یک قصه با چند روایت

این بیماری یکی از عوامل مهم مرگ زودرس انسان محسوب می‌شود به طوری که طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، سالانه بیش از یک میلیون نفر از مردم دنیا بر اثر ابتلا به هپاتیت می‌میرند.
علاوه بر این، هپاتیت به دلیل امکان انتقالش از طریق روابط جنسی، یک بیماری انگ‌‌پذیر است. در نتیجه مبتلایان مضاف بر تحمل دوره‌های درمان طولانی، معمولا شرایط اجتماعی سختی را هم تجربه می‌کنند.
اما دانستن نکاتی درباره هپاتیت سبب می‌شود که بدانیم
▪ اولا: روابط جنسی فقط یکی از راه‌های انتقال این بیماری است،
▪ ثانیا: هپاتیت همیشه یک بیماری صعب‌العلاج و خطرناک نیست، بلکه بیشتر انواع آن به آسانی درمان می‌شوند
▪ ثالثا اینکه به دلیل مشخص بودن راه‌های ابتلا، پیشگیری از هپاتیت کار بسیار آسانی است.
● فقط استراحت
هپاتیت انواع مختلفی دارد که هر نوع، با توجه به ویروسی که موجب آلودگی می‌شود ویژگی‌های متفاوتی دارد. هپاتیت A که در زبان عامه مردم به نام یرقان هم شهرت دارد، همان زردی است که اکثر نوزادان هنگام تولد یا در روز‌های اول زندگی به آن مبتلا می‌شوند و خیلی زود خوب می‌شوند اما این بیماری در بزرگسالان و افراد بالغ شدید‌تر است. ویروس این بیماری، بیشتر از طریق دهانی- مدفوعی منتقل می‌شود یعنی عدم رعایت بهداشت مثل شستن دست‌ها با آب و صابون بعد از دستشویی رفتن یا خوردن، آب، غذا و شیر آلوده یکی از مهم‌ترین راه‌های ابتلاست.
ویروس هپاتیت A می‌تواند در اثر خوردن صدف یا ماهی نپخته هم منتقل شود.
دوره کمون ویروس یک ماهه است و پس از آن علایم بازبینی‌اش مثل خستگی، بی‌اشتهایی، ضعف، تهوع، شکم درد، یرقان و تیره شدن رنگ ادرار ظاهر می‌شود، وقتی علایم بیماری و زردی بروز کرد، بیمار فقط باید استراحت کند تا ویروس توسط سیستم ایمنی بدن مهار شود و به تدریج التهاب کبد فروکش کند. هپاتیت A به هیچ نوع درمان دارویی نیاز ندارد و بیماری مزمن کبدی ایجاد نمی‌کند و به ندرت کشنده است. در کشور‌های در حال توسعه و عقب‌مانده اکثر مبتلایان کودکان‌اند اما در کشور‌های پیشرفته شیوع در سنین بالا‌تر، بین ۱۵ تا ۳۰ سال قابل مشاهده است.
● فقط پیشگیری
هپاتیت B یکی از انواع خطرناک هپاتیت است که عوارض زیادی دارد. البته ۸۵ درصد مبتلایان به این نوع هپاتیت به طور کامل بهبود پیدا می‌کنند ولی درصد کمی از آنها نیز دچار حالت مزمن بیماری می‌شوند. در نتیجه شناخت این نوع هپاتیت برای پیشگیری از آن اهمیت زیادی دارد. این ویروس از طریق مایعات بدن منتقل می‌شود و راه‌های عمده سرایت آن عبارتنداز:
۱) انتقال از مادر به فرزند:
در طول دوران بارداری و هنگام زایمان احتمال انتقال ویروس وجود دارد و اگر اقدامات پیشگیری صورت نگیرد این احتمال حتی به ۹۰ درصد هم می‌رسد. انتقال ویروس عمدتا در ۳ ماه آخر بارداری و حین زایمان اتفاق می‌افتد. همچنین در دوران شیر‌دهی هم احتمال آلوده شدن نوزاد وجود دارد گرچه هنوز به طور قطعی ثابت نشده است.
۲) انتقال از طریق روابط جنسی:
این راه اصلی‌ترین راه انتقال هپاتیت B در کشور‌های پیشرفته است و در بین افرادی که رفتار‌های جنسی پر‌‌‌خطر دارند، ریسک ابتلا به بیماری بیشتر است.
۳) فرآورده‌های خونی:
افرادی که نیاز مکرر به تزریق خون دارند بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به هپاتیت از این طریق قرار دارند، البته امروز خیلی بیشتر از گذشته بر سلامت خون‌های اهدایی نظارت می‌شود ولی هنوز هم این راه یکی از راه‌های اصلی انتقال هپاتیت B است.
۴) ترشحات بدن:
مثل بزاق، مدفوع، صفرا، اشک و ... که به عنوان منابع انتقال ویروس مطرح‌اند.
۵) انتقال از طریق وسایل تیز و برنده:
