد. بانك اسرائیل تخمین زد كه تكنولوژی سطح بالا دو سوم خروجی صنایع اسرائیل و ۸۰ درصد صادرات را تشكیل می‌دهد.
بیشتر موفقیت صنایع تكنولوژی سطح بالای اسرائیل از سوی تلاشهای حمایتی دولت برای تبدیل اسرائیل به عنوان كالاها و خدمات مبتنی بر تكنولوژی سطح بالا، تا یك عرضه‌كننده محصولات میانه‌ای باشد. در ادامه، وزارت صنایع اسرائیل طراحی و اجرا شد و سیاست صنعتی حمایت از نوآوری تكنولوژیكی را به عنوان یك كار اقتصادی در نظر گرفت. یك دلیل خوب برای این جهت‌دهی سیاستها، مهاجرت عظیم محققان روسی در اوایل دهه ۱۹۹۰ بود. این زمانی بود كه اداره Chief Scientist در وزارت صنایع برنامه انكوباتور تكنولوژی را به عنوان ابزای برای افزایش استعداد نوآوری و استفاده تجاری از تكنولوژی سطح بالا ایجاد كرد. برنامه اسرائیل برای پشتیبانی انكوباتورهای تكنولوژی كه كارآفرینی را با تامین مالی، مدیریتی و حرفه‌ای از تجاری‌سازی ایده‌های جدید حمایت می‌كنند، طراحی شد. اجرای برنامه توسط اداره Chief Scientist، با هدف پر كردن شكاف عدم سرمایه‌گذاری بلندمدت می‌باشد. در حال حاضر برنامه با بودجه سالانه ۳۰ میلیون USD از ۲۶ انكوباتور تكنولوژی با ۲۰۰ پروژه، كه حدود ۸۰۰ متخصص را به كار گرفته است، در حال انجام است. هر انكوباتور، كه زیر نظر این برنامه فعالیت می‌كند، یك سازمان مستقل دارد، كه توسط هیئت مدیره هدایت می‌شود. هیئت مدیره توسط اداره Chief Scientist و چند متخصص حرفه‌ای از صنعت انتخاب می‌شود (مثل مدیر در شركتهای با تكنولوژی سطح بالا یا رؤسا)، همچنین نماینده‌ای از مركز تحقیقاتی و دانشگاهی و نماینده‌ای از سوی دولت. همه اعضای هیئت مدیره داوطلبی هستند، از طرف سازمانشان برای كار در پارك حمایت می‌شوند، و به سرمایه‌گذاری در یا مشاركت با شركتهای مستاجر تشویق می‌شوند.
در هر انكوباتور به طور متوسط ۸ تا ۱۰ پروژه در حال انجام می‌باشد و محل كار، خدمات اداری، مهارتهای مدیریتی، و مشاوره تجاری و حرفه‌ای با كمك به موفقیت پروژه‌ها برای ادامه حیات تجاری فراهم می‌آورند. برای ورود انكوباتورها، پروژه‌ها باید یك محصول یا خدمت جدید براساس تحقیق و توسعه و درآمد مناسب پیشنهاد كند. پس از تصویب، اداره Chief Scientist، مبلغ ۳۶۰ هزار USD برای هر پروژه برای دو سال اعتبار می‌دهند. براساس اساسنامه ۸۵ درصد بودجه تصویبی پروژه است. یك سرمایه‌گذار خارجی نیز برای كمك به انكوباتور تعریف می‌شود. علاوه بر ۳۶۰ هزار USD برای هر پروژه، انكوباتور ۱۷۰ هزار USD هر سال برای هزینه‌های اداری خود دریافت می‌كند. انكوباتور هر سال بایستی جهت دریافت مبلغ فوق روالی را طی كند. قبل از تصویب، اداره Chief Scientist، عملیاتها، وضعیت هیئت مدیره و پروژه‌های در حال انجام را بررسی می‌كند. هر انكوباتور بایستی همیشه حداقل ۶ پروژه در حال انجام داشته باشد، در غیر این صورت تامین مالی از سوی اداره Chief Scientist قطع می‌شود.
