چگونگی تشویق کودکان، راه درستش را بلدید؟

بعضی از ما پدر و مادرها در انتقاد، سریع و در تحسین، کند هستیم درحالی که ما وظیفه داریم برعکس عمل کنیم. عزت نفس فرزند ما ارزشمندتر از آن است که با بی‌توجهی از کنارش بگذریم یا به دست بیگانه‎ها بسپاریمش.
شما به‎خوبی متوجه شده‎اید که دنیای خارج از خانه، هیچ عجله‎ای برای تحسین عملکردهای ما ندارد. تمام دنیا اشتباه های فرزندتان را با صدایی رسا گوشزد خواهند کرد و این وظیفه شماست که به او نشان بدهید در چه مواقعی خوب و درست عمل کرده‎است. والدین موظف هستند کارهای درست فرزندشان را تصدیق کنند و این کار چیزی بیش از «آفرین» گفتن است.
توصیف را جایگزین تحسین سنجشی کنید
بیشتر والدین برای تحسین فرزندانشان از واژه‎هایی مثل «خوبه»، «قشنگه»، «عالیه» و مانند این‎ها استفاده می‎کنند. این کلمات اگرچه بار هیجانی مثبتی دارد اما پیام دقیق و واضحی به کودک منتقل نمی‎کند. روش بهتر و درست‎تر تحسین کردن این است که آن‎چه را می‎بینید یا حس می‎کنید، توصیف کنید. فرزندتان بعد از شنیدن این توصیف، می‎تواند خودش را تحسین کند. یعنی اگر فرزندتان اتاقش را تمیز کرد، به‎جای «چه دختر خوبی»، بگویید «می‎بینم که کار این جا تمام شده، اسباب‏بازی‎ها توی قفسه چیده شده و کتاب‎ها مرتب سر جایشان است». توصیف‎ باعث می‎شود فرزندتان به توانایی‎های خودش آگاه‏تر شود، شما هم هر روز با این توصیف‎های ساده می‎فهمید که توانایی‎‏های ‏او در چه حدی است و از این یادآوری هر دو بهره خواهیدبرد. از طرف دیگر شادیِ «چه دختر خوبی» با شنیدنِ «امروز دختر بدی بودی» از بین خواهدرفت؛ اما احساسی که تحسین توصیف‎گونه به فرزندتان می‎دهد برای همیشه در ذهنش می‎ماند. هربار که کار خوب او را به این شیوه تصدیق می‎کنید، او یک ویژگی خوب درباره خودش کشف می‎کند؛ منظم، بااراده، سازگار و ... . احساس موفقیت حاصل از این لحظات برای همیشه در ذهن کودکتان حفظ می‎شود تا در زمان ناامیدی و تردید به آن مراجعه کند و بداند در گذشته کاری انجام داده که از آن احساس غرور کرده‎است.
با این همه، ممکن است تحسین‎های شما به فرزندتان احساس خوبی بدهد اما او همچنان برای انجام کارهایش اعتمادبه‎نفس کافی نداشته‎باشد. اگر فرزندتان از شکست می‎ترسد و برای انجام هر کاری دایم نگران است و همه جزئیات را بارها بررسی می‎کند، با استفاده از همان شیوه توصیفی به او کمک کنید:
* وقتی فرزندتان ناراحت است، ناراحتی‎اش را کوچک جلوه ندهید. به‎جای جمله «این که ناراحتی نداره»، بگویید «خیلی ناراحت‎کننده است که مدت زیادی برای موضوعی کار کنی و نتیجه چیزی نباشه که انتظارش رو داشتی». این توصیف به او احساسِ درک‎شدگی و آرامش می‎دهد.
* اشتباه های فرزندتان را به‎عنوان بخشی از روند یادگیری بپذیرید و اگر می‎خواهید به اعتماد‎ به نفس او آسیبی نرسد، از شیوه توصیف برای گوشزد کردن آن‎ها استفاده کنید نه توبیخ. به‎این صورت که اگر برای مثال فرزندتان قبل از رسیدن به خانه بسته ذرتش را توی خودرو باز کرده، به‎جای «بچه شکمو! نمی‎تونستی یه کم دیگه صبر کنی؟» می‎توانید بگویید «تمام ماشین پر از ذرت شده، باید جاروبرقی کشیده بشه» و اجازه بدهید خودش خودرو را تمیز کند.
پیشنهادهایی برای تحسینی تأثیرگذار
1- تحسین باید با موقعیت و میزان توانایی فرزندتان هماهنگی داشته‎باشد. زمانی که به فرزند کم سن‎وسالتان می‎گویید «می‎بینم که هر روز مسواک می‎زنی»، او احساس غرور می‎کند درحالی‎که همین جمله برای فرزند نوجوانتان توهین‎آمیز خواهدبود.
2- در تحسین‎هایتان هرگز به ضعف‎ها و شکست‎های گذشته فرزندتان اشاره نکنید و توجه تان بیشتر روی توانایی‎های فعلی او باشد. یعنی به‎جای «اصلا فکر نمی‎کردم در این امتحان موفق بشی ولی تو موفق شدی» بهتر است بگویید «می‎دانم که برای موفق شدن در این امتحان خیلی تلاش کردی».
3- توجه کنید که نشان دادن علاقه بیش از حد به کاری، می‎تواند در تمایل فرزندتان به انجام دادن آن کار اختلال ایجاد کند؛ هیجان مداوم و توجه زیاد والدین به عملکرد فرزندان، باری بر دوش آن‎ها می‎گذارد. وقتی فرزندتان هر روز از شما می‎شنود که «تو نابغه‎ای! حتما باید در مسابقات نقاشی شرکت کنی»، فکر می‎کند که شما زیادی از او انتظار دارید.
4- وقتی یکی از رفتارهای فرزندتان را تحسین می‎کنید، او بارها آن را تکرار خواهدکرد. در واقع تأثیر تحسین بسیار زیاد است و باید آن را در مواقع خاصی به‎کار برد. پس اگر نمی‎خواهید فرزندتان هر روز از نرده‎ها بالا برود به او نگویید «تو خوب می‎دانی که چطور از ماهیچه‎هایت برای بالارفتن استفاده کنی».
5- حواستان باشد به‎جای تحسین فرزندتان، هوش و توانایی خودتان را ستایش نکنید. وقتی به فرزندتان می‎گویید «تعجبی نداره. من می‎دونستم که تو می‎تونی این جایزه رو ببری»، درواقع بیشتر به علم لایتناهی خودتان اعتبار می‎بخشید تا موفقیت فرزندتان. او پیش خودش فکر می‏کند: «از کجا می‎دانست؟ چرا من نمی‎دانستم؟»