چه زمانی برای حمام نوزاد بهتر است؟

آفتاب: استحمام روزانهٔ نوزاد، در حفظ سلامتى و رشد کودک تأثير بسزائى دارد. کودک پس از هر بار استحمام نشاط و آرامش خود را به‌دست آورده، به خوبى شير مى‌خورد و به راحتى به خواب مى‌رود.
 

 

همچنين در هنگام استحمام، مادر و يا مراقب کودک، امکان آن را خواهند يافت که بدن کودک را مورد مشاهده قرار داده، از وجود هرگونه التهاب، ورم و يا حالت غيرعادى آگاه شوند و در بهبود آن بکوشند.

در ماه‌هاى اوّل تولد بهترين و مناسب‌ترين موقع براى حمام دادن طفل، قبل از شير خوردن و پيش از خواب مى‌باشد (توجه داشته باشيد طفل را بعد از غذا حمام نکنيد همچنين مادر بايد در هنگام حمام کردن حوصله و وقت کافى داشته باشد. حمام دادن نوزاد پيش از خواب هم به آرامش شبانهٔ وى کمک زيادى مى‌کند.)

 

رعايت نکات لازم قبل از استحمام

- بايد کليه لوازم مورد نياز را قبلاً آماده کرده، در دسترس قرار دهيد تا ضمن کار مجبور نشويد نوزاد را به حال خود رها نموده، به‌دنبال وسيله‌اى بگرديد. اين عمل ضمن اينکه او را در معرض سرماخوردگى قرار مى‌دهد، باعث بى‌علاقگى نوزاد به استحمام مى‌شود.

بهتر است در روزهاى اول تولد براى اطمينان از سازگارى دماى بدن نوزاد با محيط خارج رحمى پيش از استحمام درجهٔ حرارت نوزاد را از راه زيربغل کنترل کنيد.

- در صورت امکان، در اولين دفعه، نوزاد را با حضور شخص ثالثى حمام کنيد تا اگر چيزى را فراموش کرده‌ايد در يافتن آن به شما کمک کند.

- هرگز آب گرم را قبل از آب سرد، داخل وان يا لگن نريزيد، زيرا اگر فراموش کرده باشيد که آب سرد را به آن اضافه کنيد، موجب سوختگى پوست نوزاد خواهد شد.

- سعى کنيد از دو ميز براى حمام کردن نوزاد استفاده کنيد، وسايل شستشو، مانند لگن يا وان، پارچ آب، صابون، ليف و امثال آن را روى يکى از ميزها، حوله، لباس‌هاى مورد نياز، وسايل پيچيدن کهنه و غيره را روى ميز ديگر قرار دهيد. اگر ميزى در اختيار نداريد، مى‌توانيد از تختخواب نوزاد براى گذاشتن حوله و لباس استفاده کنيد و شستشو را کنار تخت انجام دهيد.

- محلى که در آنجا نوزاد را حمام مى‌کنيد بايد به اندازه کافى گرم باشد (۲۲ تا ۲۵ درجه سانتى‌گراد) و استحمام را بيش از ۱۰ دقيقه طول ندهيد.

- در زمستان، حوله‌ها را قبلاً روى شوفاژ يا بخارى گرم کنيد، سپس به تهيه وسايل لازم بپردازيد.

- روى ميزى که کودک را پس از شستشو در آنجا قرار مى‌دهيد، تشک يا پتوئى بيندازيد و روى آن مشمعى بکشيد. سپس حوله را روى مشمع پهن کنيد.

- درجه حرارت مناسب آب، براى استحمام کودک، ۳۸ درجه سانتيگراد است. ولى بايد آب داخل لگن و پارچ را يکى دو درجه گرم‌تر تهيه کنيد زيرا تا زمانى که لباس‌هاى نوزاد را از تن وى در مى‌آوريد کمى سرد مى‌شود.

- وقتى نوزاد را روى ميز يا داخل لگن و وان قرار مى‌دهيد، هرگز او را رها نکنيد، بلکه بايد هميشه يک دستتان به‌عنوان حائل روى بدن او قرار گيرد زيرا ممکن است در نتيجه يک لحظه غفلت شما به زمين بيفتد  

 

- نوزاد را هميشه قبل از موعد تغذيه، حمام کنيد نه بعد از آن و با شکم پر، امّا فاصله حمام دادن با تغذيهٔ قبلى، نبايد به اندازه‌اى باشد که در هنگام استحمام، کودک احساس گرسنگى نمايد.

 

وسايل مورد نياز استحمام نوزاد

وسايلى که معمولاً در حمام کردن نوزاد مورد مصرف قرار مى‌گيرد عبارت است از:

- لگن ياوان مخصوص کودک يا يک تشت پلاستيکى بزرگ

- پارچ پلاستيکى نسبتاً بزرگ

- ليف نرم

- صابون ملايم (مخصوص بچه)

- پنبه هيدروفيل

- پيش‌بند براى جلوگيرى از خيس شدن لباس مادر

- وسايل پيچيدن کهنه

- لباس‌هاى تميز و اطو شدهٔ متناسب با فصل، براى تعويض لباس‌هاى نوزاد پس از استحام

- حوله کوچک براى خشک کردن سر و صورت

- حوله بزرگ براى خشک کردن بدن نوزاد

- مشمع به ابعاد ميزى که کودک را روى آن خشک مى‌کنيد و لباس مى‌پوشانيد

- يک پتو يا يک تُشک کوچک

- پودر بچه

- روغن‌هاى چرب کننده مانند روغن بادام شيرين يا وازلين (اگر نشيمنگاه نوزاد دچار التهاب شده باشد.

