انواع تومور تخمدان، تشخیص

در طی سال‌های باروری توده‌های خوش‌خیم شایع‌ترین توده‌های تخمدان هستند. دو سوم تومورهای تخمدان در این سال‌‌ها رخ می‌دهد. اكثر تومورهای تخمدان (85-80 درصد)  خوش‌خیم هستند.
طبقه‌بندی تومورهای تخمدان:
این توده‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند 1- توده‌های غیر نئوپلاستیك 2- توده‌های نئوپلاستیك
توده‌های غیرنئوپلاستیك
شامل كیست‌های فولیكولی، كیست‌های جسم زرد و كیست‌های تكالوتئینی كه گروه كیست‌های عملكردی تخمدان را تشكیل می‌دهند. كیست‌های عملكردی تخمدان معمولا علائمی ایجاد نمی‌كنند و نیازی به درمان ندارند، در این میان كیست فولیكولی شایع‌ترین آنهاست.
قطر این كیست‌ها بندرت بیش از 8 سانتیمتر می‌شود، معمولا اتفاقی كشف شده در عرض 8- 4 هفته از بین می‌رود. كیست جسم زرد شیوع كمتری دارد ولی ممكن است كیست پس از پاره می‌شوند، باعث خونریزی داخل شكمی گردد.  معمولا پارگی كیست حین مقاربت در روزهای 26- 20 قاعدگی رخ می‌دهد.
كیست‌های تكالوتئینی
كیست‌های تكالوتئینی كیست‌های نادرتری هستند معمولا دو طرفه و در ارتباط با حاملگی (معمولا چند قلوئی) یا حاملگی مولار اتفاق می‌افتند. ممكن است كاملا بزرگ (به اندازه بیش از 30 سانتیمتر) یا چند حفره باشند و معمولا خود به خود پیشرفت می‌كنند.
آندومتریوما

اندازه اندومتریوما ممكن است به 8- 6 سانتیمتر برسد و تخمدان بزرگ  (تخمدان‌ پلی‌كیستیك) را ایجاد كند در این مورد باید بیمار از لحاظ هایپرآندروژنیسم و عدم تخمك‌گذاری مزمن بررسی شود درمان، دارویی است و احتیاجی به جراحی ندارد.

 

توده‌های نئوپلاستیك
بیش از 80 درصد تراتومای كیستیك خوش‌خیم درموئید در طی سال‌های باروری رخ می‌دهد. كیست‌های درموئید حدود 62 درصد از كل نئوپلاسم‌‌های تخمدان را در زنان جوان‌تر از 40 سال تشكیل می‌دهند، 10 درصد این كیست‌ها دو طرفه هستند. و تقریبا همیشه امكان cystectomy حین جراحی وجود دارد.
تومورهای سروز
از دیگر تومورهای این گروه تومورهای سروز هستند كه عموما خوش‌خیم بوده، 10- 5 درصد قدرت بدخیمی حدمرزی و 20- 25 درصد قدرت بدخیمی دارند.
تومورهای موسینوس از دیگر تومورهای این گروه هستند كه امكان دارد به اقطار بزرگی برسند. معمولا چند حفره‌‌ای هستند. از دیگر تومورهای این گروه فایبروما تخمدان، كیست آدنو فیبروما و تومور برنر نام برد.
سایر توده‌های تخمدان
توده‌های مربوط به لوله تخمدان كه در این گروه سنی دارای علت التهابی هستند آسیب‌های  تخمدانی لوله‌ای ممكن است همراه با التهاب لگن باشند. از موارد دیگر حاملگی نابجا و كیست‌های پارا اووارین شیوع بدخیمی بسیار كم را می‌توان نام برد.
تشخیص
بایستی با یك معاینه كامل، شامل معاینه ركتو واژینال، انجام پاپ اسمیر، اندازه‌گیری توده برحسب سانتیمتر مشخص گردد. اگر توده تخمدان همراه با خونریزی غیرطبیعی باشد انجام اندمتریال بیوپسی لازم است در صورتی كه بیمار دارای علائم باشد انجام سیتومتری و سیتوسكوپی ضروری است.
سونوگرافی بسیار كمك كننده است با كمك سونوگرافی مشخصات كیست از نظر تك حفره‌ای یا چند حفره‌ای و یا توپر بودن مشخص می‌‌شود عكس‌ رادیولوژی از شكم و لگن ضروری نیست ولی كمك كننده است. مثلا طبقه‌بندی و حضور دندان در عكس‌ رادیولوژی، تشخیص تراتومای خوش‌خیم را بیشتر مطرح می‌كند. در موارد شك به بدخیمی انجام سی‌تی اسكن و MRI بسیار كمك كننده است.
درمان

درمان بستگی به تشخیص صحیح دارد. درمان در مورد توده‌های تخمدان كه از نوع عملكردی هستند، درمان علامتی است و استفاده از قرص‌های ضدبارداری در كاهش خطر بروز كیست‌‌های تخمدان بعدی موثر است. كیست‌های علامت‌دار باید سریعا ارزیابی شوند در صورت وجود علائم خفیف می‌توان به جای جراحی با داروهای مسكن درمان انجام داد و باید از انجام عمل جراحی كه باعث ایجاد چسبندگی‌های لگنی و متعاقب آن اختلال در باروری می‌شود اجتناب كرد.

