سرپرستى فرزند خوانده ها آسان مى شود

 

 بيش از هشت هزار خانواده براى حضانت از كودكان بى سرپرست سازمان بهزيستى اعلام آمادگى كرده اند، اما به علت وجود موانع قانونى فقط به يك هزار نفر در سال فرزند سپرده مى شود كه اين مسئله موجب شده است مسئولان سازمان بهزيستى با همكارى قوه قضائيه قوانين مربوط به سرپرستى كودكان سازمان بهزيستى را با هدف رفع اين موانع بازنگرى كنند. در حال حاضر نيز پيش نويس لايحه حمايت از كودكان و نوجوانان فاقد سرپرست تدوين و به هيأت دولت ارسال شده است. در اين باره «حميدرضا الوند» مديركل دفتر شبه خانواده سازمان بهزيستى به پرسش هاى «ايران» پاسخ مى دهد.
لايحه حمايت از كودكان و نوجوانان بدون سرپرست مدت هاست كه در سازمان بهزيستى كشور مطرح شده است. چه ضرورتى براى تدوين و اصلاح اين قانون در كشور وجود داشت
ملاك عمل براى حضانت كودكان بى سرپرست قانون سال ۱۳۵۳ است. اين قانون قديمى است و مفاد آن براى آن زمان مناسب بوده، اما هم اكنون بسيارى از موارد اين قانون براى جامعه امروزى كاربرد ندارد. بر همين اساس، سازمان بهزيستى براى حمايت از حقوق كودكان بى سرپرست، با همكارى شوراى عالى توسعه قضايى قانون سال ۵۳ را بازنگرى كرد. همچنين براى رسيدگى به امر سرپرستى كودكان تحت پوشش سازمان بهزيستى كارگروهى در قوه قضائيه تشكيل شد كه اين كارگروه همه مفاد قانونى حمايت از كودكان و نوجوانان بى سرپرست را در ۵۰ جلسه كارشناسى با قضات عاليرتبه كشور و متخصصان مورد بررسى قرار داد. در اين بازنگرى سعى شد تا ماده هاى قانونى به گونه اى اصلاح شود كه ورود فرزندان به خانواده هاى متقاضى تسهيل شود و افرادى كه خواهان گرفتن فرزند از سازمان بهزيستى كشور هستند، به راحتى و بدون موانع قانونى قبلى بتوانند سرپرستى كودك را بر عهده گيرند. بر اين اساس پيش نويس قانون جديد آماده و به هيأت دولت ارسال شد.
در پيش نويس لايحه جديد چه مواردى تغيير يافته تا حضانت كودكان بى سرپرست از سوى خانواده ها آسانتر شود
سياست اصلى مسئولان بهزيستى زمينه سازى ورود كودكان به داخل خانواده است. قانون سال ۵۳ شرايط فرزند خواندگى را براى خانواده بسيار سخت مى كرد، به عنوان نمونه قانون سال ۵۳ عنوان مى كرد هر زن و شوهرى كه مقيم ايران است و پنج سال از ازدواج آنان گذشته و بدون فرزندند، مى توانند با توافق يكديگر سرپرستى كودك را بر عهده بگيرند. همچنين بر اساس قانون سال ۵۳ حداقل سن براى حضانت فرزند ۳۰ سال است. اما قانونگذار حداكثر سن والدين را مشخص نكرده است و زن يا مرد در سن ۷۰ سالگى هم كه باشند، مى توانند سرپرستى كودكى را بر عهده بگيرند. اما در قانون جديد، سن را حداكثر ۵۰ سال قرار داده ايم و بر اساس پيش نويس قانون جديد، خانواده هايى كه يك فرزند هم دارند، مى توانند سرپرستى كودك بى سرپرست را قبول كنند. همچنين زنان بدون همسر كه داراى شرايط اجتماعى و اقتصادى مناسبى باشند هم مى توانند متقاضى اين كودكان باشند. در اين پيش نويس آمده است چنانچه به تشخيص سازمان پزشكى قانونى، امكان بچه دار شدن زوجين وجود نداشته باشد، درخواست كنندگان از رعايت شرايط مدت پنج سال مقرر اين ماده معاف مى شوند.
در حال حاضر چند درصد كودكان تحت پوشش سازمان بهزيستى بدون سرپرست هستند
۸۵ درصد فرزندان تحت پوشش سازمان بهزيستى سرپرست مؤثر و باصلاحيت ندارند و بر اساس حكم قانون ولايت قهرى غير قابل سلب است. اين ۸۵ درصد، كودكانى هستند كه قابليت واگذارى سرپرستى دائم تحت عنوان فرزندخوانده را ندارند. اما مابقى اين كودكان كه پدر، مادر يا جد پدرى ندارند و با توجه به بررسى كارشناسان، هيچ كدام از اقوام و بستگان آنان شناخته شده نيستند، قابل واگذارى اند.
وضع اين ۸۵ درصد كه غير قابل واگذارى به خانواده هستند، چه مى شود
اين كودكان شرايط فرزندخواندگى دائم را ندارند. در ماده ۱۱۸۷۵ قانون مدنى آمده است هرگاه ولى قهرى منحصر به واسطه غيبت يا حبس يا به هر علتى نتواند به امور مولى عليه رسيدگى كند و كسى را هم از طرف خود معين نكرده باشد، حاكم يك نفر امين را به پيشنهاد مدعى العموم براى تصدى و اداره اموال مولى عليه و ديگر امور راجع به او موقتاً معين خواهد كرد. بسيارى از قضات در كشور يا اعتقاد به بحث امين موقت ندارند يا امين موقت را مربوط به اداره اموال مى دانند. در قانون پيش نويس جديد حضانت امين موقت را براى اين كودكان مشخص كرده ايم.
