هرچه به اندازه نکوست!

خانم ۵۳ ساله‌ای با علایم عفونت دستگاه تنفسی فوقانی و احتمال سینوزیت، به پزشک خود مراجعه کرد. پزشک برای وی کوآموکسی‌‌کلاو تجویز کرد، اما با وجود این درمان، علایم بیمار ادامه پیدا کرد و بنابراین برای وی آزیترومایسین نیز شروع شد. اندکی پس از شروع آزیترومایسین، بیمار احساس ناخوشی می‌کرد که در بررسی‌های انجام شده، مشخص شد بیمار دچار کم‌خونی شدید ناشی از همولیز اتوایمیون (خودایمنی) است. در اینجا، در مورد دیگر عوارض مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها صحبت می‌شود...
بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند آنمی‌همولیتیک اتوایمیون ایجاد کنند. درباره پنی‌سیلین‌، این امر از طریق ساخته شدن آنتی‌بادی‌هایی از جنس IgG مختص دارو در سرم بیمار است که موجب کم‌خونی همولیتیک آنتی‌گلوبین (کومبس) مثبت می‌شود.اگر چه موارد خفیف آنمی‌همولیتیک اتوایمیون با قطع داروی ایجادکننده متوقف می‌شود، ولی در موارد شدید آن نیاز به درمان با گلوکو کورتیکوئید با دوز بالا است؛ همانند آنچه در بیمار ما اتفاق افتاد.
● مشکل کجاست؟
مشکل مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها از جنبه اجتماعی، پیدایش مقاومت آنتی‌بیوتیکی است. این مشکل در میان پاره‌ای از انواع باکتری‌ها مانند استاف ‌اورئوس، پنوموکوک واشریشیا کلی بیشتر رخ می‌نمایاند. در زمانی نه چندان دور، سویه‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌ها تنها در بیمارستان‌ها دیده می‌شدند، ولی متاسفانه با مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها در جامعه، شاهد افزایش روزافزون عفونت با این ارگانیسم‌ها هستیم. عفونت ایجاد شده به وسیله این عوامل موجب بالا رفتن هزینه درمان، میزان موربید‌یته و مرگ و میر در میان بیماران می‌شود.
مصرف آنتی‌بیوتیک‌ از دو طریق موجب پیدایش مقاومت می‌شود: از طریق ایجاد میزبان مستعد عفونت به وسیله از میان بردن فلورمیکروبی نرمال بدن فرد و فشار انتخابی که موجب القای گونه‌های دارای جهش مقاومت ‌آنتی‌بیوتیکی می‌‌شود. به دلیل وجود چنین رابطه نزدیکی میان تجویز آنتی‌بیوتیک‌های متعدد و پیدایش مقاومت آنتی‌بیوتیکی، تلاش‌های گسترده بین‌المللی و ملی برای کاهش تجویز آنتی‌بیوتیک در مواردی مانند عفونت‌های تنفسی فوقانی و سینوزیت که غالبا منشأ ویروسی دارند، در حال انجام است.
▪بازگردیم به شرح حال بیمار:
در زمان بستری، بیمار دچار نارسایی اعضای متعدد و شوک سپتیک و پرفوراسیون خود به خودی روده بزرگ شد که به ناچار برایش همی‌کولکتومی انجام گردید. بررسی آسیب‌شناختی روده بزرگ، حضور آسپرژیلوس را آشکار کرد و به دنبال آن تشخیص آسپرژیلوز منتشر برای بیمار گذاشته شد. با وجود درمان شدید ضد قارچی، مداوا کارساز نبود و درنهایت بیمار در اثر عفونت شدید قارچی درگذشت.
بیمار فوق در اثر عوارض و مشکلات بسیار نادر مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها فوت کرد، ولی متاسفانه مشکل مصرف بی‌رویه‌ این مواد از مسایل بسیار رایج در طب امروزی است. با وجودی که در اثر تلاش‌های صورت گرفته، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در عفونت‌های ویروسی کاهش یافته، ولی هنوز حدود نیمی از بیماران دچار علایم غیراختصاصی عفونت تنفسی فوقانی، آنتی‌بیوتیک دریافت می‌‌کنند. از طرف دیگر تاثیر این کاهش در برابر افزایش کاربرد آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف به جای آنتی‌بیوتیک‌های با طیف محدود، رنگ می‌بازد.
● چه باید کرد؟
تصمیم پزشک برای تجویز آنتی‌بیوتیک‌ حاصل عوامل متعددی است که به بیمار، خود پزشک و سیستم مراقبت سلامت مربوط می‌شوند. تلاش‌های صورت گرفته برای کاهش مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها به روش‌های متعددی صورت می‌گیرد. یکی از این روش‌ها، آموزش پزشکان و بیماران درباره مصرف آنتی‌بیوتیک‌هاست. تهیه پس‌خوراند برای پزشکانی که آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کنند نیز یکی دیگر از این تلاش‌هاست. در سطح جامعه نیز جنبش‌هایی برای کاهش مصرف بی‌رویه این مواد در بسیاری از کشورهای اروپایی و ایالات متحده به وجود آمده که از همه امکانات مانند رسانه‌های جمعی در راه نیل به این مقصود استفاده می‌کنند.
مروری بر نتایج منتشره این اقدامات نشان می‌دهد توفیقاتی در زمینه کاهش مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها به دست آ‌مده است. اگر چه هیچ روشی به تنهایی موثر نخواهد بود، ولی استفاده از روش‌هایی مانند اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌های عمومی به همراه ‌آموزش هدف‌دار پزشکان و تهیه الگوریتم‌های واضح برای تعیین نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک‌ با نتایج خوبی همراه خواهد بود.
تجویز آنتی‌بیوتیک در عفونت‌های تنفسی فوقانی به طور معمول پاسخ پزشک به تمایل بیمار برای دریافت این داروست. گرچه تحقیقات نشان داده که در صورت ارایه استدلال‌های منطقی به بیمار درباره نیاز نداشتن به مصرف ‌آنتی‌بیوتیک‌ و ارایه درمان‌های علامتی، رضایتمندی بیماران از پزشک کاهش نخواهد یافت.
افزایش چشم‌گیر عفونت با استافیلوکوک اورئوس مقاوم به متی‌سیلین، نمونه کوچکی از مسایل ناشی از مصرف نادرست آنتی‌بیوتیک‌هاست. با وجود تلاش‌های موفقیت‌آ‌میزی که برای جلوگیری از این مشکل صورت گرفته، مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها امروزه به صورت معضلی جهانی درآمده است. مسوولیت مبارزه با چنین امری بر عهده پزشکان است تا در تجویز این داروها از شاخص‌های مبتنی بر شواهد به دست آمده استفاده کرده و از تجویز بی‌رویه و غیرمسوولانه این مواد گرانبها پرهیز کنند.
▪ به یاد بسپاریم
ـ مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک به‌خصوص برای درمان عفونت‌های حاد تنفسی فوقانی امری شایع است.
ـ ‌‌ پزشکان باید در درمان سینوزیت از راهکارهای مبتنی بر شواهد پیروی کنند.
به نظر می‌رسد که جنبش‌های اجتماعی برای کاهش مصرف بی‌رویه ‌آنتی‌بیوتیک‌ها بتوانند در کاهش تجویز زیاده از حد آنتی‌بیوتیک‌ها موثر باشند.

دکتر ارغوان حاج‌شیخ‌الاسلامی
منبع: www.webmm.ahrq.gov

منبع : هفته نامه سپید