 

 

روش حمام دادن نوزاد

۱. درجه حرارت آبى که براى شستشو نوزاد به‌کار مى‌رود بايد در حدود درجه حرارت بدن باشد (۳۸ درجه سانتيگراد) براى تأمين آب مورد نياز، اوّل آب سرد را در وان يا لگن بريزيد و سپس آب گرم را به آن اضافه کنيد تا درجه حرارت مناسب تأمين گردد. براى کنترل درجه حرارت، مى‌توانيد از آرنج خود که نقطه حساس بدن است استفاده کنيد. لباس‌هاى نوزاد را به جز زيرپوش، از تن او خارج نمائيد (شکل الف) (درصورتى‌که نوزاد مدفوع کرده بود بهتر است قسمت پائين بدن او را با آب ۳۸ْ مجدداً شستشو داد ”با پارچ آب يا زير شير آب“).

 

شکل الف

۲. از محدود کردن به روش مامى براى پوشاندن نوزاد بدن و مهار کردن وى در حمام دادن به هنگام شستشوى سر و صورت استفاده کنيد (شکل‌هاى ب، ج، د). آنگاه او را از زير ناحيه شانه، در زير بغل دست چپ طورى نگهداريد که صورت او رو به بالا باشد و گردنش در وضع راحتى قرار گيرد (روى مچ و کف دست شما باشد) و همچنين نتواند دست‌هاى خود را به حرکت درآورد (وضعيت فوتبال) سپس با انگشتان شست و سبابه دست چپ مجراى گوش نوزاد را بپوشانيد.

 

شکل ب و ج و د

با کف دست راست سر او را با کمى از آب لگن خيس نمائيد. بايد دقت شود که آب به‌صورت نوزاد ريخته نشود ولى پشت گوش، پشت گردن و زير گردن تميز شود، سپس سر را با حوله‌اى خشک کنيد (کسانى که چپ دست هستند بايد نوزاد را در زير بغل سمت راست خود قرار داده، با دست چپ اقدام به شستشوى سر او نمايند). در مرحله بعد صورت نوزاد را با آب تميز کنيد (شکل هـ).

 

شکل ه

۳. پس از شستن سر و صورت، پارچه خيس شده و دور بدن و سر نوزاد را برداريد و يک دست خود را زير گردن و زيربغل و دست ديگر را زير زانوان نوزاد بگيريد و او را بلند کنيد و به آرامى در آب فرو بريد. فرو بردن ناگهانى بچه در آب باعث ترس او خواهد شد. طفل را طورى در وان قرار دهيد که سر و گوش‌هاى او از آب خارج باشد (شکل ل).

 

شکل ل

۴. با دست چپ گردن نوزاد را محکم نگه داريد و با آب ساده، ناحيه تناسلى و پاهاى نوزاد را بشوئيد (شکل م) در انجام اين کار از هرگونه خشونت و بدرفتارى با نوزاد بپرهيزيد و هنگام شستشو به نظافت کشاله‌ران، ناحيه تناسلى، مقعد و زير زانوها توجه بيشترى کنيد (شکل س).

 

شکل م و س

 

 

۵. کودک را با رعايت نکات ايمنى، از آب خارج کرده، در حوله‌اى که روى ميز پهن شده، قرار دهيد و تمام سطح بدن نوزاد، به‌خصوص چين‌هاى آن را کاملاً خشک کنيد (شکل ش).

 

شکل ش

۶. پس از اتمام شستشو حوله خيس شدهٔ دور بدن و سر او را برداريد و با يک حوله ديگر براى خشک کردن او اقدام کنيد. هرگز حوله را روى بدن او نکشيد بلکه آن را دور او بپيچيد و به‌طور ملايم روى آن فشار دهيد. هنگامى که پوست کاملاً خشک شد چين‌هاى گردن، زيربغل و کشالهٔ ران و همچنين پشت گوش‌ها را خشک کنيد (شکل چ).

 

شکل چ

7. براى پوشاندن لباس‌ها از زير پيراهن شروع کنيد.

۸. اگر زير پيراهنى نوزاد دگمه‌دار است دست خود را در داخل آستين کرده، دست نوزاد را در آن قرار دهيد و سپس دست ديگر و آنگاه دگمه‌‌ها را ببنديد و اگر بدون دگمه است ابتدا سر نوزاد را در داخل زيرپوش قرار داده، به همان ترتيبى که گفته شد دست‌ها را در داخل آستين‌ها قرار دهيد.

۹. کهنه يا پوشک را با توجه به نکاتى که گفته خواهد شد بپوشانيد.

۱۰. ساير لباس‌هاى نوزاد را (بلوز، شلوار يا پيراهن سرهمى متناسب فصل) به او بپوشانيد (در صورت نياز مى‌توانيد از يک روسرى براى پوشانيدن سر نوزاد استفاده کنيد).

۱۱. پس از پوشانيدن کامل کهنه و لباس، به نوزاد شير بدهيد.