قصد اقامت و مسافت شرعی

● من در جا یی كار می‏كنم كه كمتر از مسافت شرعی با شهر مجاور فاصله دارد و چون هیچیك از دو مكان، وطن من نیست، لذا در محل كارم قصد اقامت ده روز می‏كنم تا نمازم را تمام خوانده و بتوانم روزه بگیرم، و هنگامی كه در محل كارم قصد اقامت ده روز می‏كنم در خلال آن مدت و بعد از آن قصد رفتن به شهر مجاور نمی‏كنم، حكم شرعی من در حالتهای زیر چیست؟
۱) اگر قبل از پایان ده روز بخاطر حادثه‏ای یا كاری به آن شهر بروم و بعد از تقریباً دو ساعت، به محل كارم برگردم؟
۲) اگر بعد از پایان ده روز به قصد رفتن به محله معینی به آن شهر بروم و از مقدار مسافت شرعی تجاوز نكنم و بعد از یك شب توقف، به محل اقامتم برگردم؟
۳) بعد از پایان ده روز به قصد رفتن به محله معینی به آن شهر بروم ولی بعد از رسیدن به آن محله، تصمیم به رفتن به محله دیگری كه با محل اقامت من بیشتر از مسافت شرعی فاصله دارد، بگیرم؟
▪ بعد از استقرار حكم تمام بودن نماز در محل اقامت هر چند با خواندن حداقل یك نماز چهار ركعتی در آنجا باشد، خارج شدن از آنجا به مقدار كمتر از مسافت شرعی، به مدت یك ساعت یا دو ساعت یا بیشتر در یك یا چند روز، به قصد اقامت ضرر نمی‏رساند، و در این صورت فرقی نمی‏كند كه خروج قبل از پایان ده روز باشد یا بعد از آن، و تا مسافرت جدیدی انجام نشده نماز تمام و روزه صحیح است.
▪ رفتن به محله‏های دیگر شهر محل اقامت هر چند با محله قصد اقامت به مقدار مسافت شرعی فاصله داشته باشد به قصد اقامت و حكم آن ضرر نمی‏رساند، ولی اگر پس از قصد اقامت در شهری به شهر دیگری كه با شهر محل اقامت به مقدار مسافت شرعی فاصله دارد برود، قصد اقامت قبلی وی به هم می‏خورد و بعد از برگشت به محل اقامت، باید دوباره قصد نماید.
● اگر مسافر بعد از خروج از وطن، از راهی عبور كند كه صدای اذان وطن اصلی خود را بشنود و یا دیوار خانه‏های آن را ببیند، آیا به مسافت شرعی ضرر می‏رساند؟
▪ تا از وطن خود عبور نكرده، ضرری به مسافت شرعی نمی‏رساند و مسافرتش قطع نمی‏شود، ولی تا در داخل محدوده ما بین وطن و حد ترخص آن هست، حكم مسافر بر او جاری نمی‏شود.
● محل كار من كه در آنجا سكونت هم دارم، غیر از وطن اصلی ام است و با آن بیش از مسافت شرعی فاصله دارد، و محل كارم را هم وطن خود قرار نداده‏ام و امكان دارد فقط برای چندین سال در آنجا بمانم. گاهی از آنجا برای انجام ماموریت اداری به مدت دو یا سه روز در ماه خارج می‏شوم، آیا هنگامی كه از شهری كه در آن سكونت دارم به مقداری بیش از مسافت شرعی خارج شده و بر می‏گردم، واجب است در بازگشت قصد اقامت ده روز كنم یا خیر؟ و اگر قصد اقامت ده روز واجب است، تا چه مسافتی، می‏توانم به اطراف شهر بروم؟
▪ اگر از شهری كه در آن سكونت دارید، به مقدار مسافت شرعی خارج شوید، هنگام مراجعت باید دوباره قصد اقامت ده روز نمایید، و در صورتی كه قصد اقامت ده روز به طور صحیح تحقق پیدا كرد و حكم تمام خواندن نماز هر چند با خواندن حداقل یك نماز چهار ركعتی محقق شد، خروج به كمتر از مسافت شرعی به اندازه یك تا دو ساعت در یك یا چند روز كه مجموعاً از مقدار ثلث روز یا شب تجاوز نكند، ضرری به حكم اقامت نمی‏زند، همچنانكه در خلال ده روز قصد خروج به باغها و مزرعه‏های محل اقامت، به قصد اقامت آسیبی نمی‏رساند.
● اگر شخصی برای چندین سال در چهار كیلومتری وطنش باشد و هر هفته به خانه‏اش برود، هنگامی كه این شخص به محلی مسافرت كند كه فاصله آن با وطنش بیست و پنج كیلومتر و با مكانی كه چندین سال در آن درس خوانده است، بیست و دو كیلومتر است، نماز او چه حكمی دارد؟
▪ اگر از وطنش به آنجا مسافرت كند، نماز قصر است.