پروژه‌های انكوباتورها به عنوان شركتهای تجاری می‌باشند كه معمولا مدیری از بیرون برای كمك به كارآفرینی توسعه مهارتهای تجاری كمك می‌كند. ساختار مالكیت هر شركت به صورت زیر است:
▪۵۰ درصد – سرمایه‌گذار
▪۲۰ درصد – سرمایه‌گذار (بازگشت ۱۵ درصد بودجه)
▪۲۰ درصد – انكوباتور (نماینده دولت)
▪۱۰ درصد – كارمندان كلیدی (مثل مدیریت شركت)
این توزیع ممكنست از طریق فروش سهام اضافی به سرمایه‌گذار تغییر كند. شركت پروژه به منظور ارتباط قانونی در مذاكرات با مصرف‌كنندگان/شركا و تعریف قوانین به صورت واضح ایجاد می‌شود.
هدف دوره دوسال تامین مالی، رسیدن به جایی است كه نمونه اولیه محصول یا خدمت ایجاد شود و توسط تستهای امكانسنجی، تحقیقات بازار، و تعریف محصول پشتیبانی شود. قبل از جدا شدن از انكوباتور، شركت به بازار وارد می‌شود و تعهد می‌نماید كه ۳ درصد فروش سالانه خود را به اداره Chief Scientist بدهد، تا ۳۶۰ هزار USD بازگشت داده شود. پس از این، مجددا ۳۶۰ هزار USD به پارك برگردانده می‌شود و این سیكل ادامه می‌یابد.
نتایج : در انتهای سال ۱۹۹۷، ۴۰۰ پروژه از برنامه انكوباتور اسرائیل به صورت كامل جدا شدند. بیش از نیمی از آنها فعالیت تجاری مستقلی را ادامه دادند، و محصولات زنده‌ای تولید كردند. ۴۰ درصد سرمایه‌گذاری تجاری خود را از ۱۰۰ هزار USD در هر پروژه به ۲۰ میلیون USD رساندند، و سرمایه‌گذاری تجاری در این پروژه بیش از ۱۰۰ میلیون USD شده است.
۶- پارك تكنولوژی بلغارستان
۶-۱- ضرورت
توجیه اقتصادی برای توسعه یك پارك تكنولوژی سطح بالا با یك انكوباتور در بلغارستان بخاطر ورود محققین آموزش دیده و مهندسین در كشور، و بخصوص در زمینه توسعه میكروالكترونیك و نرم‌افزار بود. به دنبال قطع بودجه مراكز تحقیقاتی و مؤسسات فنی، سهم عظیمی از ظرفیتهای تحقیقاتی توسعه داده شده در این زمینه و سرمایه نیروی انسانی متخصص ضایع شد. در همان زمان، تحول تكنولوژی اطلاعات تاثیر مهمی در اقتصادی عمومی، رقابت‌پذیری شركتها و جریان سرمایه‌گذاریهای خارجی داشت. سرمایه‌گذاری ملی و حمایت از اطلاعات و تكنولوژیهای سطح بالا به عنوان مهمترین عامل تحول اقتصادی و رشد كشورهایی از قبیل هند، اسرائیل و تایوان می‌باشد. اگرچه در بلغارستان، مانع بوروكراسی و عدم وجود قوانین حمایتی و سیاستهای تعدیل‌كننده در سطح ملی در این بخش ضعفهای بسیاری دارد. بهبود اقتصادی اخیر، با انتخاب دولت اصلاح‌طلب و هیئت دولت جدید در ۱۹۹۷، شانس دیگری برای كشور جهت رسیدن به اقتصاد بسیار متحول اروپای مركزی ایجاد كرد. همچنین فرصتی برای استفاده مؤثرتر از ظرفیتهای تحقیقاتی كشور به وسیله هدایت آن به تكنولوژی سطح بالا، سرمایه‌گذاری در جهت صادرات و رسیدن به نرخ رشد اقتصادی مناسب و حفظ آن ایجاد كرد. یكی از مكانیزمهای خلاق برای تحریك توسعه نوآورانی بود كه از آنها در پارك تكنولوژی میزبانی می‌كردند، مكانی كه به صورت خاص به همراه خدمات تجاری حمایتی، امكانات تحقیقاتی مشترك و محیطی محرك برای تحقیقات طراحی شده بود.