حجاب و عفاف از منظر امنیت اجتماعی

متن کامل سخنرانی وزیر كشور در همایش حجاب

اظهارات وزیر کشور در خصوص موضوع ازدواج موقت با واکنش‌های مختلف روبرو شده برخی انتقاد و برخی از آن سخنان استقبال کردند. آنچه در ادامه می‌آید متن کامل سخنان مصطفی پورمحمدی وزیر کشور است .

بسیار خوشحالم از اینكه در این جمع كه قاعدتا قرار است در آن به‌صورت كارشناسانه درخصوص یكی از مهم‌ترین مسائل جامعه صحبت شود كه از وظایف و دغدغه‌های اصلی همه نظریه‌پردازان مذهبی و اجتماعی است شركت می‌كنم.

در این جلسه به علت مسوولیت اجرایی كه دارم علاوه‌بر اینكه برای موضوعات نظری اهمیت زیادی قائل هستم، لكن موقعیت من ایجاب می‌كند از نظر اجرایی و پیشنهادهای قابل ارائه نیز ورودی داشته باشم.

موقعیت را مناسب می‌بینم و با توجه به جو كارشناسی جلسه سعی می‌كنم، موضوع حجاب و عفت عمومی و نیز رابطه دختر و پسر را از نظر اجتماعی با راه‌حل‌هایی كه وجود دارد، مطرح ‌كنم.

البته لازم به یادآوری است كه این مباحث برای اقلیتی در جامعه و برخی از خانواده‌هاست، والا اكثر خانواده‌ها و جوانان ما به روش سنتی روابط را برقرار می‌كنند، آن‌هم در كمال پاكدامنی وتقوی كه موجب افتخار و مباهات همه ماست و ازدواج هم با همان سنت‌ها درمیان آنان جاری است كه البته مشكل افزایش سن ازدواج و هزینه‌های بالا و افزایش طلاق مسایلی است كه باید جدی پیگیری شده و امورات آن تسهیل شود و عمده تلاش ما هم حل مشكلات این طیف اكثریتی جامعه است كه امید دارم بتوانیم اقدامات ارزنده‌ای را با كمك هم انجام دهیم؛ هم دولت و هم نهادهای عمومی و نهادهای فرهنگی و هم‌خانواده‌ها.

البته در عین ترویج ازدواج دائم در جامعه به عنوان طبیعی‌ترین راه باید قبول كنیم میانگین سن ازدواج در جامعه بالا رفته است، به طوری‌كه در آمار گفته می‌شود برای دختران این میانگین ۲۳ سال و برای پسران ۲۶ سال است و نیاز به یك عزم اجتماعی دارد كه این سن را چهار تا پنج سال پایین بیاوریم، ولی جوان ۱۶ تا ۲۱ یا ۲۲ ساله را چگونه باید مدیریت كنیم.

با درنظر گرفتن این هجمه‌های عظیم ضداخلاقی و با درنظر گرفتن اینكه گروه‌هایی از جامعه هرچند در اقلیت باشند و به دنبال نهایی‌ترین مرتبه ارضا هم نباشند ولی به دنبال نوعی گفت‌وگو و همزبانی و هم‌نشینی با جنس مخالف هستند و چون ازدواج دائم مقدمات زیادی می‌خواهد، ما باید از ظرفیت عظیم شریعت استفاده كنیم و یك راه‌حل برای مدیریت این شرایط، می‌توانداستفاده از ازدواج موقت و صیغه محرمیت به‌عنوان یك فرمول باشد.

متن‌ زیر، سخنرانی كامل مصطفی پورمحمدی وزیر كشور است كه دهم خرداد ماه امسال در همایش حجاب در شهر قم، ایراد شد. متن سخنرانی به طور كامل و بدون حذف و اضافات كه از سوی دفتر روابط عمومی وزارت كشور ارسال شده به چاپ می‌رسد.

توفیقی شد برای بنده در جمع عزیزان و بزرگان، علما و فضلا و برادران و خواهران حاضر شوم و خدا را سپاسگزارم. موضوعی هم كه مورد توجه عزیزان است و در نشست امروز به بحث گذاشته شده مقوله مهم حجاب و عفاف از منظر امنیت اجتماعی است.

خوب شنیدم كه مقالات زیادی ارائه شده و تحقیقات قابل توجهی صورت گرفته و بخشی از آن در این محفل عزیز ارائه شده و حتما بخش اعظمی از آن مجال ارائه پیدا نكرده كه ان‌شاء‌الله باید در دسترس همه قرار بگیرد.

