شایع ترین بیماری دوران کودکی چیست؟

شهرزاد: بيمار امروز مطب ما، يك پسر كوچولوي شاد و شيطان است كه بدون هيچ ترس و اضطرابي روي صندلي دندانپزشكي نشسته و با كنجكاوي تمام به وسايل و ابزار اطرافش نگاه ميكند. وقتي اسم او را ميپرسم، با لبخندي كه به اندازه تمام صورتش وسعت دارد، نامش را ميگويد ولي اين لبخند زيبا يك چيز كم دارد. تمام دندان هاي اين كوچولوي قصه ما، سياه شده و خبري از آن مرواريدهاي رديف و سفيد وجود ندارد! مادر اين پسر كوچولو با نگراني زياد مي گويد: «قطره آهن تمام دندانهاي شيري او را سياه كرده است. حتي بسياري از دندا نهايش به خاطر مصرف قطره آهن، پوسيده اند...

چه كار كنيم دندانهاي كودكمان سياه نشود

اينجاست كه مادر اين كوچولو، هم درست مي گويد و هم اشتباه ميكند. قطره آهن درصورتي كه روي دندان ها چكانده شود يا با دندان ها تماس پيدا كند، مي تواند موجب تغيير رنگ آنها شود. بنابراين براي اينكه قطره آهن موجب اين دردسرها نشود، بهتر بود مادر اين كوچولو، آن را با يك قطره چكان در حلق كودك مي چكاند تا بلافاصله بلعيده شود و با دندانها تماس پيدا نكند. پس از مصرف قطره آهن مي توان دهان كودك را شست يا از يك قطعه گاز استريل براي پاك كردن دندان هاي كودك استفاده كرد. مصرف يك ليوان آبليمو يا آب پرتقال نيز به شس تو شوي بقاياي قطره آهن از روي دندانها كمك مي كند. ولي فراموش نكنيد قطره آهن نمي تواند موجب پوسيدگي دندانهاي كودكان شود! اگر كودك شما مانند پسركوچولوي داستان ما در كنار سياه شدن دندان هايش از پوسيدگي دندان ها شكايت دارد، آن را به حساب قطره آهن نگذاريد. اين پوسيدگي نتيجه رعايت نكردن بهداشت دندا نها پس از مصرف شير يا ساير تنقلات است. بنابراين به كودكتان كمك كنيد تا بهتر مسواك بزند و پس از آنكه خودش دندان هايش را مسواك زد، خود شما نيز مسئوليت اصلي مسواك زدن دندانهايش را برعهده گرفته و يك بار با دقت تمام دندان هايش را مسواك بزنيد. شايد بپرسيد كه چرا بايد اين همه دردسر تحمل كرد و به كودك آهن خوراند؟ دكتر كوشانفر به شما ميگويند آهن چقدر براي كودك مهم است و كمبود آن باعث چه بيماري هايي مي شود.

کم خوني فقر آهن

آهن از نظر فراواني، دومين فلز روي زمين است. با وجود اين، کمبود آهن در بدن انسان يکي از شايع ترين بيماريهاي جهان است. طبق آمار 600 ميليون نفر در دنيا مبتلا به کم خوني فقرآهن هستند و 150 ميليون نفر آنها در شرق مديترانه و خاورميانه زندگي ميکنند. کم خوني فقرآهن، شايع ترين بيماري دوران کودکي است. با توجه به اينکه اين بيماري آثاري روي بسياري از اندام ها مانند سيستم مغز و اعصاب ميگذارد آن را گرسنگي پنهان مي نامند.

آهن مورد نياز

مقدار آهن مورد نياز شيرخواران از بدو تولد با وزن تقريبي 3 کيلوگرم تا 2 سالگي روزانه يک ميليگرم براي هر کيلوگرم وزن و حداکثر 15 ميليگرم است. نوزاداني که نارس به دنيا آمده اند به علت اينکه مقداري آهن در ماههاي آخر بارداري در جنين ذخيره ميشود نياز بيشتري به آهن دارند و برحسب وزن بين 2 تا 4 ميل يگرم آهن نياز دارند. زمان تجويز آهن براي اين شيرخواران 2 ماهگي توصيه ميشود. در شيرخواران از روزي 15 قطره ويتامين AD که حاوي 400 هزار واحد ويتامين D و 1500 واحد ويتامين A است توصيه ميشود. قطره فروسولفات به علت رسوب سياهرنگ روي دندانهاي شيري کودکان در طولاني مدت باعث پوسيدگي دندانها ميشود. توصيه ميشود قطره در انتهاي زبان ريخته و بعد از تجويز، دندانهاي شيرخوار نيز شست وشو شود تا رسوب، سيا هرنگ تشکيل نشود. در سنين 10 سالگي 10 ميليگرم و در سنين بلوغ به علت رشد سريع 15 ميلي گرم آهن توصيه ميشود.

