بانک بند ناف، مد تازه اما نجات بخش

شهرزاد: تا همین ۵- ۶ سال گذشته همه یک نوع بانک میشناختند، آن هم بانکهای خصوصی و دولتی برای ذخیره و سرمایه گذاری پول بود، اما به تازگي برخی پدر و مادرهاي جوان در حال بیرون آوردن سرمایه خود از همان بانکها و شتافتن به بانکی جدید هستند: «بانک خون بندناف. » در این مطلب ضمن گفت وگو با تنها استاد دانش آموخته و صاحب نظر کشورمان در زمینه کاربرد سلولهای خون بندناف نگاهی هم به فعالیت مراکز دانشگاهی و غیر دانشگاهی ذخیره و اهداکننده سلولهای بنیادی خون بندناف داریم.

بانک خون بندناف کجاست و چه میکند؟

بندناف که در ابتدای تولد جدا شده و دور انداخته میشود، حاوی سلول های بنیادی است. بانک خون بندناف، خون بندناف نوزادانی را که با هدف خیرخواهانه به این مرکز اهدا میشود، جمع آوری و بعد از انجام آزمایش های لازم تا مدت ۳۰ سال نگهداری میکند. ظرف این ۳۰ سال اگر بیماری به سلول های بنیادی نیاز پیدا کرد، بانک خون بندناف شرایط اهدا را برای بیمار نیازمند مهیا ميكند. با وجود این، نه تنها آمار اهدا در ایران پایین است بلکه بسیاری از والدین با آگاهی از کاربرد این خون برای درمان بسیاری از بیماريها پای خود را در یک کفش میکنند که خون بندناف به طور خصوصی تنها برای فرزند خودشان نگهداری شود. این افراد به بخش بانک خصوصی خون بندناف مراجعه و پس از عقد قرارداد حدود یک میلیون تومانی آزمایشها و عمل استخراج سلول های بنیادی از خون بندناف را خواستار می شوند و از آن پس ماهانه ۱۰۰ هزار تومان برای نگهداری سلول های بنیادی در تانک های نیتروژن مایع میپردازند. به گفته دکتر مرضیه ابراهیمی، مدیر بانک عمومی خون بندناف رویان اثربخشی خون بندناف زمانی است که از هر بند ناف ۵۰۰ میلیون سلول بنیادی استخراج شود، در مواردی سلولهای استخراج شده از یک بندناف به ۱۰ میلیون هم نمی رسد، اما خانواده ها باز هم اصرار دارند که مرکز، خون بندناف را برای آنها ذخیره کند چرا که مراجعه به بانک خون بندناف میان خانواده ها مد شده است.

مر احل عضویت در بانک خون بندناف رویان:

۱. انجام آزمایشهای تشخیصی سلامت مادر در ماه نهم بارداری

۲. رویت جواب آزمایش و تایید توسط پذیرش مرکز و سپس پرداخت ۸۳۵ هزار تومان هزینه جمع آوری و فریز کردن نمونه و پرداخت سالانه ۱۰ ۴ هزار تومان بابت نگهداری از نمونه.

۳. عقد قرارداد و دریافت کیت خو نگیری. برای اطلاع از موارد فسخ قرارداد به این آدرس مراجعه کنید:

۴. جمع آوری ۶۰ تا ۲۰۰ سی سی نمونه در شرایط استریل و بدون دخالت در امر زایمان.

۵. تحویل نمونه جمع آوری شده به بانک خون: پس از جمع آوری خون بندناف، کیسه خون طبق دستورالعمل ارائه شده درون فلاسک قرار گرفته و حداکثر طی ۲۴ ساعت و با حفظ دمای حدود 4 تا 8 درجه سانتی گراد به بانک خون بندناف رویان منتقل می شود.

۶. پردازش سلولی و فریز نمونه: نمونه دریافت شده ابتدا از نظر حجم و تعداد سلول مورد بررسی قرار گرفته، اگر حجم آن حداقل ۵۰ سیسی و تعداد سلول آن حداقل ۲۵۰ میلیون باشد، وارد آزمایشگاه پردازش سلولی میشود. در غیر این صورت با اطلاع به خانواده، قرارداد فسخ و طبق قرارداد هزینه مسترد می شود. روی نمونه هایی که حداقل شرایط استاندارد را دارند، بررسی آزمایش هاي میکروبی و ویروسی و HLA و سنجش کلونی و فلوسیتومتری انجام شده و در نهایت در شرایط دمایی ۱۹۶ - درجه سانتی گراد در تانک های مخصوص فریز و برای مدت طولانی نگهداری می شود.

