اختلال رشد کودک، عوامل تاثیرگذار

روند رشد فیزیكی و گفتاری از نوزادی شروع می‌شود و تا سنین بلوغ ادامه دارد. برخی از كودكان از این نظر دچار تأخیر می‌شوند و در سنین بالای یكسالگی شروع به گفتن نخستین كلمه‌ها می‌كنند، سرعت یادگیری زبان و صحبت كردن كودك تحت تأثیر ارتباط او با والدین و اطرافیان است. كودكان با سرعت‌ها و الگوهای متفاوتی رشد می‌كنند. برخی خیلی زود شروع به حرف زدن می‌كنند و برخی بدون آنكه چهار دست و پا راه بروند، ایستاده راه می‌افتند.
علت‌های تأخیر در تكلم و راه رفتن
 ناشنوایی مادرزادی  چند زبانه بودن  عقب ماندگی‌های ذهنی (مثل سندرم داون)  فشار زیاد از جانب والدین  پیچیدگی‌های مربوط به زایمان زودرس وجود مشكلاتی در حنجره  مشكلات مربوط به سیستم مركزی اعصاب  والدین باید به خاطر داشته باشند كه نباید هیچگاه كودكانشان را با هم مقایسه كنند؛ مثلاً دخترها سریع‌تر از پسرها این روند را طی می‌كنند.
همچنین برای برطرف كردن هرگونه مشكل باید اینكار را به صورت ریشه‌ای و اساسی انجام داد تا در آینده مشكلات بیشتری پدید نیاید. گروهی از پزشكان و دانشمندان زمانی طولانی (بیش از بیست سال) را صرف تحقیق در مورد میزان رشد كودكان و یادگیری مهارت‌ها و دلایل كندی برخی از آنها نمودند.
آیا مشكلی وجود دارد؟
غالباً كودكانی كه كند هستند، بعد از مدتی به حالت طبیعی می‌رسند و در دوران مدرسه اصلاً متوجه نخواهید شد كه كدام كودك كند بوده و كدام یك نبوده؛ اما گاهی اوقات این تأخیر می‌تواند نشان‌دهنده یك خطر باشد؛ مثلا:
 تأخیر و كندی كودك شما فقط محدود به حرف زدن و راه رفتن نیست:
كودك من 15 ماهه است و تا به حال نه كلمه‌ای گفته و نه قدمی برداشته، او همیشه در دنیای خودش است. وقتی وارد اتاق می‌شوم، به من یا هر كس دیگری توجه نمی‌كند و وقتی اسمش را صدا می‌زنم، هیچ تمایلی به ارتباط برقرار كردن با من و سایر كودكان ندارد. تأخیرها، اشكال مختلف دارند: كودكی 17 ماهه است، اما راه نمی‌رود و یا كودكی 7 ماهه است و تا به حال حتی لبخندی هم نزده است.
او هنگام گوش دادن به حرف‌های دیگران گویی چیزی نفهمیده است و پاسخی نمی‌دهد. كودكان در 8- 12 ماهگی به چیزهایی كه دوست دارند توجه نشان می‌دهند؛ مثلاً اگر از آنها بپرسید عروسك‌ مورد علاقه‌شان كجاست؟ حداقل كاری كه می‌كنند، با نگاهشان آن را نشان می‌دهند. در 12- 15 ماهگی با به زبان آوردن جملات، كلمات و فعل‌های ساده شروع به پاسخ دادن می‌كنند؛ مثلاً اگر از یك كودك یك‌ساله بخواهید كفش‌هایش را بیاورد، حتماً این كار را انجام می‌دهد.
این تأخیر، كودك شما را بدخلق و ناراحت كرده است. بیشتر كودكان دو ساله می‌توانند به راحتی حرف بزنند و با پدر و مادرشان ارتباط برقرار كنند. مثلاً وقتی به او می‌گویید: «حالا وقت خوابه» در پاسخ به شما می‌گوید: «حالا نه، یه قصه دیگه بگو» كودكانی كه هنوز به این مهارت دست نیافته‌‌اند، اما از نظر احساس می‌خواهند مستقل باشند، دچار ناامیدی می‌شوند و تنها راه برقراری ارتباط را افتادن روی زمین و كج‌خلقی و نق زدن می‌دانند.
