|
از گليم خويش پا بيرون نمىبايد نهاد٭
|
|
|
رک: پايت را به اندازهٔ گليمت دراز کن
|
|
|
|
٭اى کليم دل از طور خويش پا بيرون منه
|
ک........................(مغربى)
|
|
از گوشتش چه خيرى ديديم که از کوفتهاش ببينيم! (عامیانه).
|
|
|
رک: اگر خير داشت اسمش را مىگذاشتند 'خيرالله' !
|
|
از گوشهٔ بامى که پريديم پريديم٭
|
|
|
نظير: چو وحشى مرغ از قيد قفس جست
|
دگر نتوان به دستان پاى او بست (جامى)
|
|
|
|
٭ دل نيست کبوتر که چو برخاست نشيند
|
...................(وحشى بافقى)
|
|
از گهواره تا گور يک وجب است
|
|
از گير گرگ در رفت گير رمّال افتاد
|
|
|
رک: از چاله درآمد و به چاه افتاد
|
|
از لاحول آن طرف افتاده است
|
|
|
نظير: گفتند پيش نيا که مىافتى، آنقدر پس رفت که از آن طرف افتاد!
|
|
از لف لفِ سگ دريا نجس نشود
|
|
|
بدگوئى و افتراى فرومايگان از شهرت و مقام بزرگان چيزى نمىکاهد
|
|
|
نظير:
|
|
|
آب دريا از دهان سگ کجا گردد پليد (امير معزّى)
|
|
|
- کى شود دريا به پوز سگ نجس (مولوى)
|
|
|
- دريا به دهان سگ نجس نشود (حسن وثوق)
|
|
|
- دريا به لف لف سگ نجس نمىشود
|
|
|
- دريا به دهان سگ نجسکى گردد؟
|
|
|
- آئينه به ديدن رويِ سياه سياه نمىشود
|
|
|
- با حرف خر از آسمان جو نمىبارد
|
|
|
- از دعاى گربه کوره طاق مبال پائين نمياد! (عامیانه).
|
|
از ما به خير، از شما به سلامت!
|
|
|
نظير:
|
|
|
مرا به خير تو امّيد نيست شر مرسان (سعدى)
|
|
|
- ما با تو نداريم سخن خير و سلامت (حافظ)
|
|
|
- يا بگوها و يا بگو که نخير
|
به سلامت ز ما و از تو به خير (ملکالشعرا بهار)
|
|
از مار، بچهمار آيد (سَمَک عيّار)
|
|
|
رک: از مار نزايد جز ماربچه
|
|
از مارگير مار برآرد همى دمار٭
|
|
|
نظير:
|
|
|
مارگير را در آخر مار کُشد
|
|
|
- مرگ مارگير آخر بهدست مار است
|
|
|
- کشته گردد مارگير آخر به نيش مار
|
|
|
- به زخم مار بوَد هم زيان مار افساى (عنصرى)
|
|
|
|
٭ مار است اين جهان و جهانجوى مارگير
|
....................(عمارهٔ مروزى)
|
|
از مار نزايد جز ماربچه
|
|
|
نظير:
|
|
|
از مار، بچهمار آيد (سَمَک عيار)
|
|
|
- نباشد مار را بچه جز مار (اسعد گرگانى)
|
|
|
- نيارد شاخ بد جز تخم بد بار (اسعد گرگانى)
|
|
|
- از مردم بد اصل نخيزد هر نيک (منوچهرى)
|
|
|
- درخت تلخ هم تلخ آورد بار (اسعد گرگانى)
|
|
|
- هرگز از شاخ بيد بَر نخورى (سعدى)
|
|
|
- بر پاک نايد ز تخم پليد (سعدى)
|
|
|
- درخت مُقُلنه خرما دهد نه شفتالو (سعدى)
|
|
|
- از نى بور يا شکر خورى (سعدى)
|
|
|
- آب حيات از دم افعى مجوى
|
|
|
- بد ز بدگوهران پديد آيد (عنصرى)
|
|
|
- اصل بد در خطا خطا نکند (نظامى)
|
|
|
- ز بداصل چشم بهى داشتن
|
بوَد خاک در ديده انباشتن (فردوسى)
|
|
|
- عاقبت گرگزاده گرگ شود
|
گرچه با آدمى بزرگ شود (سعدى)
|
|
|
- از جهنم باد خنک نمىوزد
|
|
|
- مَطَلَ بوى نافه از مدار (مکتبى)
|
|
|
- بد گهر چون تواند زيست؟ (عنصرى)
|
|
|
- هرگز از کاشانهٔ کرکس همائى برنخاست (عنصرى)
|
|
|
- از آشيان غراب طاووس نپرد
|
|
|
- آب شيرين نزايد از گِلِ شور (مکتبى)
|
|
|
- زمين شوره سنبل برنيارد (سعدى)
|
|
|
- از حنظل شکر نتوان ساخت شکر کس نخورد از نى پوريا (ابن يمين)
|
|
|
- مردم بدگوهر به مار گزاينده مانَد (مرزباننامه)
