به پیشواز هلال های رمضان و شوال ۱۴۲۷

باز هم به هلال های جذاب و شوق انگیز ابتدا و پایان ماه مبارک رمضان نزدیک می شویم این بار نیز هلال های این دو ماه هلال های دشواری برای رصد با ابزارهای کوچک است و رصدگران تیزبین, باتجربه, و ابزارهای توانا را به رقابت دعوت می کند

باز هم به هلال‌های جذاب و شوق‌انگیز ابتدا و پایان ماه مبارک رمضان نزدیک می‌شویم. این بار نیز هلال‌های این دو ماه هلال‌های دشواری برای رصد با ابزارهای کوچک است و رصدگران تیزبین، باتجربه، و ابزارهای توانا را به رقابت دعوت می‌کند.

رؤیت هلال‌های جوان ماه یکی از زیباترین رصدهای آسمانی است به‌ویژه وقتی مشاهده هلال ارزش تقویمی و دینی خاصی برای مراسم آیینی مسلمانان دارد و همچنین هنگامی که هلال چنان باریک، نزدیک به‌افق، و نزدیک به‌خورشید باشد که رصد آن به‌رکوردهای جهانی در رؤیت هلال نزدیک شود.

هلال ماه‌های رمضان و شوال هر سال شور و شوق خاصی میان گروه‌های رصد هلال‌های جوان در سراسر ایران به‌پا می‌کند. طی ۳ سال اخیر شروع و پایان ماه رمضان به ‌استناد نظر کارشناسان و همچنین رؤیت یا عدم رؤیت رصدگران خبره و کار آزموده اعلام شده است و به‌نظر می‌رسد در ‌آینده نیز نظر علمی کارشناسان رؤیت هلال ماه در اعلام این دو زمان تأثیرگذار خواهد بود که این خود یکی از دستاوردهای مهم در این بخش از نجوم است. ضمن این که ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری نیز با جدّیت این موضوع را دنبال می‌کند و خوشبختانه با نظر کارشناسان همراه است. هر چند نگارنده معتقد است که امکان دارد سایر کشورهای مسلمان مثل سال‌های قبل در شروع و اتمام ماه مبارک رمضان اتفاق نظر نداشته باشند، اما در ایران دست‌کم پایبَند مشاهدات رصدگران باتجربه و کوشایی هستیم که در گوشه و کنار کشور به‌شکار این هلال‌ها می‌پردازند.

●هلال رمضان ۱۴۲۷

لحظه‌ی مقارنه‌ی هلال ماه رمضان با خورشید ساعت ۱۱:۴۵ به‌وقت جهانی مطابق با ۱۵:۱۵ به‌وقت رسمی ایران در روز ۳۱ شهریور ۱۳۸۵ مطابق با ۲۸ شعبان ۱۴۲۷ و ۲۲ سپتامبر ۲۰۰۶ است. حدود ۲۴ ساعت بعد یعنی در اول مهر (۲۹ شعبان) هلال ماه رمضان در قسمت وسیعی از نیمکره‌ی جنوبی و مرکز و قسمت بسیار کمی از نیمکره‌ی شمالی به‌شرط آسمان صاف رؤیت خواهد شد، از جمله در ایران در نواحی شرق، جنوب شرقی، مرکز، جنوب، غرب و جنوب غربی کشور. این هلال از نظر سنّ، هلال بحرانی به‌شمار نمی‌آید و سن آن در لحظه غروب خورشید در سراسر ایران بیش از ۲۶ ساعت است (یعنی بیش از ۱۴ ساعت بیشتر از رکورد جهانی جوان‌ترین هلال رؤیت شده). حتی در غربی‌ترین شهرها سنّ هلال به‌حدود ۲۷ ساعت می‌رسد. اما زاویه بسیار کم دایره`‌البروج از افق غرب در آسمان شامگاهی اوایل پاییز سبب می‌شود ماه ارتفاع چندانی از افق نگیرد. به‌همین علت مدت کوتاهی پس از غروب خورشید در غبار افق پنهان می‌شود و سپس غروب می‌کند. رویت هلال ماه رمضان به‌سبب ارتفاع و مکث (اختلاف زمانی غروب ماه و غروب خورشید) بسیار کمی که دارد به‌ابزاری مثل تلسکوپ ۶ اینچ به بالا و همین‌طور دوربین‌های غولپیکر ۱۵۰*۴۰ برای مناطق شرقی - مرکزی و غربی و در مناطق جنوبی و جنوب غربی کشور دوربین‌های ۱۲۰*۲۰ در شرایط مناسب جوّی نیاز دارد. اما کشیدگی زیاد هلال و طبیعتاً فاز بالای ماه (درصد بخش درخشان آن) به‌رصدگر تیزبین کمک می‌کند که با وجود ارتفاع و مکث کم در دقایق اولیه قبل از رسیدن ماه به‌نزدیکی افق در روشنایی زمینه آسمان، هلال ماه با ابزار مناسب دیده شود. بدیهی است بهترین مناطق رؤیت‌پذیری جنوب و جنوب غرب کشور خواهد بود.