اختلالات مربوط به رشد كودك‌تان را حتماً با پزشك در میان بگذارید. تأخیر در تكلم و راه رفتن می‌تواند نتیجه ضعف عضلات باشد كه با مراجعه به یك متخصص برطرف می‌شود. اقداماتی كه والدین در چنین مواقعی انجام می‌دهند، می‌تواند در رفع این مشكل بسیار مؤثر باشد.
والدین باید با سوال كردن از كودك در مورد اجسام پیرامونش، نشان دادن عكس، خواندن كتاب، شعر و ترانه با صدای بلند، گوش دادن به كودك، حتی وقتی كه قادر نیست یك جمله را به زبان بیاورد، صبر و حوصله داشتن و شركت در بازی‌های كودكانه، او را تشویق به حرف زدن كنند. از كودك خود غلط‌گیری نكنید، زیرا توجه او به اشتباهاتش جلب می‌شود و این كار او را عصبانی می‌كند.
مراحل رشد مهارتهای كودكان
در پنج ماهگی بخندند، بچرخند و خود را كمی تكان دهند و اگر چیزی در اطرافشان جلب توجه كرد، آن را برداشته و به دست بگیرند.  در هشت ماهگی، بدون كمك دیگران بنشینند.  در 10 ماهگی بدون كمك بایستند.

در 14 ماهگی بدون كمك دیگران راه بروند.
75 درصد از كودكان در  9‌ماهگی می‌توانند برخی صداها را درآورند و در 15 ماهگی همان 75 درصد به راحتی چند كلمه را تلفظ كنند و در 22 ماهگی كلمات را كنار هم بگذارند و جملات ساده بسازند. دانشمندان معتقدند كودكان مهارت‌های حركتی و زبانی را همزمان یاد می‌گیرند و رشد و پیشرفت آنها نیز به طور همزمان اتفاق می‌افتد.
برخی از والدین فقط روی یادگیری یك مهارت متمركز می‌شوند و به سایر مهارت‌ها توجه نمی‌كنند؛ مثلاً روی مهارت راه رفتن تمركز كرده و به مهارت حرف زدن توجهی ندارند.. 

 

عوامل تأثیر‌گذار در رشد مهارت‌های كودك
1- طبیعت كودك
حتماً شما هم تا به حال كودكانی را دیده‌اید كه بسیار بی‌پروا و پر دل و جرأت هستند. دوست دارند از هر دیواری بالا بروند و به همه اطراف خود سرك بكشند. این دسته از كودكان خیلی زود راه افتاده و احتمالاً زود هم به حرف می‌افتند. كودكان محتاط و هوشیار قبل از انجام كاری، می‌خواهند بدانند كه آیا از عهده انجام آن برمی‌آیند یا نه؛ مثلاً با خود فكر می‌كنند اگر از این صندلی بالا بروم، چگونه از آن پایین بیایم؟
آنها قبل از برداشتن هر گام می‌خواهند ابتدا راجع آن مطمئن شوند. این كودكان را باید به امتحان كارهای جدید تشویق كرد با انجام كارها و چیزهای مورد علاقه‌‌اش آنها را تحریك كنید تا خودشان شروع به حركت و حرف زدن
كنند.
2- قدرت‌های طبیعی
به خانواده خود فكر كنید، آیا در میان افراد خانواده‌تان كسی هست كه دست‌خط بسیار خوبی داشته باشد، علاقه به خواندن داشته باشد و یا در سخنرانی كردن موفق و ماهر باشد؟ آیا در میان افراد خانواده ورزشكار حرفه‌ای یا یك موزیسین موفق دارید؟
براساس پژوهش‌ها، كودكی كه قبل از یك سالگی شروع به حرف زدن كند، استعداد بالفطره در نوشتن و سخنرانی كردن دارد.
كودكی كه نسبت به سایر كودكان زودتر راه می‌افتد، به طور طبیعی میل رسیدن به موفقیت دارد. كودكانی كه دیر به حركت كردن و حرف زدن می‌افتند، با مشاهده مهارت‌های سایر كودكان و دقت در آنها می‌توانند به موفقیت‌های بیشتری برسند.
دانشمندان در مورد علت تأخیر در صحبت كردن برخی از كودكان مطمئن نیستند.
براساس بعضی نظریه‌ها، تكلم به طور اولیه توسط بخشی از مغز كنترل می‌شود كه مسؤول توانایی‌های تجزیه و تحلیلی و موسیقایی است؛ بنابراین كودكانی كه دیر حرف می‌زنند، مهارت‌های موسیقی و ریاضی آنان نیز به تعویق می‌افتد.