بحث امين موقت براى كودكان در حال حاضر اجرا مى شود
براى اجراى اين قانون، مسائل قانونى، فرهنگى و موانع رفتارى و دينى وجود دارد. بايد گفت كه معمولاً حسن مالكيت شخصى در رفتارهاى مردم بسيار زياد است و اين وضع درباره سرپرستى كودكان هم نمود پيدا مى كند. خانواده تمايل دارند فرزندانى را به سرپرستى قبول كنند كه صاحب آن كودك باشند. مردم به هيچ عنوان تمايل سرپرستى كودكان را به صورت موقت ندارند. البته بسيارى از افراد هم مسائل شرعى را در نظر مى گيرند و معتقدند به لحاظ رفتار دينى نبايد كودكى را به سرپرستى موقت قبول كرد.
فكر مى كنيد اين قانون چه زمانى اجرايى شود
هم اكنون كليات لايحه حمايت از كودكان و نوجوانان فاقد سرپرست در كميسيون اصلى لوايح دولت به تصويب رسيده است و جزئيات آن هم در اين كميسيون در حال تصويب است. البته ما از مسئولان مى خواهيم كه بررسى جزئيات اين قانون را سريع تر انجام دهند تا شرايط براى خانواده ها آسان تر شود.
اين قانون فقط به خانواده هايى مربوط مى شود كه در ايران زندگى مى كنند
خير. همسر افراد ايرانى و افرادى كه به موجب قانون تابعيت ايرانى دارند و همچنين خارجيان مقيم ايران مى توانند سرپرستى كودكان و نوجوانان مشمول اين قانون را با رعايت مقررات برعهده گيرند.
ايرانيان مقيم خارج به چه نحو مى توانند تقاضاى خود را ارائه دهند
ايرانيان مقيم خارج از كشور مى توانند تقاضاى سرپرستى خود را رسماً از طريق سفارتخانه يا دفاتر حفاظت از منافع جمهورى اسلامى ايران به سازمان بهزيستى ارسال كنند. سفارتخانه ها يا دفاتر مذكور مكلفند در اجراى اين قانون، با سازمان بهزيستى و دادگاه صالح همكارى كنند.
چه شرايطى براى درخواست كنندگان سرپرستى در نظر گرفته شده است
نداشتن محكوميت جزايى مؤثر با رعايت موارد مقرر در قانون مجازات اسلامى، تمكن مالى درخواست كننده، سلامت جسمى و روانى براى نگهدارى و تربيت كودكان و نوجوانان، نداشتن اعتياد، برخوردارى از صلاحيت اخلاقى، توانايى نگهدارى و تربيت افراد تحت سرپرستى و ابتلا نداشتن به بيمارى هاى واگيردار يا صعب العلاج از جمله شرايطى است كه براى متقاضيان سرپرستى اين كودكان در نظر گرفته شده است.
بسيارى از خانواده ها خواهان سرپرستى كودكان از سازمان بهزيستى اند اما به علت اين كه مدت ها پشت درهاى بسته اين سازمان مى مانند، از گرفتن بچه منصرف مى شوند يا به استان هاى ديگر مراجعه مى كنند. علت اين همه تعلل براى دادن كودك به خانواده ها چيست
تنها حدود ۱۵ درصد كودكان شرايط واگذارى به خانواده ها را دارند. از اين تعداد ۳ تا ۴ درصد آنان معلول و ۱۱ درصد در سلامت جسمى و روانى كامل به سر مى برند. هر سال حدود هزار تا ۱۱۰۰ نفر از كودكان به خانواده ها سپرده مى شوند اما بايد گفت كه در كشور به ازاى هر يك فرزند ۷‎/۵ نفر متقاضى وجود دارد. يكى از علت هايى كه برخى خانواده ها براى سرپرستى كودكان پشت نوبت مى مانند، اين است كه تعداد كودكانى كه همه شرايط واگذارى به خانواده را دارند، بسيار كم است. همچنين بسيارى از خانواده ها به علت نوع نگرش و فرهنگى كه دارند، متقاضى فرزند دختر هستند. اين موضوع موجب شده است كه بسيارى از آنان در نوبت گرفتن كودك بمانند. البته بايد گفت مسئولان سازمان بهزيستى به آينده كودكان فكر مى كنند به همين علت سعى دارند بهترين پدر و مادر را براى كودك انتخاب كنند.
خانواده ها بيشتر خواهان چه كودكانى و در چه سنى هستند
متقاضيان بيشتر خواهان فرزندان زير يك سال و دختر هستند.
آيا بعد از واگذارى كودك به خانواده روى نوع رفتار اعضاى خانواده با او و تربيت او نظارتى صورت مى گيرد يا نه
وقتى زن و مرد تمام شرايط مناسب را براى سرپرستى كودك داشته باشند، سازمان بهزيستى سرپرستى كودك را به طور موقت تا شش ماه به خانواده مى دهد. چنانچه مشكل خاصى براى كودك در اين مدت پيش نيايد و در حقيقت وضع بهداشت روانى و جسمانى كودك مناسب باشد، رأى قطعى حضانت دائم به خانواده داده مى شود. بعد از حضانت دائم هم كميته فرزندخواندگى استان به طورى كه امنيت خانواده و كودك به خطر نيفتد، وضع سرپرستى كودك را پيگيرى مى كند و اگر مشكلى براى كودك در اين مدت ايجاد شود، به وضع كودك رسيدگى مى شود.