به‌خصوص در شرایط فعلی تلاشی است در خور تقدیر و بسیار ضروری و مهم. مقوله حجاب، مقوله عفاف، سلامت اجتماعی، امنیت اخلاقی، امنیت اجتماعی و بررسی پیامدها و آثار آن نفیا و اثباتا از موضوعات قابل‌توجهی است كه از دیرباز وجود داشته، حتی در تاریخ معاصر كه مشاهده می‌كنیم هم از زمانی كه تحولات تجددگرایی آغاز شده و هم قبل از آن یعنی قبل از دوران مشروطه یكی از شاخصه‌های اصلی گفتمان اجتماعی موضوع حجاب و موضع‌گیری‌هایی بوده است كه در قبال حجاب صورت می‌گرفته كه در مواردی بسیار انقلابی بوده است و حتی گروه‌هایی با صبغه ملی یكی از اولویت‌هایشان دفاع از حجاب بوده است در تاریخ مشروطه این مجادلات به خوبی قابل مشاهده است.

در دوران پهلوی اول این موضع برجسته شد و در دوران پهلوی دوم هم ادامه پیدا كرد. به هر حال از همه جهات در تاریخ معاصر كشور ما، حجاب موضوعی جدی و اساسی بوده است.

از منظر دینی هم مساله حجاب مورد اهتمام بوده و جزئیات و ظرایف و حواشی موضوع با دقت در شریعت جستجو شده و علمای بزرگوار هم در طول تاریخ اسلام تلاش‌هایی در خور در این مقوله انجام داده‌اند و همه ما مرهون تلاش‌ها و زحمات و آثار ماندگار آن بزرگواران هستیم. باز همان‌طور كه اطلاع دارید و زیاد مطرح شده مساله حجاب مساله‌ای است كه در همه ادیان مورد توجه بوده و هست و حتی در سنت و در فرهنگ ملل مساله حجاب از اساسی‌ترین مقولات مورد توجه بوده است.

بی‌شك فرهنگ‌های ماندگار و اصیل جهانی فرهنگ‌هایی هستند ملهم از تعالیم انبیاء. یعنی هر حوزه تمدنی و فرهنگی را كه آدم كنكاش می‌كند و جلو می‌رود می‌بیند كه یك صبغه اتصال به مبداء وحی دارند تا جایی كه برخی محققان صاحب‌نام برخی از فیلسوفان را هم جزو انبیای الهی تلقی می‌كنند. به هر حال این مساله در این حد موردتوجه و حساسیت هست كه معلمان اخلاقی و فیلسوفان و مصلحان به این نكات توجه جدی و اساسی داشته‌اند.

در سده‌های گذشته حتی در حوزه‌ای كه فرهنگ برهنگی در تاریخ برخی از ملت‌ها وجود داشته، برهنگی در آثار هنری بیشتر در حوزه مردان دیده می‌شود و در حوزه زنان بیشتر به همین جمال و زیبارویی و زیبایی‌های ظاهری و جلوه‌های ظاهری پرداخته شده.

حالا اگر بخواهیم وارد این مباحث بشویم، باید در نظر داشته باشیم كه این مباحث از جنس كارشناسی و نیازمند كار و تحقیق بیشتر هستند و شما محققان عزیز حوزه و دانشگاه به دلیل اشتغالات علمی و تحقیقی و فراغت علمی‌ای كه دارید كه از نعمت‌های بزرگ خداوند است، بیشتر فرصت چنین بررسی‌هایی را می‌یابید من می‌خواهم مقداری وارد حوزه‌های روز و جاری اجتماعی بشوم البته با یك تاملاتی كه ناچاریم روزنه‌هایی نیز در حوزه اندیشه باز كنیم.

فكر می‌كنم سه مبحث در حوزه حجاب بیشتر قابل‌تامل و شایسته توجه است مباحث نظری درون دینی، مباحث نظری برون دینی و دیگری دیدگاه كاركردی و اجرایی درخصوص حجاب و عفاف.

در این دیدگاه‌ها باید جوانب مختلفی سنجیده و مورد بررسی قرار گیرند مباحثی نظیر: مباحث تحلیلی و روانشناسی و حوزه‌های تربیتی، رفتارشناسی و جامعه‌شناسی و به‌خصوص در حوزه زنان موضوع حجاب و ارتباط دو جنس مخالف و مراودات بین زن و مرد بسیار مهم هستند.