۷. صدور کارت ویزیت: مادر ۶ ماه بعد از زایمان باید آزمایش هاي ماه نهم را تکرار كند. بنابراین صدور کارت فریز مشروط به دریافت جواب آزمایشهاي 6 ماه بعد از زایمان است که پس از طی این مرحله نمونه از تانک قرنطینه به تانک دائمی منتقل می شود.

سلو لهای بنیادی چگونه جمع آوری می شوند؟

این عمل بسیار ساده است و برای مادر و نوزاد درد و خطری ندارد. به محض تولد، بندناف بریده می شود و نوزاد به پرستار تحويل داده می شود. پزشک با محلولی استریل قسمتی از بندناف را که به جفت وصل است، استریل می کند. سپس سرنگی را در ورید بندناف وارد کرده و خون از سوزن وارد لوله ای شده و از آنجا به کیسه ای منتقل و در آن جمع میشود. تمام این مراحل تنها چند دقیقه وقت میگیرد.

مزایای سلو لهای بنیادی خون بندناف

هماهنگی دهنده و گیرنده سلول های بنیادی ساده تر است، زیرا نیازی نیست بافتهای دهنده و گیرنده به نسبتی که در اهدای سلول های بنیادی مغز استخوان لازم است، مثل هم باشند.

خون بندناف به احتمال کمتری دچار پسزدگی های کشنده می شود.

خون بندناف به احتمال بسیار کمتری توسط ویروسها آلوده می شود، در نتیجه گیرنده دچار عفونت های جدی نمی شود.

آیا سلو لهای بنیادی تنها در خون بندناف هستند؟

خیر. مغز استخوان هم سلولهای مشابهی دارد که سلولهای خونی را میسازند.

هر دو نوع این سلولها را میتوان به بیمار نیازمند تزریق وریدی کرد تا در بدنش سلولهای خونی ساخته شوند. سلولهای بنیادی مغز استخوان با سلولهای بنیادی خون بندناف تفاو تهایی دارد، از جمله اینکه سلو لهای بنیادی خون بندناف میتوانند به انواع بیشتری از سلولها تبدیل شوند. مزیت سلولهای بنیادی خون بندناف به سلولهای بنیادی مغز استخوان در این است که سلو لهای بنیادی خون بندناف چندان بالغ نشده اند و به همین دلیل بدن فرد گیرنده به احتمال کمتری آنها را رد میکند. مزیت دیگر اینکه اهدای سلولهای بنیادی بندناف بسیار راحت و ایمن است، درحالی که اهدای سلولهای مغز استخوان مراحل پيچیده ای دارند و اهداکننده باید تحت بیهوشي و همچنین خطر عفونت قرار گیرد. از طرفی جمع آوری سلو لهای بنیادی مغز استخوان نسبت به جمع آوری سلولهای بنیادی خون بندناف به زمان بيشتري نياز دارد. البته یکی از معایب سلو لهای بنیادی خون بندناف طولانی بودن مدت اثردهی آنها بعد از انتقال به بدن است.

مزایای سلو لهای بنیادی مغز استخوان

سلول های بنیادی مغز استخوان معمولا ظرف ۱۸ روز ساخت سلول های جدید را شروع می کنند. این عمل در مورد سلول های خون بندناف يك يا 2 هفته طول میکشد.

اهداکننده میتواند چند واحد از سلولهای بنیادی مغز استخوانش را اهدا کند. در حالی که اهداکننده سلول بنیادی خون بندناف تنها يك واحد را میبخشد. درگذشته گفته می شد خون بندناف مقدار محدودی دارد و ممکن بود سلول های بنیادی استخراج شده از آن برای درمان یک بیمار کافی نباشد. اما امروزه پیشرفت علم به جایی رسیده که می توان برای بیمار از دو دهنده مختلف سلول بنیادی خود بندناف دریافت کرد.