در مطالعه‌ای كه در سال ۱۹۹۷ توسط شركت مدیریتی كانتور به سفارش وزارت علوم و آموزش انجام شد، مشخص شد كه بلغارستان زیربنای تكنولوژی قوی در زمینه‌های تكنولوژی اطلاعات، ارتباط از راه دور و مهندسی پیشرفته دارد (Phare, ۱۹۹۷). كانتور ۱۰۹ آزمایشگاه را در سه دانشگاه بلغارستان (دانشگاه St. Kliment Ohridski در سوفیا، دانشگاه فنی در سوفیا، و دانشگاه Assen Zlatarov در بورگاس) را بررسی نمود و زمینه‌های مورد علاقه تحقیقاتی، سطح كیفی پرسنل، محصولات و الگوهای توسعه داده شده، و خدمات قابل ارائه به شركتهای بیرون را ارزیابی ‌كرد. تحلیل نتایج نشان داد كه سه دانشگاه تعداد كافی آزمایشگاه و مؤسسات در حال توسعه محصولات و خدمات نوآوری با توجه به موقعیت تجاری دارند. بیشتر واحدهای دانشگاهها نیز ارتباط پیمانكاری با شركتهای بیرون داشتند. براساس نتایج مطالعه، كانتور پیشنهاد كرد كه یك پارك علمی دانشگاهی شامل واحدهای مجهز كوچك برای استفاده و راه‌اندازی شركتها، یا دپارتمانهای R&D شركتهای بزرگ ایجاد كنند. بهترین آزمایشگاهها یا مؤسسات به عنوان بخشی از پارك علمی می‌باشند. پارك همچنین یك انكوباتور تجاری و واحد انتقال تكنولوژی را در خود جای داده است (Phare, ۱۹۹۷).
۶-۲- تمركز
پارك علمی دانشگاهی به طور قطع به انتقال تحقیقات آزمایشگاهی و توسعه كاربردهای صنعتی كمك می‌كند. چیزی كه برای موفقیت هر پارك علم و تكنولوژی بسیار مهم است، انتخاب مزیت تجاری است تا پارك بتواند لبه رقابت‌پذیری را براساس استعداد نیروی انسانی موجود و متخصصین توسعه دهد. برخی مزایا در بلغارستان بخشهای توسعه نرم‌افزار و تكنولوژی اطلاعات می‌باشند. كشور متخصصان و مهندسین كامپیوتر با آموزشهای بسیار قوی و استعدادهای برنامه‌نویسی دارد، كه در جهان معروف هستند، اما متاسفانه در زمینه دزدی نرم‌افزار و توسعه ویروسها بكار گرفته می‌شوند. بخشی از پتانسیل بالقوه كه می‌توان به استفاده مؤثر هدایت كرد با كمك پارك تكنولوژی است كه بر توسعه نرم‌افزار و تكنولوژیهای اطلاعاتی تمركز خواهد كرد و از یك انكوباتور به عنوان میزبان اینگونه شركتها می‌توان استفاده نمود.
۶-۳- سازمان
پارك ممكنست در یكی از ساختمانهای موجود دانشگاه ایجاد گردد، كه شامل استعدادها و امكانات، كامپیوتر و آزمایشگاههای با تكنولوژی سطح بالا و مؤسسات می‌باشند. همانند مورد پارك علمی دانشگاهی، مؤسسات و آزمایشگاههای دانشگاهی كه در مرحله پیشرفته توسعه خدمات و محصولات با موقعیت تجاری مناسب باشند، اولین مستاجرین پارك خواهند بود. یك شركت خدماتی IT جوان همچنین به عنوان یك جذب‌كننده مهم شركتهای مرتبط با تكنولوژی اطلاعات و توسعه نرم‌افزار، خدمات ارائه می‌دهد. پرسنل تحقیقاتی و اعضاء هیئت علمی دانشگاه میزبان، همچنین دانشجویانش به مشاركت در پارك به عنوان مشاوره و كارآموزی مشاركت می‌كنند.
عضو مهم دیگر پارك، انكوباتور تكنولوژی سطح بالا است كه پشتیبانی تجاری و حرفه‌ای از توسعه نرم‌افزار و پروژه‌های R&D تكنولوژی سطح بالا را فراهم می‌آورد. پیشنهاد می‌شود انكوباتور خدمات زیر را ارائه می‌دهد:
▪مشاوره و مساعدت فنی در تكنولوژی اطلاعات و توسعه نرم‌افزار؛
▪خدمات اطلاعاتی، مرتبط با كتابخانه دانشگاه؛
▪خدمات حرفه‌ای، مشاوره مالی و مدیریتی، حسابداری، بازاریابی و خدمات قانونی؛
▪ پشتیبانی تداركات – خدمات عمومی، خدمات منشی‌گری و ارتباطی، تجهیزات اداری و … .
