زايمان طبيعي بدون درد، چگونه؟ (4)

روش اپيدورال مداوم با كاتتر:

امروزه شايع ترين روش كنترل درد در حين زايمان روش اپيدورال مداوم مي باشد كه ھمانطور كه قبلاً توضيح داده شد، در اين روش لوله پلاستيكي باريكي توسط يك سوزن راھنما در محل اپيدورال و در بيرون غالف نخاع در كمر قرار داده مي شود و از طريق آن مواد بي حس كننده و ضد درد تزريق مي شود و تا زمان مورد نياز اين لوله در محل باقي مي ماند و موجب بي دردي در بيشتر طول زايمان كه مي تواند از 25 دقيقه تا 20 ساعت باشد، مي گردد. 

در اپيدورال با كاتتر مواد و داروھاي بي حسي بر اساس نياز و درد بيمار تزريق مي گردد و بعد از تزريق احتمال بروز ضعفي گذرا در پاھاي بيمار در ھنگام راه رفتن وي وجود دارد كه اين حالت با گذشت زمان بھبودي مي يابد و بيمار علي رغم داشتن بي دردي خوب قادر به راه رفتن خواھد بود. 

متخصصين بيھوشي به ھمراه تكنسين ھاي بيھوشي ميزان نياز به داروھاي بي حس كننده بيمار را مورد ارزيابي قرار مي دھند. بعد از يك تزريق اوليه مناسب در كاتتر اپيدورال بقيه تزريق دارو توسط پمپ تزريق كننده دارو انجام مي گيرد به طوري كه پمپ تا زمان تولد كودك به طور اتوماتيك و بر اساس تنظيم متخصص بيھوشي، دارو را از راه كاتتر به بيمار تزريق مي نمايد. 

جھت انجام اپيدورال ابتدا بيمار در يك وضعيت ايده آل قرار مي گيرد تا متخصص بيھوشي بتواند با سھولت بيشتر سوزن اپيدرورال را از بين مھره كمري وارد فضاي اپيدورال كه در خارج غالف نخاعي است قرار دھد. بھترين پوزيشن يا وضعيت براي بيمار آن است كه بيمار مھره ھاي كمر خود را به حالت يك كمان در آورد و در حاليكه قسمت پايين كمر را به طرف خارج خم كرده (مھره ھاي كمر به حالت حرف C در مي آيد)، ھمزمان شانه خود را به طرف پايين نگه داشته و چانه خود را به سينه بچسباند. اين حالت مي تواند در حالت نشسته يا حالت خوابيده به يك طرف و روي پھلو انجام گيرد. سپس متخصص بيھوشي در قسمت مھره ھاي كمر با دست نقاط مشخص را كه راھنما ھستند در بين مھره ھا لمس و محل مورد نظر را مشخص مي نمايد. در اين حالت تمام كارھا به صورت استريل انجام گرفته و بيمار نبايد حركت كند و يا محيط را از حالت استريل و تميزي خارج نمايد. 

در اين زمان متخصص بيھوشي پس از پوشيدن دستكش محل را ضد عفوني نموده و با مقدار كمي داروي بي حسي پوست را بي حس نموده و سپس سوزن اپيدورال را وارد فضاي اپيدورال مي نمايد و پس از قرار گرفتن در محل مورد نظر، لوله كوچك يا كاتتر را وارد سوزن كرده و در محل قرار مي دھد. سپس سوزن اپيدورال خارج و دارو از راه لوله در محل تزريق مي گردد. (در ھنگام تزريق گاھي احساس خنكي در كمر ايجاد مي شود.) 10 تا 15 دقيقه پس از تزريق بيمار احساس مي كند كه دردھاي زايمان كاھش يافته و از شدت كاسته مي شود تا حدي كه ممكن است اصلاً احساس درد ننمايد.

زمان شروع اپيدورال

بعضي معتقدند كه بھترين زمان شروع اپيدورال از ھمان ابتداي شروع دردھاي زايمان ناشي از انقباض مي باشد و بعضي معتقدند كه زماني اپيدورال بايد شروع گردد كه دردھاي زايمان به حالت پايدار رسيده و زايمان محرز گرديده باشد. عقيده ديگر اين است كه بھترين زمان ھنگامي است كه دھانه رحم بيشتر از 5 سانتيمتر باز گرديده باشد. 

عارضه هاي اپيدورال و اسپاينال

عوارض اپيدورال بسيار ناشايع است و برخي عوارض آن مربوط به شرايط ويژه بيمار مي باشد. به ھمين لحاظ قبل از شروع بي حسي اپيدورال يا اسپاينال، بايد مشكلات خانم باردار با متخصص بيھوشي در ميان گذاشته شود تا عارضه اي براي بيمار ايجاد نگردد. در ذيل به اختصار برخي عوارض شايع تر روش هاي بي حسي رژيونال بررسي مي شود.