هلال ماه رمضان در شامگاه ۲۹ شعبان در اکثر کشورهای اسلامی فقط با ابزار رؤیت خواهد شد و درعرض‌های شمالی‌تر از ایران حتی با ابزار نیرومند نیز هلال ماه دیده نمی‌شود.

●هلال شوال ۱۴۲۷

لحظه مقارنه هلال ماه شوال در ساعت ۰۵:۱۴ به‌زمان جهانی مطابق با ۸:۴۴ به‌وقت رسمی ایران در صبحگاه ۳۰ مهر ۱۳۸۵ برابر با ۲۸ رمضان ۱۴۲۷ مطابق با ۲۲ اکتبر ۲۰۰۶ اتفاق می‌افتد. در شامگاه ۳۰ مهر، هلال بحرانی ماه شوال فقط در جنوب و جنوب غرب قاره‌ی امریکای جنوبی آن هم در قسمت‌هایی از کشور شیلی و آرژانتین و فقط با ابزار اپتیکی دیده خواهد شد و در هیچ کشور دیگری حتی با ابزار رصدی این هلال رؤیت نمی‌شود. ۲۴ ساعت بعد در شامگاه ۲۹ رمضان، یکم آبان، هلال ماه در اکثر نقاط نیمکره جنوبی و مرکز و قسمت‌هایی از نیمکره شمالی -البته با توجه به‌محل رصد- هم با ابزار اپتیکی و هم با چشم غیرمسلح مشاهده می‌شود. در ایران وضعیت رؤیت‌پذیری هلال به‌گونه‌ای است که جز در گوشه‌های شمال شرق و شمال غرب، و مرزهای شمالی در سایر نقاط ایران هلال ماه شوال با ابزار اپتیکی نسبتاً قوی و در شرایط آب و هوایی مناسب و افق نسبتاً خوب رؤیت خواهد شد. بدیهی است با توجه به عرض دایره`‌البروجی منفی ماه هر چه به‌سمت جنوب، غرب و جنوب غربی کشور برویم هم وضعیت رؤیت‌پذیری بهتر خواهد بود و هم نیاز ما به‌ابزار اپتیکی قوی کمتر می‌شود.

نکته مهم این که در غروب روز ۲۹ رمضان هلال ماه در شرق، شمال و غرب آسیا و در شرق، غرب، مرکز و شمال اروپا و همچنین در شمال آمریکای شمالی به‌هیچ وجه حتی با قوی‌ترین ابزار اپتیکی نیز قابل رؤیت نخواهد بود. اما از جنوب آسیا و منطقه خاورمیانه با ابزار مناسب دیده خواهد شد.

از رصدگران و علاقه‌مندان به‌رؤیت هلال ماه دعوت می‌شود مثل سه سال اخیر با هماهنگی با ستاد استهلال هر استان و دریافت ابزار اپتیکی مناسب به‌رصد این دو هلال جذاب و ارزشمند بپردازند.

سید محسن قاضی‌میرسعید