آهن موجود در غذاها

موا دغذايي مانند جگر، گوشت قرمز، زرده تخم مرغ، ميوه ها، نان و سبزي (مانند گشنيز، جعفري، اسفناج) داراي مقادير متفاوتي آهن هستند. آهن موجود در گوشت قرمز، ماهي و مرغ هم ( Heme ) نام دارد. اين نوع آهن به سهولت و به ميزان 20 درصد از دستگاه گوارش جذب ميشود و آهن غير هم تخم مرغ و انواع سبزي ميزان جذب کمتري دارد. ويتامين C با تبديل آهن سه ظرفيتي فريک به فرو باعث جذب بيشتر آهن ميشود اما عواملي مانند اگزالاتها، فسفاتها، کارنباتها و پول يفنولها، باعث مهار و کاهش جذب آهن ميشود. به عنوان نمونه فسفات بالاي شير گاو و phosuitin زرده تخم مرغ و فيبرهاي سبزيجات باعث کاهش جذب آهن ميشود. مصرف چاي و وجود ماده تانن در آن تا 50 درصد جذب آهن را کم ميکند. وجود مواد نگهدارنده غذاهاي آماده و انواع سسها و نيترات، جذب آهن را تا 50 درصد کاهش ميدهد.

علل فقرآهن

1-رشد سريع بدن: در سه مرحله دوران جنيني، شيرخوارگي و بلوغ نياز به آهن بيشتر است.

2- جذب ناکافي آهن: در موارد خونريزي دستگاه گوارش، باعث کم خوني ميشود. محل خونريزي در بيماريهاي مختلف مانند زخم معده، اثني عشر، انگلها و حساسيت به شير گاو که ايجاد خونريزي ميکند.

انگلهاي خونريزي دهنده مانند انکيلوستوما و نکاتور که بيش از يک ميليارد نفر در دنيا را مبتلا کرده و حدود 11 ميليون ليتر خونريزي در روز وجود دارد. بيماري هموفيلي و ترمبوسيتوپني ممکن است ايجاد کم خوني کند. مصرف آسپيرين و کورتونها در طولاني مدت باعث خونريزي و کم خوني ميشود.

عوارض کم خوني

کم خوني آثار منفي بر سيستم عصبي مرکزي شيرخواران گذاشته و از نظر کسب مهار تهاي تعاملي و شناختي و ضريب هوشي، عقب ماندگي ايجاد ميکند. کودکان مبتلا به کم خوني 10 تا 15 درصد ضريب هوشي کمتر خواهند داشت و حتي بعد از درمان نيز به حد طبيعي نخواهد رسيد. غالب اين کودکان داراي علايم عصبي رواني، گريه هاي بي مورد، زودرنجي، عدم تمرکز در دروس و مدرسه، استوماتيت گوشه لب، خستگي و ناخنهاي قاشقي هستند و با توجه به اينکه بيشترين رشد مغز تا قبل از 2 سالگي است بنابراين کمبود آهن در اين سنين بايد مورد توجه قرار گيرد. کمبود آهن روي سيستم خون گلبو لهاي سفيد، گلبو لهاي قرمز اثر گذاشته و شيوع عفونت در اين کودکان بيشتر است.خاک و يخ خوري در اين کودکان مشاهده ميشود. کمبود روي نيز در اين کودکان مشاهده ميشود.

پيشگيري

بي شک پيشگيري از فقر آهن داراي فوايد فراواني است و از نقطه نظر ملي و خانوادگي موجب افزايش سطح ضريب هوشي و افزايش ضريب کاري کل جامعه است.شيرخواران بايد به مدت 2 سال با شير مادر تغذيه شوند و از 6 ماهگي قطره فروسولفات و در غذاهاي تکميلي افزودن مواد حاوي آهن مانند گوشت درنظر گرفته شود. اضافه کردن آهن به شيرخشک و غلات و آرد و نان ضروري است و امروزه وجود آهن و اسيدفوليک و روي جزو برنامه هاي وزارت بهداشت است. محدود کردن مصرف چاي و قهوه، هنگام غذا خوردن و درمانهاي بيماريهاي انگلي و کنترل بيماريهاي دستگاه گوارش موجب پيشگيري از فقرآهن ميشود.