مثل سرنگ مشترک، تیغ، سوزن و قیچی، بنابراین معتادان تزریقی گروهی هستند که در معرض بیشترین خطر قرار دارند. فعالیت‌هایی مثل خال‌کوبی، طب‌سوزنی، ختنه، تاتو و سوراخ کردن گوش و غیره هم از جمله فعالیت‌هایی هستند که امکان انتقال ویروس در آنها وجود دارد. همچنین پرسنل درمانی در مطب‌های دندانپزشکی، اتاق جراحی و نیز به دلیل احتمال فرورفتن سوزن در بدن‌شان در معرض خطر هستند.
نکته دیگر اینکه ویروس هپاتیت B به علت مقاومت بالا، می‌تواند ۷ تا ۱۰ روز روی سطوح زنده بماند و باعث آلودگی شود. البته واکسیناسیون علیه این نوع هپاتیت بسیار موثر است و برای افراد در معرض خطر ضروری است که واکسینه شوند.
ویروس هپاتیت B انتشار جهانی دارد. ناقلان ویروس در جهان حدود ۲۰۰ میلیون نفر هستند که یک میلیون آنها در آمریکا زندگی می‌کنند. بیشترین موارد آلودگی در کشور‌های در حال توسعه دیده می‌شود به طوری که ۵ درصد نوزادان در هنگام تولد و دوره شیر‌‌خوارگی مبتلا می‌شوند. مرگ‌ومیر این بیماری بین ۶ تا ۲/۷ درصد است که بسته به سن و شرایط تغییر می‌کند. هپاتیت B در حدود ۵ تا ۱۰ درصد افراد مزمن می‌شود که این افراد منبع اصلی انتشار ویروس در جامعه هستند.
علایم بالینی هپاتیت B ، م ۴۵ روز بعد از ورود ویروس به بدن ظاهر می‌شوند که عبارتند‌از: تهوع، استفراغ بی‌اشتهایی و یرقان، اگرچه هپاتیت بدون یرقان هم شایع است.
هیچ درمان اختصاصی برای هپاتیت وجود ندارد اگرچه دارو‌هایی برای کنترل پیشرفت بیماری تجویز می‌شود ولی تعداد زیادی از مبتلایان پس از گذراندن دوره‌ حاد بیماری خود به خود بهبود می‌یابند.
تعداد کمی که دچار هپاتیت مزمن می‌شوند در معرض خطر ابتلا به سرطان کبد قرار می‌گیرند.
● بیماری هزار چهره
راه اصلی انتقال ویروس هپاتیت C تزریق است، در نتیجه‌ این بیماری اغلب در میان معتادان تزریقی یا دریافت‌کنندگان فرآورده‌های خونی بروز می‌کند. دوران کمون بیماری ۳ تا ۴ روز است که در موارد طولانی حتی به ۳ تا ۴ ماه هم می‌رسد.
هپاتیت C علایم بالینی خفیفی دارد که نیاز به بستری شدن ندارد اما با‌وجود طبیعت ملایم بیماری ۳۰ تا ۵۰ درصد آنها به سمت مزمن شدن پیش می‌روند. هپاتیت مزمن پایدار حاصل ویروس هپاتیت C شایع‌تر از نوع B است و حدود ۲۰ درصد موارد به سیروز و نارسایی کبد منجر می‌شود. اگرچه روابط جنسی به عنوان یکی از راه‌های اصلی انتقال ویروس هپاتیت C محسوب نمی‌شود ولی احتمال انتقال از این طریق هم وجود دارد. فعلا واکسنی برای این بیماری وجود ندارد و درمان قطعی هم برای آن پیدا نشده است.
نوع دیگر هپاتیت، هپاتیت D است که یک ویروس ناقص است و برای فعال شدن در بدن نیاز دارد که از ویروس هپاتیت B استفاده کند. بنابراین هپاتیتD در افراد مبتلا به هپاتیت B ایجاد می‌شود و راه‌های انتقال آن هم مشابه ویروس هپاتیتB است. در نتیجه با واکسیناسیون هپاتیت B؛ کنترل فرآورده‌های خونی، عدم مصرف مواد مخدر تزریقی و کنترل ناقلان ویروس عنوان از انتشار هپاتیت D پیشگیری به عمل آورد. هپاتیت E، نوع دیگری از هپاتیت است که به عنوان یک بیماری حاد مطرح می‌شود. علایم بالینی آن شبیه آنفلوآنزا است به اضافه اسهال و استفراغ شدید. این نوع هپاتیت مثل هپاتیت A نیاز به هیچ دارویی ندارد و با استراحت بهبود می‌یابد.
به این ترتیب در بیماری‌هایی مثل هپاتیت، ‌پیشگیری مقدم بر درمان است؛ چون علاوه بر صرف هزینه‌های مالی و معنوی طولانی مدت، درمان قطعی و مشخص برای این بیماری وجود ندارد و عاقلانه‌تر آن است که مجهز به دانش و اطلاعات کافی به مقابله با این بیماری برویم و از انتشار آن در جامعه جلوگیری کنیم.

سارا هاشمی‌نیک

منبع : روزنامه تهران امروز