● مسافری قصد رفتن به سه فرسخی را دارد ولی از ابتدا در نظر دارد در بین راه از راه فرعی برای انجام كار معینی به یك فرسخی برود و سپس داخل مسیر اصلی شود و به سفر خود ادامه دهد، نماز و روزه این مسافر چه حكمی دارد؟
▪ حكم مسافر را ندارد و ضمیمه كردن مقدار راهی كه با خروج از مسیر اصلی و بازگشت به آن پیموده برای تكمیل مسافت شرعی كافی نیست.
● با توجه به فتوای امام خمینی «قدس سره» مبنی بر وجوب قصر نماز و افطار هنگام سفر به هشت فرسخی، اگر مقدار رفتن كمتر از چهار فرسخ باشد ولی در بازگشت، بعلت مشكلات راه و نبودن ماشین، مجبور به پیمودن مسافتی بیش از شش فرسخ شود، آیا باید نماز را شكسته خواند و روزه را افطار كرد؟
▪ اگر رفتن كمتر از چهار فرسخ باشد و مسیر بازگشت هم به مقدار مسافت شرعی نباشد، نماز تمام و روزه صحیح است.
● كسی كه از محل سكونت خود به محل دیگری كه كمتر از مسافت شرعی است، سفر كند و در خلال ایام هفته چندین بار از آن محل به محله‏های دیگر برود بطوری كه مجموع مسافت بیش از هشت فرسخ شود، چه وظیفه‏ای دارد؟
▪ اگر هنگام خارج شدن از منزل قصد پیمودن آن مسافت را نداشته و فاصله بین مقصد اول و محله‏های دیگر هم به مقدار مسافت شرعی نباشد، حكم مسافر را ندارد.
● اگر انسان به قصد رفتن به مكان معینی از شهر خود خارج شود و در آنجا به گردش بپردازد، آیا این گردش جزء مسافتی كه از منزل پیموده، محسوب می‏شود؟
▪ گردش در مقصد جزء مسافت محسوب نمی‏شود.
● آیا هنگام قصد اقامت، جایز است نیّت خروج از محل اقامت به محل دیگری كه كمتر از چهار فرسخ با آن فاصله دارد را بنمایم؟
▪ قصد خروج از محل اقامت به اندازه كمتر از مسافت شرعی در اثنای ده روز، زمانی به صحت قصد اقامت ضرر می‏رساند كه خارج شدن عرفا به صدق ماندن ده روز در محل اقامت ضرر بزند مانند بیرون رفتن یك روز كامل چه رسد به خارج شدن هر روزه از محل اقامت، ولی اگر به صدق اقامت ده روز ضرر نزند مثل بیرون رفتن از آنجا به مدت چند ساعت از روز یا شب برای یك بار یا چند بار به شرطی كه مجموع ساعات خروج از یك سوم روز یا شب بیشتر نشود، در این صورت، قصد خروج به قصد اقامت لطمه نمی‏زند.
● با توجه به اینكه رفت و آمد از محل سكونت به محل كار كه بیشتر از بیست و چهار كیلومتر از هم فاصله دارند، موجب می‏شود كه نماز تمام خوانده شود، اگر من از شهری كه در آن كار می‏كنم به خارج از آن و یا شهر دیگری كه فاصله آن با محل كارم به مقدار مسافت شرعی نیست، بروم و قبل از ظهر یا بعد از ظهر به محل كارم برگردم، آیا باز هم نمازم تمام است؟
▪ به مجرد خارج شدن از محل كار به مقدار كمتر از مسافت شرعی، حكم نماز و روزه شما در محل كار تغییر نمی‏كند هر چند ارتباطی با كار روزانه شما نداشته باشد، و فرقی هم نمی‏كند كه قبل از ظهر به محل كارتان برگردید یا بعد از ظهر.
● من از اهالی اصفهان هستم و مدتی است كه در دانشگاهی در شاهین شهر كه از توابع اصفهان است مشغول به كارم، و فاصله بین اصفهان و شاهین شهر كمتر از مسافت شرعی (در حدود بیست كیلومتر) است ولی تا دانشگاه كه در اطراف شاهین شهر واقع شده، بیشتر از مسافت شرعی (در حدود بیست و پنج كیلومتر) است. با توجه به اینكه دانشگاه در شاهین شهر است و راه من از وسط شهر عبور می‏كند ولی مقصد اصلی من دانشگاه است، آیا مسافر محسوب می‏شوم یا خیر؟
▪ اگر فاصله بین دو شهر كمتر از چهار فرسخ شرعی باشد، حكم سفر مترتب نمی‏شود.