همچنین مباحث مربوط به فلسفه اخلاق و مباحث زیستی مرتبط با ساختار زن و مرد بسیار مهم هستند. خوب این مباحث بیشتر در حوزه‌های آكادمیك و دانشگاهی مورد توجه قرار می‌گیرد و خوشبختانه در این مبحث هم حوزه‌های دینی ما ورود پیدا كرده‌اند و آثار خوب و قابل توجهی تولید كرده‌اند هرچند كافی نیست و عرصه‌های بسیاری ناگشوده باقی مانده است.

با توجه به غنایی كه در حوزه دینی و علوم دینی و علوم وابسته داریم فكر می‌كنم كه یكی ازمراكز مهم و تاثیرگذار و نظریه‌پرداز در این موضوعات می‌تواند حوزه‌های علمیه باشد كه باید در این جهت تلاش بیشتری صورت بگیرد و این چنین نشستی می‌تواند مطلع خوبی بر این اقدامات باشد و نقش مشوق و تسریع كننده داشته باشد.

گاهی مباحثی كه مطرح می‌شود بیشتر در حوزه برون دینی و از منظر عمومی است برخی عقیده دارند كه به‌رغم فواید مترتب بر این نگاه، دارای استنتاجات كافی برای راهنمایی و راه‌حل دادن و اثرگذاری در حوزه رفتار اجتماعی نیست یا حداقل با این نگاه دلایل متقن یا جازم و قاهری را كه قادر باشد نظم و مدل مناسبی تنظیم كرده و جاری نمود وجود ندارد.

البته در عین حال اعتقاد دارم و تلقی بنده این است كه اتفاقا نگاه عمومی و برون دینی به این مبحث هم به اندازه كافی می‌تواند راه‌گشای موضوع باشد. چون می‌تواند مقدمات منطقی بحث را در دسترس قرار دهد چون موضوع از جنس موضوعات اجتماعی است. در مباحث اجتماعی به هر حال تاثیر و تاثرها و كاركردها فوق‌العاده قابل توجه است.

روشن است كه در حوزه معاملات و واجبات نظامیه و احكام اجتماعی نظیر مقوله حجاب، تاثیر و تاثر‌ها و مباحث تحلیلی و تعلیلی، بسیار بسیار راه‌گشا و تعیین‌كننده هستند و برخی از فضلا و علما و فقها هم ورود خوبی در این مباحث دارند. به‌خصوص بعضی آثار علما و فضلای جوان بسیار الهام‌بخش و امیدواركننده هستند.

من فكر می‌كنم این حوزه برون دینی خیلی می‌تواند كمك كند و لازم است یك نگاه عمیق‌تر و وسیعتری به این مطلب داشته باشیم.خوب نگاه دوم، نگاه از منظر درون دینی است كه طبعا مورد انتظار از حوزه‌های دینی و مراكز دینی ما است كه در آن به حواشی و مسائل مستحدثه، ابتلائات جدید و نیز فروع آن پرداخته می‌شود و باید اتفاقاتی كه پیرامون آن می‌افتد با دقت رصد و بررسی بكنند و در نهایت احكام مرتبط را بیابند و ارائه بدهند تا همه استفاده بكنیم.

روش سوم بررسی و تحقیق در حوزه رفتار اجتماعی است یعنی بررسی اتفاقاتی كه در صحن جامعه و در بستر اجتماعی می‌افتد و تعیین اینكه این مسائل چگونه باید در حوزه اجرا تدبیر شوند. در این حوزه سعی می‌شود دو حوزه‌ای كه پیش از این گفتیم یعنی نگاه‌های برون‌دینی و درون‌دینی به كار برد نزدیك‌تر شوند.