سلول بنیادی خون بندناف چیست؟

سلول های بنیادی سلول های نابالغی هستند که می توانند به انواع دیگر سلول های بدن تبدیل و تکثیر شوند. بندناف در بدو تولد مقدار قابل توجهی از این سلو لها دارد که میتوان با جمع آوری آنها برخی بیمار یها مثل بیماری های خونی از قبیل لوسمی، لنفوم، کم خونی سلول های داسی شکل و همچنین بیماری های ناشی از آسیب مغز استخوان به دنبال پرتودرمانی یا شیمی درمانی را درمان کرد. برای درمان با سلول های بنیادی این سلولها به خون بیمار تزریق می شوند تا بتوانند سلو لهای خونی سالم را بسازند. متخصصان معتقدند ابتدایی ترین سلول های بنیادی جنینی میتوانند به درمان انواع مختلف بیماری ها از جمله آلزایمر و دیابت هم کمک کنند، اما این اهداف فعلا در حد تئوری باقی مانده است.

تفاوت بانک خون بندناف عمومی و خصوصی چیست؟

بانک خصوصی خون بندناف نوعی تجارت است که موسسات ذی ربط خون بندناف فرزندتان را تا سال ها نگهداری می کنند و بابت نگهداری از آن هزینه بسیار بالایی دریافت می کنند. متاسفانه مردم تصور میکنند اگر در آینده فرزندشان هر بیماری گرفت می توان با این سلول ها تمام مشکلات او را برطرف کرد. اما قضیه اصلا این طور نیست. این روز ها همه بانک های خصوصی خون بندناف، والدین را قانع میکنند که با نگهداری از خون بندناف فرزندشان، سلامت او را تضمین میکنند.

اما باید دانست بیماری هایی که با سلول های بنیادی درمان می شوند، نادرند، از جمله کمخونی سلول های داسی شکل، کمخونی آپلاستی، لوسمی، لنفوم، نقص ایمنی شدید و دیگر بیماریهای غیر معمول.

حتی اگر خدای نکرده فرزندتان به یکی از این بیماری ها هم مبتلا شود خون بندناف تنها درمان او نیست. بد نیست بدانید بنا به گزارش انجمن متخصصان اطفال آمریکا هر کودکی که خونش در بانک های خصوصی بندناف نگهداری می شود، در طول زندگی خود به احتمال بین یک در هزار تا یک در ۲۰۰ هزار از این خون استفاده می کند. بانکهای عمومی خون بندناف از افراد جامعه میخواهند که بندناف خود را به این مراکز اهدا کنند تا اگر بیماری به سلول بنیادی احتیاج داشت این مراکز بتوانند آن کودک را نجات دهند.

چرا بانک خصوصی خون بندناف به درد همه نمیخورد؟

اگر احیانا فرزندتان به یکی از بیمار یهای نادر ذکر شده مبتلا شد خون بندنافی که شما با این همه هزینه برایش نگهداری کرده اید به درد او نمیخورد. در این موارد بیمار سلو لهای بنیادی فردی را نیاز دارد که به این بیماری مبتلا نیست.

خونی که در بانک خون بندناف ذخیره میکنید، برای خود فرزندتان سودمند نیست اما خواهر یا برادر او میتوانند از آن برای درمان بیماریهای لوسمی، کمخونی سلولهای داسی شکل، لنفوم هوچکین یا تالاسمی بهره ببرند. پزشکان معمولا به والدینی که در خانواده شان سابقه ابتلا به یکی از انواع اين بیماریهای نادر وجود دارد، توصیه میکنند برای ذخیره سازی خون بندناف به طور خصوصی اقدام کنند. هزینه اقدامات اولیه برای استخراج و آزمایشهای لازم قبل از نگهداری حدود یک میلیون تومان و از آن پس سالانه ۱۰۰ هزار تومان برای نگهداری از نمونه خونی است. در ضمن برای اقدام به اهدای خون بندناف یا ذخیره خصوصی آن باید از مدتی قبل از زایمان اقدام کنید. این تصمیمی نیست که بتوان در دقیقه ۹۰ گرفت.