نوستالژی سنگلج‌

اگر فیلم کلاغ، ساخته بهرام بیضایی را دیده باشید، شخصیت پیرزنی را به خاطر می‌آورید که هویت خود را گم کرده و در حسرت دیدار محله‌ای قدیمی به سر می‌برد که در نوسازی لجام گسیخته …

اگر فیلم کلاغ، ساخته بهرام بیضایی را دیده باشید، شخصیت پیرزنی را به خاطر می‌آورید که هویت خود را گم کرده و در حسرت دیدار محله‌ای قدیمی به سر می‌برد که در نوسازی لجام گسیخته و بی‌حساب و کتاب دهه‌های ۳۰ و ۴۰ خورشیدی تهران از بین رفته است.

بازیگر آن نقش، زنده‌یاد آنیک شفرازیان است و محله‌ای که از آن یاد می‌شود؛ محله قدیمی سنگلج. بر خرابه‌های محله سنگلج، پارک شهر تهران سربر آورد و تعدادی ساختمان نوساز و خیابان جدید که هیچ نام و نشانی از آن محله قدیمی نداشت.

اگر امروز به این منطقه از پایتخت سری بزنید، در ضلع جنوبی پارک شهر، با تماشاخانه‌ای روبه‌رو می‌شوید که نام سنگلج را بر پیشانی خود دارد؛ عنوانی که قبل از پیروزی انقلاب اسلامی چیز دیگری بود و پس از بهمن ۱۳۵۷ با درایت جمشید مشایخی که مدیریت تئاتر را به عهده داشت، سنگلج نام گرفت.

تالار سنگلج را باید اولین سالن استاندارد و تخصصی تئاتر تهران دانست که مهرماه ۱۳۴۴ با برپایی جشنواره نمایش‌های ایرانی، کار خود را آغاز کرد.

در ۴۳ سالی که از عمر این تماشاخانه می‌گذرد، هنرمندان بنامی چون جعفر والی، محمدعلی کشاورز، جمشید مشایخی، ولی‌الله شیراندامی، عزت‌الله انتظامی، علی نصیریان، رضا کرم‌رضایی، جهانسوز فولادی، داریوش مودبیان، محمد مطیع، محمود استادمحمد و... در آن روی صحنه رفته‌اند. اگر بخواهیم نام هنرمندان جوان‌تر را هم به این فهرست اضافه کنیم، سیاهه‌‌ای بلندبالا می‌شود که بر چندین صفحه کاغذ نقش می‌بندد.

پس از افتتاح ساختمان استوانه‌ای شکل تئاترشهر در دهه ۵۰ خورشیدی، از جایگاه تالار سنگلج کاسته شد و هنرمندان تئاتر کمتر از آن یاد کردند و در آن نمایشی را روی صحنه بردند؛ اتفاقی که البته در چند سال اخیر متوقف شده و روندی معکوس یافته است. پس از بازسازی تماشاخانه سنگلج در سال گذشته، این تالار نمایش از ظاهری آبرومندتر برخوردار شد و نگاه تئاتری‌ها را دوباره به خود جلب کرد، هرچند هنوز از کمبودهای فنی و تجهیزات نور و صدا رنج می‌برد.

فردا با حضور چهره‌های قدیمی و جدید تئاتر، این تالار در فهرست آثار ملی ثبت می‌شود؛ اقدامی که اگرچه مثبت است، اما دغدغه‌ها و نگرانی‌های اهالی هنر نمایش را رفع نمی‌کند. امروز آنان می‌بینند که جلوی چشم همه، چه بلایی دارد سر تئاترشهری می‌آید که پیش از این، در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

چه تضمینی وجود دارد که در آینده سقف و دیوارهای تماشاخانه سنگلج نیز چون تئاتر شهر ترک بر ندارد و هر آن، خطر فروریختن تهدیدش نکند. اگر حافظه تهرانی‌ها، محله سنگلج را دیگر به یاد نمی‌آورد، حداقل نگذاریم خاطره شب‌های باشکوه تئاتر در تماشاخانه سنگلج به فراموشی سپرده شود.

مهدی یاورمنش