عوارض مربوط به مادر: 

سردرد:

بروز سر درد پس از بي حسي هاي اپيدورال و اسپاينال، بسيار كم و كمتر از يك درصد مي باشد كه علت آن سوراخ شدن غالف دور نخاع (دورا) و خروج مايع مغزي - نخاعي است. دليل اصلي اﻳﻦ سردرد پس از پاره شدن دورا، از دﺳﺖ دادن ﻣﺎﻳﻊ ﻣﻐﺰي - ﻧﺨﺎﻋﻲ ﺑﻮده ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﺮوز ﻛﺸﺶ و ﻓﺸﺎر روي اﺟﺰاي درون ﻣﻐﺰ و ﮔﺸﺎدي ﻋﺮوق ﻣﻲ ﺷﻮد . اين سر درد معمولاً 24 ساعت بعد از اپيدورال ايجاد مي شود و ممكن است ﺗﺎ 7 روز ﺑﻌﺪ اداﻣﻪ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ. ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻳﻠﻲ ﻛﻪ در ﻛﻮﺗﺎﻫﺘﺮ ﺷﺪن زﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي زﻧﺎن ﭘﺲ از ﺳﺰارﻳﻦ وﺟﻮد دارد، ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮوز آن در زﻣﺎﻧﻲ روي دﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﺎدر از ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻣﺮﺧﺺ ﺷﺪه است.

سردرد بعد از بي حسي نخاعي، ھنگام ايستادن شديد شده و در حالت خوابيده كاھش مي يابد. 

برخي كارھاي ساده مانند دراز كشيدن، مصرف مايعات و داروهاي ضد درد (ﻣﺴﻜﻦ ﻫﺎي ﻏﻴﺮ اﭘﻴﻮﻳﻴﺪي)و يا ﻣﺼﺮف ﻛﺎﻓﺌﻴﻦ موجب بھبود آن مي گردد. در صورت سردرد پايدار و يا ھمراه با استفراغ، حساسيت به نور، شنيدن صدا در گوش احتياج به درمان ھاي بيشتري (نظير ﺗﺰرﻳﻖ ﺧﻮن ﺑﻪ ﺻﻮرت اﭘﻴﺪورال) وجود دارد. 

شيوع اين مشكل در روش اپيدورال (به علت نوع سوزن مورد استفاده)، بيشتر از اسپاينال است. البته ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺖ ﺳﻮزن ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ﻛﻤﺘﺮ ، ﺑﺮوز اين مشكل در زﻧﺎن ﺑﺎردار ﻛﻤﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ. (كمتر از يك درصد)

لرز: لرز در حين اپيدورال ممكن است رخ دھد و يك عارضه شايع مي باشد كه با گرم نگه داشتن بيمار اين مسئله حل مي شود.

افت فشار خون: 

اين عارضه با گرفتن مقدار كافي سرم و كنترل دقيق فشار خون كنترل مي گردد.

مختصر خارش در حين زايمان: 

علت آن مصرف بعضي مواد مخدر در اپيدورال مي باشد. در صورت شديد بودن خارش متخصص بيھوشي مي تواند آن را درمان نمايد. (بيشتر خانم ھا داراي موارد مختصر خارش ھستند.)

واكنش به مواد بي حسي:

واكنش نسبت به مواد بي حسي بسيار نادر ولي خطرناك است. لذا در صورت وجود سابقه ھرگونه حساسيت به مواد بي حسي مثلاً در موارد دندانپزشكي بايد قبل از اپيدورال آن را به اطلاع متخصص بيھوشي رسانيد.

تزريق ماده بي حسي به داخل رگ: 

چون در حين حاملگي رگھاي خانم باردار ملتهب است اين خطر وجود دارد كه كاتتر در فضاي اپيدورال وارد رگ گردد و مواد بي حسي كه تزريق مي گردد به جاي ورود به فضاي اپيدورال وارد رگ شود. 

براي جلوگيري قبل از ھربار تزريق متخصص بيھوشي يك دوز كم دارو را به صورت آزمايشي تزريق مي نمايد و از ايجاد شدن ھرگونه سرگيجه يا بي حسي در ناحيه گوش و يا اطراف لب يا افزايش ضربان قلب سؤال مي كند كه در صورت وجود اين عوارض احتمال وجود كاتتر در رگ بالا مي رود. 

وجود درد زايمان علي رغم اپيدورال: در اين صورت احتمال جابجايي كاتتر وجود دارد و بايستي متخصص بيھوشي آن را پيگيري و شرايط بي دردي كافي براي بيمار ايجاد نمايد.

ايجاد بي حسي در پاھا: يك احساس گذراي تحريك عصبي در پاھا مانند يك شوك الكتريكي در حين گذاشتن كاتتر رخ مي دھد كه علت آن تحريك اعصابي است كه در ناحيه اپيدورال وجود دارند. علي رغم اين حس ايجاد ھرگونه آسيبي به عصب بسيار نادر است.

درد كمر:

احتمال وجود درد محدودي در كمر ناشي از ورود سوزن به آن به مدت يك روز وجود دارد. از طرفي ممكن است درد وسيعي در ناحيه پشت ايجاد شود كه معمولاً اين احساس درد با اپيدورال رابطه اي ندارد. مطالعات نشان مي دھد مادراني كه به طور طبيعي زايمان مي كنند تا چند روز درد كمر دارند كه به علت شرايط حاملگي و زايمان مي باشد.

تهوع واستفراغ: 

در مواقعي ايجاد مي شود كه سطح بي حسي بالا رفته و فشار خون كاھش يافته است. در اين موارد با گذشت زمان و اصلاح فشار خون، تھوع و استفراغ ھم درمان مي شود.

تنگي نفس: 

به علت بي حسي در ناحيه فوقاني شكم روي مي دھد و چون بيمار احساس بي حسي در قفسه سينه مي نمايد آن را با تنگي نفس اشتباه مي گيرد. اين احساس گذرا است و با اطمينان دادن به بيمار بھتر مي شود.