آزمایش PSA

نتایج اولیه تحقیقات دکترمینگ بیانگر اهمیت بالقوه آنتی ژن اختصاصی پروستات درموارد بالینی بودند و نشان دادند که اگرچه آنتی ژن اختصاصی پروستات ماده ای است که به طور طبیعی از سلول های پروستات ترشح می شود ولی اندازه گیری آن در خون می تواندنقش بسیار مهمی در تشخیص سرطان پروستات داشته باشد

● PSA چیست ؟

یک دانشمندان بیوشیمیست به‌نام دکتر «تی ‌مینگ ‌سو» به طورجدی در دهه ۱۹۷۰ میلادی به تحقیق دربارة کشف ماده‌ای که از سلول‌های پروستات ترشح می‌شود، پرداخت. او در سال ۱۹۷۹ موفق شد یک ماده قندی- پروتئینی (گلیکوپروتئین) که عملکردی شبیه به آنزیم دارد و توسط سلول‌های غده پروستات ترشح می‌شود را پیدا کند و آن را آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA) نامید.

● اهمیت PSA در چیست ؟

نتایج اولیه تحقیقات دکترمینگ بیانگر اهمیت بالقوه آنتی‌ژن اختصاصی پروستات درموارد بالینی بودند و نشان دادند که اگرچه آنتی‌ژن اختصاصی پروستات ماده‌ای است که به طور طبیعی از سلول‌های پروستات ترشح می‌شود ولی اندازه‌گیری آن در خون می‌تواندنقش بسیار مهمی در تشخیص سرطان پروستات داشته باشد.

با توجه به اثر بسیار مهم آنتی‌ژن اختصاصی پروستات در شناسایی زودرس مشکلات پروستات، اداره غذا و داروی آمریکا (FDA) در سال ۱۹۸۶ آن را به عنوان یک آزمایش مرسوم برای سرطان پروستات مورد تأیید قرار داده آزمایشی که امروزه پزشکان آن را به طور طبیعی برای بسیاری از مردان ۵۰ سال به بالا تجویز می‌کنند. با توجه به شیوع فراوان سرطان پروستات در جهان، بسیاری از مراکز پزشکی انجام آزمایش آنتی‌ژن اختصاصی پروستات یا همان PSA را به منظور غربالگری زودرس سرطان پروستات را توصیه کرده‌اند.

● درحال طبیعی PSA چکار میکند؟

به طور طبیعی توسط سلول‌های پروستات به داخل مایع منی ترشح می‌شود و نقش مهمی در سیالیت آن دارد. همین سیالیت مایع منی است که این اجازه را به اسپرم می‌دهد تا به راحتی در داخل آن حرکت کند. در واقع عمده آنتی‌ژن اختصاصی پروستات ترشح شده به داخل مایع پروستاتی (که قسمتی از مایع منی را تشکیل می‌دهد) رفته و مقدار کمی از آن به داخل خون می‌رود. در واقع،میزان این آنتی‌ژن در مایع پروستاتی بسیار بیشتر از میزان آن در خون است.

در واقع هر چه تخریب پروستات بیشتر باشد،نشت آنتی‌ژن اختصاصی پروستات به داخل خون هم بیشتر خواهد بود. مقدار طبیعی آنتی‌ژن پروستات در بدن به طور کلی آزمایشگاه‌ها مقدار طبیعی آنتی‌ژن اختصاصی پروستات بر اساس نانوگرم در هر میلی‌لیتراز خون محاسبه می‌کنند.

البته دانشمندان متوجه شده‌اند که مقدار این ماده با بالا رفتن سن افزایش پیدامی‌کند و به همین دلیل در هر سنی میزان خونی خاصی به عنوان مقدار طبیعی در نظرگرفته می‌شود.

● در چه موارد دیگری غیر از سرطان پروستات ،PSA بالا می رود؟

در اثر مواردی همچون عفونت و التهاب پروستات (پروستاتیت)، بزرگ شدن خوش‌خیم غده پروستات، استرس، دوچرخه سواری شدید قبل از انجام آزمایش و ... افزایش پیدا کند. بزرگ شدن خوش خیم پروستات ،دستکاری پیشابراه و عفونت ها. در این میان افتراق بین بزرگ شدن خوش خیم پروستات مشکل تر و مساله سازتر از حالات دیگر است علاوه بر این، دانشمندان متوجه شده‌اند که تنها ۳۰-۲۵ درصد از مردانی که سطح آنتی‌ژن پروستاتی بالایی دارند به سرطان پروستات مبتلا هستند. از طرف دیگر، تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که برخی موارد نظیر هورمون درمانی یا مصرف داروهایی نظیرفیناستراید می‌تواند به طور کاذب مقدار آنتی‌ژن اختصاصی پروستات را تا حتی ۵۰ درصدکاهش دهند.