▪ آموزش عالی و آموزش عملی
خدمات حرفه‌ای انكوباتور به وسیله اعضاء هیئت علمی دانشگاه میزبان یا آكادمی علوم انجام می‌شود. اگر متخصصین موجود نباشند، برخی از سرویسها را می‌توان از بیرون شركت یا به صورت پیمانكاری تامین نمود. برای تسهیل فعالیتهای تحقیق و توسعه، شركتهای مستاجر به تعامل با یكدیگر و برگزاری سمینارها و كارگاههای آموزشی در یك مكان كنفرانس عمومی در انكوباتور یا پارك تشویق می‌شوند.
علاوه بر انكوباتور، منفعت بسیار برای بازاریابی پارك خواهد بود اگر شركت خارجی در مراحل اول جذب شود. روند پیدایش علم و تكنولوژی در جهان بین‌المللی؛ یعنی جذب شركتهای خارجی از طریق مرجع ثبت و عملیات. این روند را می‌توان در مجارستان و چین یافت.
۶-۴- تامین مالی
در این زمینه حداقل سه جنبه تامین مالی پارك وجود دارد – تامین مالی سرمایه‌گذاری اولیه برای پارك، تامین مالی عملیات پیوسته، و تامین مالی برنامه‌های تجاری شركتهای مستاجر.
مطالعه بنیاد ملی علوم ایالات متحده در سال ۱۹۸۵ نشان می‌دهد كه :
▪ پشتیبانی برای یك پارك تكنولوژی با بودجه دانشگاه بعید است، مگر اینكه دانشگاه توسعه اقتصادی قوی با اتحادیه محلی داشته باشد؛
▪حداقل ده سال لازم است تا اینكه پارك بتواند به وسیله كسب موقعیت اقتصادی مناسب در شركتهای مستاجر خودكفا شود؛ ۵ تا ۱۰ سال باید قبل از انتظار نتایج توسعه اقتصادی از یك كاركرد مركزی با سرمایه‌های عمومی مجاز باشد.
در مطالعه موردی بلغارستان، یك دلیل اضافی برای جستجوی تامین مالی نوآوری، غیرعمومی بودن پارك تكنولوژی است. تامین مالی بانك یك جایگزین تامین مالی هزینه‌های ایجاد پارك، تداوم عملیات و تجارت مستاجرین آنها می‌باشد. مشكل در حالت بلغارستان از بی‌میلی بانكهای بزرگ برای پروژه‌های بلندمدت و بی‌تجربگی آنها در وام دادن به شركتهای متوسط و كوچك می‌باشد. از طرف دیگر، شركتهای مستاجر پارك نیز در مذاكره با بانكها بی‌تجربه می‌باشند. برای تسهیل تامین مالی بانك، انكوباتور پارك می‌‌تواند یك واحد خدمات مالی خاص برای كمك به شركتهای مستاجر در زمینه وام گرفتن ایجاد كند. طرح ضمانت وام نیز می‌تواند تامین مالی بانك را افزایش دهد.
گزینه تامین مالی دیگر، پیش‌بینی سرمایه ثابت توسعه به وسیله مؤسسات چندجانبه می‌باشد. یك سرمایه‌گذار خارجی یا یك مؤسسه تامین مالی، سرمایه مورد نیاز پروژه‌های خاص شركتهای پارك یا انكوباتور را با یك پایه موفقیت تجاری فراهم می‌آورد. یافتن سرمایه‌گذارها بایستی یكی از كارهای مهم مدیریت پارك باشد.
تامین مالی مخاطره‌آمیز، ابزاری خاص در رشد ایجاد شركتهای تكنولوژی سطح بالا در آمریكا می‌باشد. ساختار معمول آنها شامل شركتهای محدود، كسانی كه سرمایه خود را در صندوق، و یك شریك معمولی، مسئول مدیریت روز به روز می‌باشد. استراتژیهای معمول صندوقهای سرمایه‌ای، خرید از شركت دیگری باشد.، اغلب یك خریدار خارجی استراتژیك، یا یك بخش عمومی، شامل بازارهای خارجی می‌شود.