 

در موارد شك به بدخیمی (مثل كیست‌‌های بزرگ چند حفره‌ای سپتوم‌‌دار با زایده پاپیلری درون آن و افزایش جریان خون در آن) باید بلافاصله جراحی شوند.  درمان پیچ‌خوردگی تخمدان در هر سنی جراحی است.
روش‌های آسپیراسیون تحت نظارت سونوگرافی یا سی‌تی‌اسكن در زمان مشكوك به بدخیمی نباید استفاده گردد. روش دیگر استفاده از جراحی لاپاراسكوپی است كه در مورد توده‌های خوش‌خیم با توجه به مهارت جراح می‌توان انجام داد.
گروه سنی قبل از بلوغ
كمتر از 5 درصد بدخیمی‌‌های تخمدان در كودكان و در سنین نوجوانی رخ می‌دهد تومورهای تخمدان تقریبا مسئول یك درصد كل تومورهای این گروه سنی هستند 35 درصد كل نئوپلاسم‌‌های تخمدان در سن كودكی و نوجوانی رخ می‌دهند كه بدخیم هستند دیده شده در دختران كمتر از 9 سال تقریبا 80 درصد نئوپلاسم‌ها مربوط به تخمدان است.
تومورهای ژرم سل: 60 درصد نئوپلاسم‌‌های تخمدان در كودكان و نوجوانان را شامل می‌شوند. براساس مطالعات انجام شده در زنان و دختران جوان‌تر از 20 سال، توده‌های غیرنئوپلاستیك دو سوم تومورها را تشكیل می‌دهد حتی در دختران كمتر از 10 سال 60 درصد توده‌ها حالت غیر نئوپلاستیك داشتند و دو سوم توده‌های نئوپلاستیك خوش‌خیم بودند.
كیست‌های عملكردی فولیكولی: این كیست‌ها ممكن است در جنین نوزاد و سنین قبل از بلوغ رخ دهد این كیست‌ها ممكن است با بلوغ زودرس جنسی همراه باشد.
درد شكم از شایع‌ترین علامت این گروه است كه همراه با تورشن (پیچ‌‌خوردگی) رخ می‌دهد، از سونوگرافی به عنوان بهترین روش تشخیص استفاده می‌شود كیست‌های تك حفره‌ای تقریبا همیشه خوش‌خیم هستند و در عرض 6- 3 ماه پیشرفت می‌كنند و به درمان جراحی نیازی ندارند.
احتمال خطر پیچ‌خوردگی را باید به والدین گوشزد كرد، جراحی پیش از موعد به منظور درمان این كیست‌ها می‌تواند سبب بروز چسبندگی‌های لوله‌ای تخمدان می‌شود. سی‌‌تی‌اسكن و MRI و سونو داپلر نیز به تشخیص كمك می‌كند.
توده‌های تخمدان در سن نوجوانی
كیست‌های عملكردی تخمدان به طور شایع در دوران نوجوانی رخ می‌دهند. این كیست‌ها امكان دارد به طور اتفاقی در طی معاینه تشخیص داده شود یا اینكه با درد ناشی از تورشن و یا نشست مواد یا پارگی بروز كند. تومورهای جرم سل شایع‌ترین خطر نئوپلاسم بدخیم در اولین دهه زندگی هستند ولی در طی دوران نوجوانی با شیوع كمتری رخ می‌دهند.
درمان توده‌ها در سن نوجوانی
توده‌های تك حفره‌ای بدون علامت، بهتر است محافظه‌كارانه درمان شود زیرا احتمال بدخیمی در آنها بسیار اندك است. در صورت نیاز به عمل جراحی باید جهت حفظ تخمدان‌ها بسیار دقت شود.
گروه سنی پس از یائسگی
هر تخمدانی كه پس از یائسگی در معاینه قابل لمس باشد غیرطبیعی است و نیازمند بررسی است كشف كیست تخمدان در خانم‌‌هایی كه فاقد علامت بوده مشكل‌آفرین است. در كیست‌های فاقد علامت با قطر كمتر از 5 سانتیمترحفره‌ای با جدار نازك،  در صورت طبیعی بودن ماركر ca125 خطر بدخیمی بسیار اندك است در این بیماران محافظه‌كارانه است و بدون انجام عمل جراحی باید بیمار را تحت پیگیری قرار كرد.
ولی در صورت وجود سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان تخمدان، پستان، رحم و كولون است. ممكن است انجام عمل جراحی ضرورت داشته باشد.