|
|
|
- مار پيسه مار پيسه زايد (اميرخسرو دهلوى)
|
|
|
رک: از مردم بداصل نخيزد هنر نيک
|
|
از ماست که بر ماست
|
|
|
ريشه و مأخذ اين مثل قطعهٔ منظوم زير از حکيم ناصر خسرو است:
|
|
|
روزى ز سرِ سنگ عقابى به هوا خاست
|
بهر طلب طعمه پر و بال بياراست
|
|
|
در راستى بال نگه کرد و چنين گفت:
|
کامروز همه مُلک جهان زير پرِ ماست
|
|
|
بر اوج چو پرواز کنم از نظر تيز
|
بينم سرِ موئى اگر در تهِ درياست
|
|
|
گر بر سرِ خاشاک يکى پشَه بجنبد
|
جنبيدن آن پشَه عيان در نظر ماست
|
|
|
چون من که تواند که پَرَد در همه عالم
|
از کرکس و از قُقْنُوس و سيمرغ که عنقاست
|
|
|
بسيار مستى کرد و ز تقدير نترسيد
|
بنگر که از اين چرخِ جفا پيشه چه برخاست
|
|
|
ناگه ز کمينگاه يکى سخت کمانى
|
تيرى ز قضا و قدر انداخت بر او راست
|
|
|
بر بال عقاب آمد آن تيرِ جگرسوز
|
از عالم عُلويش به سُفليش فرو کاست
|
|
|
بر خاک بيفتاد و بغلتيد چو ماهى
|
و آنگه نظر خويش فکند از چپ و از راست
|
|
|
گفتا عجب است اين که ز چوبيّ و ز آهن
|
اين تيزى و تندى و پريدن از کجا خاست
|
|
|
چون نيکنظر کرد پرِ خويش در آن ديد
|
گفتا ز که ناليم که از ماست که بر ماست
|
|
|
نظير:
|
|
|
پرِ من است که بر من است
|
|
|
- آنچه بر ما مىرسد آن هم ز ماست (مولوى)
|
|
|
- گله از هيچکس نبايد کرد
|
کز تن ماست آنچه بر تن ماست(مسعود سعد)
|
|
|
- کرم درخت از خود درخت است
|
|
|
- کرم پيله خود کفنش را مىتند
|
|
|
- خودم کردم که لعنت بر خودم باد
|
|
|
- گله از دست ديگران چه کنم
|
کآنچه کردم به دست خود کردم
|
|
|
- جان من خود کردهاى خودکرده را تدبير نيست (ناصرخسرو)
|
|
|
- آتش چنار از خود چنار است
|
|
|
- اگر پرنيان است خود رشتهاى
|
و گر بار خار است خود کشتهاى (سعدى)
|
|
|
- آتش به دو دست خويش در خرمن خويش
|
من خود زدهام چه نالم از دشمن خويش
|
|
|
- شکايت از که کنم خانگى است غمّارم (حافظ)
|
|
|
- پرّ عقاب آفت جان عقاب شد (خاقانى)
|
|
|
- بال عقاب شد سبب آفت عقاب (سلمان ساوجى)
|
|
|
- آوخ که هر چه بر سر ما مىرود ز ماست (رشيد ياسمى)
|
|
از ما گفتن از شما شِنُفتن
|
|
|
نظير:
|
|
|
بر رسولان پيام باشد و بس (سعدى)
|
|
|
- من آنچه شرط بلاغ است با تو مىگويم
|
تو خواه از سخنم پند گير و خواه ملال(سعدى)
|
|
از محبت خارها گُل مىشود
|
|
|
رک: از محبت نار نورى مىشود...
|
|
از محبت نار نورى مىشود
|
وز محبت ديو حورى مىشود (مولوى)
|
|
|
نظير: |
|
|
از محبت خارها گل مىشود
|
|
|
- اگر بر ديدهٔ مجنون نشينى
|
به غير از خوبى ليلى نبينى (وحشى بافقى)
|
|
|
- هيچ عاشق نبوَد ز عيب معشوق آگاه (فرخى)
|
|
|
- هيچ عاشق عيب معشوق نبيند (مرزباننامه)
|
|
|
- ملامتم چه کنى اى رقيب در عشقش
|
ببين به ديدهٔ مجنون جمال ليلى را (ابن يمين)
|
|
|
- محبت تلخها را شيرين مىکند
|
|
|
- اى بسا زشت که در ديدهٔ عاشق زيباست (سرخوش تفرشى)
|
|
از محقق تا مقلّد فرقهاست (مولوى)
|
|
از مردم بد غير بدى چشم مدار ٭
|
|
|
رک: از بداصل بهى داشتن...
|
|
|
|
٭ ..................
|
کز کوزه همان برون تراود که در اوست (اميرالکلام)
|
|
از مردمِ سرفراز نزيبد که با زن نشيند به راز٭
|
|
|
رک: به پيش زنان راز هرگز مگوى
|
|
|
|
٭ بدو گفت
|
ک.................... (فردوسى)
|