در مورد تامین مالی عملیاتهای روزانه، پارك باید هر چه زودتر خودكفا شود. بودجه عملیاتی پارك از طریق اجاره محل، امكانات، و تسهیلات عمومی و حق‌الزحمه خدمات پارك به دست می‌آید. هزینه‌ها بیشتر ناشی از نگهداری زیرساختها و ساختمانها، حفاظت، حقوق مدیریت و تبلیغات می‌باشد.
برای تسهیل توسعه پارك و جذب شركتهای خارجی، دولت و مقامات می‌توانند یك رژیم اقتصادی مناسب به عنوان حمایت شبه عمومی برای ریسك‌كننده ایجاد كنند. مثلا در هند، شركتهای مستاجر می‌توانند كارهای صادرات و واردات را به سادگی انجام دهند و در چند سال اول فعالیت از مالیات درآمد معاف هستند. این بخصوص منافع زیادی برای ایجاد شركتها در انكوباتور و شركتهای خارجی مستقر در سایت دارد.
۶-۵- شكل قانونی
پارك ممكنست توسط سازمان غیرانتفاعی یا به وسیله شركت با مسئولیت محدود مدیریت شود. آلترناتیو دیگر ایجاد پارك به عنوان یك شركت سهامی با سهام توزیع شده بین دولت و مؤسسات دانشگاهی همكار می‌باشد. بیشتر پاركها و انكوباتورهای تكنولوژی در ایالات متحده به عنوان سازمانهای غیرانتفاعی كه توسط دولت و مؤسسه‌های تجاری حمایت می‌شوند، فعالیت می‌كنند. همانگونه كه در بخش ۴-۱ اشاره شد، تعداد انكوباتورهای انتفاعی كه توسط گروههای سرمایه‌گذار یا همكاری توسعه‌ای اجرا می‌شوند در حال افزایش است. وضعیت قانونی پارك تكنولوژی در بلغارستان و شكل همكاری آن بایستی با توجه به دیدگاههای بخشهای درگیر و براساس چارچوب قانونی كشور انتخاب شود.
۶-۶- گامهای ایجاد یك پارك تكنولوژی در بلغارستان
گامهای زیر به منظور ایجاد پارك تكنولوژی در بلغارستان انجام شد، البته فقط این موارد نیست و اولویتی نیز نسبت به یكدیگر ندارند. این فقط یك ابزار برنامه‌ریزی است، نه یك لیست كامل و جامع :
▪تعریف واضح ماموریت پارك؛
▪ انتخاب بخشهای سرمایه‌گذاری كه نسبت به ماموریت پارك تعهد داده‌اند؛
▪حمایت مناسب از پارك توسط ارگانهای دولتی (وزارت صنایع، وزارت آموزش و علوم)، دانشگاههای بلغارستان، و آكادمی علوم مجارستان؛
▪انتخاب شركتهای برتر از لحاظ بخش توسعه نرم‌افزار و تكنولوژی اطلاعات؛
▪ انتخاب مكان مناسب برای پارك؛
▪ آماده‌سازی، مطالعه امكان‌سنجی نوسازی و مدرنیزاسیون ساختمان متناسب با میزبانی یك پارك؛
▪طرح‌ریزی وضعیت مالی شركت براساس هزینه‌های راه‌اندازی، سرمایه‌گذاری و درآمدهای پارك؛
▪توسعه انتخابهای مالی مختلف براساس تعداد مستاجرین، هزینه‌های اجاره و نگهداری انكوباتور و پارك؛
▪ تضمین تامین مالی راه‌اندازی؛
▪ایجاد رویه انتخاب/نظارت برای مستاجرین پارك و پروژه‌های انكوباتور؛
▪تشكیل پارك و تعیین شركت مدیریتی؛
▪ایجاد انكوباتور؛
▪بازاریابی پارك؛
●انتخاب پروژه‌ها برای انكوباتور و شركتهای مستاجر

نویسنده: Rick Petree, Radoslav Petkov and Eugene Spiro
برگردان فارسی: مرتضی آقایی - پارك فناوری پردیس

منبع : پارک فناوری پردیس