خوب در این راستا قوانین زیادی داریم و طبیعی است كه در یك جامعه قانون‌مدار و تثبیت شده از جهت حاكمیت قانون، به هر حال اگر قانون و مقرراتی وضع می‌شود باید اجرا شده و مسكوت واقع نشود، خوب من تلقی‌ام این است كه كارهای فوق‌العاده خوب و فراوان و گسترده‌ای در دو حوزه اول یعنی برون‌دینی و درون‌دینی صورت گرفته است و ما این آثار را هم حداقل در حوزه تحقیق زیاد می‌بینیم و خوشحال هستیم از این مجموعه تلاش‌ها و كارهایی كه انجام گرفته. اما نكته‌ای كه در اینجا وجود دارد این است كه در حوزه تبیین و تبلیغ و ترجمان غیرتخصصی این مطالب در بستر اجتماعی مقداری كم‌كاری دیده می‌شود. در اینكه نظرات كارشناسی و تحلیلی تبیین و تعریف بشود و مبانی آن به زبان اقشار مختلف اجتماعی و متناسب با مصرف‌كنندگان و محیط‌های مختلف و سنین مختلف گفته و باز گفته شود، مقداری كم‌كاری دیده می‌شود، خیلی وقت‌ها مرعوب فضاهای غالب و حاكم هستیم و از روش‌های صحیح و جذاب كمتر استفاده می‌كنیم و تلاش برای روشنگری و ابهام‌زدایی كمتر صورت می‌گیرد.

باید برای این مقوله فكر اساسی و جدی بكنیم و فكر می‌كنم یكی از وظایف اصلی ساختارهای تبلیغاتی و موسساتی چون دفتر تبلیغات همین مطلب است كه مقام معظم رهبری در دیدارهای مختلفی بر آن تاكید داشته‌اند.

به هرحال این یك مطلب جدی است، مثلا ما هنوز در رسانه ملی و رسانه‌های مكتوبمان و در مجلات عمومی و غیرتخصصی كمتر به این مطلب ورود پیدا كرده‌ایم. انگار كه نویسندگان یك مانعی در سر راهشان باشد كه از ورود و قلم زدن در این حوزه پرهیز می‌كنند.

بیشتر به مباحث كلی و فلسفه اخلاق و نتایج بعیده و مقدمات پرداخته می‌شود البته جای خوشحالی است كه ظرف سال جاری مباحثی در رسانه ملی در این باب می‌بینیم. اما ظرف سال‌های گذشته پرداختن به این مباحث خیلی كم بوده و كمتر به صورت عمیق و جدی در میزگردهای كارشناسی، بدان پرداخته می‌شد كه این یك نیاز جدی است كه باید در حوزه درون دینی و برون دینی بیشتر مورد توجه باشد.

اما در مورد حوزه اجرا و كاركردی كه شاید بیشتر مورد سوال و توجه باشد و شاید از مثل بنده‌ای بیشتر سوال و طرح شود، واقعیت این است كه استدلالات زیادی درباره حجاب مطرح است حالا ما حجاب را با هر تعریفی كه تلقی كنیم، به هر حال در جامعه طیفی از رعایت حجاب وجود دارد و سطوح اجتماعی مختلف حدود متفاوتی از حریم و حجاب را رعایت می‌كنند.

چرا باید در جامعه نسبت به بعد منفی عدم رعایت حجاب حساسیت كمتری وجود داشته باشد؟ حتی در جوامع غربی گرچه حریمی كه برای حجاب قائل می‌شوند یك حریم حداقلی است ولی به حریم‌شكنان همان حریم اندك كه معیارهای اخلاقی را زیرپا گذاشته باشند تعرض می‌شود.در مقایسه با حوزه حریم اخلاقی جامعه وقتی شما به مبحث اعتیاد توجه می‌كنید می‌بینید حوزه وسیعی از عوامل برای مبارزه با آن به خدمت گرفته می‌شود.

سختگیری می‌شود و حساسیت و پیگیری زیادی صورت می‌گیرد و از نظر تبلیغاتی نیز در فیلم‌ها و فرآیندهای اطلاع رسانی بسیار به آن می‌پردازند.

در حالی كه عوارض شكستن حریم‌های اخلاقی و بی‌توجهی به حجاب و عفاف به هیچ‌وجه كمتر نیست، چون حجاب و عفاف و در طرف مقابلش بی‌بندوباری، اثرگذاری سریعی در حریم‌ها و مناسبات اجتماعی دارند، اما یك آدم معتاد می‌تواند در گوشه خانه‌اش بنشیند و برای خودش معتاد باشد، حالا با هر بدبختی و فلاكتی كه زندگی كند نهایتا ما كه در خیابان او را می‌بینیم سریعا در ذهن خود و نیز در مناسبات خود او را منزوی می‌كنیم و به هیـچ‌وجـه جذابیت اجتماعی برای او قائل نیستیم.

همینطور در مورد اعتیاد به مشروبات الكلی در همه جوامع از جمله جوامع غربی ناپسند شمرده می‌شود و در نهایت تبدیل به رفتاری مجرمانه و جامعه‌گریز می‌شود.

---