● من هر هفته برای زیارت حضرت معصومه «سلام الله علیها » و انجام اعمال مسجد جمكران به شهر قم مسافرت می‏كنم، آیا در این سفر نمازم را تمام بخوانم یا شكسته؟
▪ در این سفر حكم سایر مسافرین را دارید و نماز شما قصر است.
● محل تولد من شهر كاشمر است و از سال ۱۳۴۵ هجری شمسی تا سال ۱۳۶۹ ساكن تهران بوده‏ام و آنجا را وطن برای خود انتخاب كردم، و مدت سه سال است كه همراه با خانواده‏ام برای ماموریت اداری به بندرعباس آمده و كمتر از یك سال دیگر به شهر تهران كه وطن من است باز خواهم گشت. با توجه به اینكه در مدتی كه در بندرعباس هستم، هر لحظه امكان دارد برای ماموریت به شهرهای تابع بندرعباس بروم و مدتی در آنجا بمانم و زمان ماموریت‏های اداری هم كه به من ارجاع می‏شود قابل پیش بینی نیست، خواهشمندم اولا حكم نماز و روزه مرا بیان فرما یید.
ثانیا ً: با توجه به اینكه در اغلب اوقات یا در بعضی از ماههای سال برای چند روز در ماموریت اداری بسر می‏برم، آیا كثیر السفر محسوب می‏شوم یا خیر؟
ثالثا: با توجه به اینكه همسرم خانه‏دار و متولد تهران است و با من به بندرعباس آمده و ساكن آن شده است، حكم شرعی نماز و روزه وی چیست؟
▪ نماز و روزه شما در محل كار فعلی تان كه وطن شما نیست حكم نماز و روزه مسافر را دارد یعنی اینكه نماز شكسته و روزه صحیح نیست مگر آنكه در آنجا قصد اقامت ده روز كنید و یا هر ده روز بطور مكرر از محل كار تا مسافت شرعی حداقل یك بار به خاطر كاری كه مربوط به وظیفه شما است مسافرت نمایید، و اما همسرتان كه در محل كار همراه شما است، اگر قصد اقامت ده روز كرده باشد نماز وی تمام و روزه‏اش صحیح است و در غیر این صورت نمازش شكسته است و نمی‏تواند روزه بگیرد.
● شخصی قصد اقامت ده روز در جائی كرده است بخاطر اینكه می‏دانسته ده روز در آنجا می‏ماند و یا تصمیم بر ماندن داشته است ولی بعد از آنكه با خواندن یك نماز چهار ركعتی، حكم تمام خواندن نماز بر او مترتب شد، مسافرتی غیر ضروری برای وی پیش می‏آید، آیا رفتن به آن سفر برای او جایز است؟
▪ سفر او اشكال ندارد هر چند غیر ضروری می‏باشد.
● اگر فردی برای زیارت حرم امام رضا «علیه‏الصلوهٔ و السلام» مسافرت نماید و با آنكه می‏داند كمتر از ده روز در آنجا خواهد ماند ولی برای اینكه نمازش تمام باشد، قصد اقامت ده روز می‏كند، این كار او چه حكمی دارد؟
▪ اگر می‏داند كه در آنجا ده روز نمی‏ماند، قصد اقامت ده روز معنا و اثری ندارد و باید در آنجا نمازش را شكسته بخواند.
● مامورین غیر محلی كه هیچگاه ده روز در شهر محل كار نمی‏مانند ولی مسافرت آنان كمتر از مسافت شرعی است، از جهت تمام یا شكسته بودن نماز چه وظیفه‏ای دارند؟
▪ اگر فاصله بین وطن و محل كار آنها به مقدار مسافت شرعی ولو تلفیقاً نباشد، احكام مسافر را ندارند، و كسی كه بین وطن و محل كارش به مقدار مسافت شرعی فاصله باشد، اگر حداقل هر ده روز یك بار بین آن دو رفت و آمد می‏كند، نمازش را باید تمام بخواند، ولی هر گاه ده روز یا بیشتر در وطن یا محل كار اقامت كند در سفر اول بعد از ده روز، حكم سایر مسافرین را خواهد داشت.
● كسی كه به جا یی مسافرت كرده و نمی‏داند چه مقدار در آنجا خواهد ماند، ده روز یا كمتر، چگونه باید نماز بخواند؟
▪ وظیفه شخص مردد تا سی روز قصر است و از آن به بعد باید نمازش را تمام بخواند هر چند در همان روز بخواهد برگردد.
● كسی كه در دو مكان تبلیغ می‏كند و قصد اقامت ده روز هم در آن منطقه دارد، نماز و روزه‏اش چه حكمی دارد؟
▪ اگر از نظر عرف دو مكان محسوب شوند، قصد اقامت در هر دو محل و یا در یكی از آن دو با قصد رفت و آمد به مكان دیگر در خلال ده روز، صحیح نیست.

منبع : ستاد اقامه نماز