بوش و پوتین متحدانی سرسخت یا دشمنانی محتاط

تا پیش از حمله به برج های تجارت جهانی آمریکا, مقامات مسکو و واشنگتن برخلاف مشکلات موجود, در تلاش بودند تا در صحنه های جهانی مقابل یکدیگر قرار نگیرند اما پس از ۱۱ سپتامبر و به ویژه حمله آمریکا به افغانستان و عراق, سران این دو کشور بیش از این نتوانستند به سیاست های محتاطانه خود ادامه دهند

تفاوت نگاه سران آمریکا و روسیه به موضوع «تروریسم بین‌المللی» یکی از اصلی‌ترین اختلاف‌ها مابین کاخ سفید وکرملین است. ‌ نگاه سران دولت روسیه برخلاف هم‌پیمانان غربی مسکو به مسلمانان تندرو و یا مردم کشورهای خاورمیانه، معطوف نمی‌شود، بلکه توجه این کشور به نیروهای شورشی مستقر در این کشور که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی اقدامات خود را چند برابر کرده‌اند، متمرکز شده است.

درست زمانی که ایالات متحده آمریکا برای مبارزه با تروریسم وارد افغانستان شد، کشورهای مختلف هر کدام با یک گروه خاص به مبارزه برخاستند و روش‌های متفاوتی نیز در پیش گرفتند. در همین زمان «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری روسیه و رئیس سابق سازمان «ک.گ.ب» پس از حملات ۱۱ سپتامبر به ایالات متحده آمریکا با چرخشی سیاسی گفت: «روسیه نیز نگران حملات تروریستی به دیگر کشورهای جهان است و تنها آمریکا با این تهدیدها روبه‌رو نخواهد بود.» پوتین خاطر نشان کرد که مسکو در مورد تهدید احتمالی به ایالات متحده یا دیگر کشورهای جهان صحبت می‌کند و اکنون قادر نیست که مشخص کند، چه کسانی از کجا و چگونه این حملات را انجام می‌دهند.

در آن زمان روزنامه‌های آمریکایی نوشتند: پوتین پس از حمله به برج‌های دوقلوی آمریکا در سال ۲۰۰۱ میلادی با تایید بر لزوم همکاری برای مهار تروریسم، تکرار کرد که بارها بر لزوم همکاری مشترک بین‌المللی برای جنگ علیه تروریسم تاکید کرده است. ولی به گفته کارشناسان سیاسی در آن زمان، نظر پوتین روی همکاری‌های مشترک برای نابودی گروه‌های چچنی متمرکز شده بود، نه گروه‌های تروریستی که محور حملات آمریکا محسوب می‌شدند.

بزرگ‌ترین دغدغه رئیس‌جمهوری روسیه، در زمانی که افراد مسلح درگیر جنگ افغانستان بودند، گروه‌های استقلال‌طلب چچنی بود که برای آزادی روسیه مبارزه می‌کردند. این دغدغه پوتین که تاکنون از بین نرفته، وی را وادار کرد که تا سیاست متفاوتی را در پیش بگیرد. در حقیقت پوتین خواستار تقسیم اطلاعات برای نابودی کسانی بود که استقلال کرملین را زیر سوال می‌برند نه افرادی که از سوی مقامات کاخ سفید محور شرارت به حساب می‌آمدند.

چند هفته پس از حملات تروریستی به ایالات متحده آمریکا، روسیه به واشنگتن و کشورهای غربی دیگر نزدیک شد و برای نخستین بار از زمان پایان جنگ جهانی دوم، نیروهای اطلاعاتی مسکو و واشنگتن با یکدیگر همکاری کردند. روسیه با امضای قرارداد امنیتی با رهبران کشورهای آسیای مرکزی به نیروهای آمریکایی اجازه داد تا از پایگاه‌های نظامی در این منطقه استفاده کنند. روسیه در هفته‌های نخستین جنگ علیه تروریسم، عملیات بشردوستانه زیادی را انجام داد و در آن زمان به دلیل اقدامات مسکو، بین سران ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا بر سر تغییر سیاست‌های روسیه و ورود این کشور به جامعه یورو- آتلانتیک چالش‌های متعددی به وجود آمد.

این در حالی است که نخبگان سیاسی مسکو سیاست‌های متفاوتی را در قبال افراد تروریستی در پیش می‌گیرند. به عبارتی دیگر بسیاری از آنان همکاری با سران واشنگتن را رد می‌کنند و از اقدامات جهانی که بر محوریت قدرت آمریکا صورت می‌گیرد، در هراس هستند. و از سوی دیگر سران و سیاستمداران آمریکایی که خود را پیروز جنگ در افغانستان می‌دانند و به سرنگونی «صدام حسین» رئیس جمهوری مخلوع عراق به دیده مثبت نگاه می‌کنند، خواهان این هستند که روسیه در کنار آنان قرار بگیرد. آنان معتقدند که وجود اسلام‌گریان تندرو تروریست، تهدید اصلی برای آنان و دیگر متحدان آمریکا در منطقه است.

برخی از سیاستمداران روسی طرفدار استراتژی‌های اروپا معتقدند که مسکو بازنده اصلی این مسابقه طولانی‌مدت است. آنان بر این باورند که اگر ایالات متحده در این مبارزه پیروز شود، به سرعت منافع روسیه را فراموش می‌کند.

کارشناسان سیاسی معتقدند برخلاف این موضوع که روسیه و آمریکا از سال ۲۰۰۱ میلادی سعی کرده‌اند، سیاست‌های مشترکی را در پیش بگیرند، ولی بدون شک مساله عراق و ایران و موضع گیری دو کشور در مورد بحران‌های کنونی در خاورمیانه، نخستین آزمون شراکت روسیه و آمریکا بشمار می‌آید.

روسیه منافع اقتصادی بیشماری در ایران و عراق دارد و به گفته تحلیلگران، سران مسکو از منافع خود در ایران و عراق چشم پوشی نخواهد کرد. مسکو و واشنگتن تاکنون پرونده هسته‌ای ایران و برنامه‌های اقتصادی عراق را به گونه‌ای پیش برده‌اند که به‌طور مستقیم مقابل یکدیگر قرار نگیرند، ولی این رویاروی به زودی اتفاق می‌افتد.

مریم جعفری

منبع: اکونومیست