می‌دانید که فیناستراید دارویی رایج برای درمان طاسی مردانه است. اما متخصصین به افراد مصرف کننده فیناستراید توصیه می‌‌کنند که حتماً پزشک خود را از مصرف آن ‌آگاه کنند تا پزشک بتواند با توجه به شرح حال و سایر علائم تفسیر درستی از وضعیت پروستات بیمار به دست بیاورد.

● چه مواقعی باید آزمایش PSA را انجام داد؟

دستورالعمل‌ انجمن پزشکان آمریکا انجام آزمایش سالیانه آنتی‌ژن اختصاصی پروستات همراه با معاینه پروستات توسط پزشک را در هر سال برای مردان بالاتر از ۵۰ سال ضروری می‌داند.

این دستورالعمل‌ به مردانی که دارای سابقه خانوادگی پروستات هستند توصیه می‌کندکه غربالگری را از سن ۴۵ سالی شروع کنند. مواردی که آزمایش آنتی‌ژن اختصاصی پروستات مقادیر بین ۴ تا ۱۰ نانوگرم در هر میلی‌ لیتر خون را نشان دهد، به عنوان مواردمشکوک در نظر گرفته شده و توسط سونوگرافی از طریق مقعد و در صورت لزوم، بانمونه‌برداری از بافت پروستات مشاهده در زیر میکروسکوپ‌ بررسی می‌شوند.

● مقدار طبیعی PSA چقدر است ؟

▪ محدودهPSAنسبت به سن

▪ سن ۴۹-۴۰ : صفر تا ۲.۵

▪ سن ۵۰-۵۹ : صفر تا ۳.۵

▪ سن ۶۹-۶۰ : صفر تا ۴.۵

▪ سن ۷۹-۷۰: صفر تا ۶.۵

● آزمایشهای تکمیلی برای افزایش اختصاصی بودنPSA چیست ؟

سطح سرمیPSAسرم , تحولی را در تشحیص سرطان پروستات پدید اورده است وهمراه با معاینه رکتال و نمونه گیری از طیق پیشابراه , بصورت یکی از اقدامات استاندارد و ضروری تشخیص سرطان پروستات در آمده است , با اینحال PSAبرای سرطان پروستات اختصاصی در موارد دیگری که در بالا گفته شد نیز افزایش می یابد:. بدین منظور از پارامتر های دیگری استفاده می شود که عبارتند از :۱- سرعت افزایش PSA ۲- دانسیتهPSA( مقدار PSA نسبت به اندازه پروستات ) , ۳- تعدیل نسبت به سن بیمار و ۴ - نوع PSA یعنی آزاد یا متصل به پروتئین :

اگر سرعت افزایش زیاد باشد ( ۷۵/۰ نانوگرم در میلی متر در سال) بیشتر به نفع وجود سرطان می باشد. آزمایش باید در همان آزمایشگاه و حد اقل به فاصله ۱۸ ماه تکرار شود

نسبتPSA PSAبه حجم غده پروستات دانسیته PSAنامیده می شود که اگر بیش از ۱/۰ یا ۱۵/۰ باشد , نیاز به بیوپسی را مطرح می نماید. ارزش پیش گوئی کننده مثبت دانسیته PSAهنگامی افزایش می یابد که سطح PSAبالاتر از ۴ نانو گرم در میلی لیتر باشد

تعدیل PSAنسبت به سن مطابق اطلاعاتی که در بالا ارائه شد انجام می شود. این امر باعث افزایش حساسیت تست در بیماران جوانتر و اختصاصی تر شدن تست در بیماران مسنتر می گردد

در بیماران مبتلا به سرطان پروستات , درصد PSAآزاد کمنر از بیماران مبتلا به بزرگ شدن خوش خیم می باشد ( کمتر از ۲۵ درصد ) .

دکتر بهزاد مدرس [ علوم آزمایشگاهی ]