3- سایر برادر و خواهرها
كودكانی كه خواهر یا برادر بزرگ‌تر دارند، سریع‌تر به حرف زدن و راه رفتن می‌افتند؛ زیرا وجود خواهر و برادر بزرگ‌تر خود محركی برای یادگیری سریع‌تر این مهارت‌هاست. گاهی اوقات وجود خواهر و برادر بزرگ‌تر به شكل دیگری روی كودك اثر می‌گذارد؛ مثلاً از برادر یا خواهر بزرگ‌ترش می‌خواهد بسیاری كارها را برایش انجام دهد.
به عنوان مثال، بهانه آب می‌گیرد و انتظار دارد كه آنها به او آب بدهند و خودش تلاشی برای رسیدن به آن نمی‌كند و به این ترتیب تنبل‌تر می‌شود.
4- محیط و فرصت‌هایی كه مهارت‌ها را می‌سازند
اگر كودك شما خواهر یا برادر بزرگ‌تری ندارد كه كارها را برایش انجام دهد، باز هم ورود به این مرحله (راه‌رفتن و حرف زدن) بستگی به آن دارد كه چقدر در به دست آوردن این مهارت‌ها تلاش كند. اگرچه برای حفظ سلامت كودك و اینكه دچار سندرم مرگ ناگهانی نوزادان نشود، باید او را به پشت بخوابانید، اما هنگام بیداری باید گاهی اوقات كودك را به شكم خواباند تا تلاش به نگه داشتن گردن و تقویت آن كند و كم‌كم بتواند سرش را بالا بكشد و چهار دست و پا راه برود.
همین‌طور كودكان صحبت كردن را از گوش دادن به حرف‌‌های دیگران یاد می‌گیرند و تشویق می‌شوند كه به حرف‌ها واكنش نشان داده و پاسخ دهند. مسلماً شما تلاش می‌كنید به آنها جملات ساده و مفید كه به دردشان می‌خورد یاد بدهید.
مثلاً به او می‌گویید: «بیا دكمه كتُت را ببندم» یا: «یه كم دیگه موز می‌خوری؟» اما متخصصان زبان می‌گویند كه كودكان فقط نیاز به یادگیری جملات ساده و پر كاربرد ندارند، برخی از كلمات و جملات كوتاه به طور اتفاقی به زبان می‌آیند و با گفتن آنها هدف خاصی دنبال نمی‌شود؛ اما تأثیر بیشتری روی كودكان دارند. مثلاً وقتی كه از كودك خود سوال می‌كنید: «آیا امشب ماه را در آسمان می‌بینی؟ دیدی كه چقدر نور داره؟» او علاقه بیشتری برای شركت در بحث‌ها و مكالمات از خود نشان می‌دهد.
خواندن شعرها و ترانه‌های ساده با یكدیگر آنها را تشویق به افزایش رشد زبانی می‌‌كند. شما می‌توانید با شیوه دیگری هم توجه كودك را جلب كرده و بعد او را وارد بحث بكنید؛ مثلاً چند شی را نزدیك هم قرار دهید و بعد آنها را به هم بزنید به این ترتیب او به شما توجه كرده و تلاش می‌كند خود را سریع‌تر به آن وسایل برساند.
لزومی ندارد برای این كار مبلغی هزینه كنید و چیزی بخرید؛ می‌توانید از وسایل ابتدای خانه مثل جعبه خالی، ظروف پلاستیكی، قاشق های چوبی و قوطی چای و برخی چیزهای دیگر كه ممكن است برای یك كودك نوپا جالب باشند، استفاده كنید.
5-كودكانی كه زودتر از معمول متولد می‌شوند
معمولاً كودكانی كه زودتر از 9 ماهگی متولد می‌شوند، دیرتر از سایر كودكان راه رفتن را شروع می‌كنند، اما در دو سالگی جهشی داشته و خود را به سایر كودكان هم‌سن‌شان می‌رسانند. در واقع پدر و مادرها باید شروع این پیشرفت‌ها را در كودك خود سه ماه كمتر از سن او در نظر بگیرند؛ زیرا سه ماه زودتر از موعد مقرر متولد شده است؛ یعنی از یك كودك شش ماهه متولد شده در 9 ماهگی باید انتظاری را كه از یك كودك 6 ماهه دارید، داشته باشید.