مجموعه های پژوهشی در عصر رقومی نقش كرل

منشأ و خاستگاه كرل در دههء ۱۹۸۰ به احساس نیازی برمی گردد كه اعضای آن برای اشتراك ركوردهای فهرست ماشین خوان داشتند هدفی كه تحقق آن عمدتاً با ایجاد و راه اندازی شبكهء جانت آسان تر شد

منشأ و خاستگاه "كرل" در دههء ۱۹۸۰ به احساس نیازی برمی‌گردد كه اعضای آن برای اشتراك ركوردهای فهرست ماشین‌خوان داشتند. هدفی كه تحقق آن عمدتاً با ایجاد و راه‌اندازی شبكهء "جانت" (۱) آسان‌تر شد. بودجه دریافتی از "بنیاد ولفسان"(۲) و"كمیتهء هدایای دانشگاهی", ایجاد یك پایگاه اطلاعاتی كنسرسیومی از ركوردهای فهرست‌ها را امكانپذیر كرد و این پایگاه از سال ۱۹۸۶ در دانشگاه منچستر مستقر شد. "كرل" در سال ۱۹۹۲ تبدیل به یك شركت با مسئولیت محدود-با وضعیت حقوقی خیریه-شد و موقعیت خود را به عنوان فروشندهء واسطهء ركوردها-از طریق اُسی‌اِل‌سی(۳)-تثبیت كرد و در سال ۱۹۹۳ از طریق ارائهء داده‌ها به طرح "فالِت"(۴)-طرح بررسی كتابخانه‌های علمی-پژوهشی-به موضوعات گسترده‌تری در ارتباط با پشتیبانی پژوهشی پرداخت. تغییرشكل‌"پایگاه‌ اطلاعاتی كرل" به‌ یك"اُپَك(۵) ملی" با اعطای بودجهء ملی در طول سال‌های ۵-۱۹۹۴ آغاز شد و –با افزایش تعداد اعضای كنسرسیوم به بیش از ۲۰ عضو تا سال‌های ۷-۱۹۹۶ -"كرل" مبادرت به طراحی یك برنامهء راهبردی نظام‌مند نمود تا از منابع و مواد پژوهشی عظیم موجود در نزد اعضا به سود كلیت جامعهء علمی و دانشگاهی بهره‌برداری نماید.

● منشأ و خاستگاه "كرل"

"كنسرسیوم‌‌كتابخانه‌های‌پژوهشی‌دانشگاهی‌ (كرل)(۶) از دل مباحثاتی بوجود آمد كه درسال ۱۹۸۲ بین كتابخانه‌های دانشگاه‌های كمبریج و لندن, و درهمان زمان بین كتابخانه‌های دانشگاهی گلاسكو و ادینبرا شروع شد. خط مشترك در این مباحثات, پذیرش این امر بود كه با توجه به دورنمای هزینه‌های گزاف كار, گذار به فهرستنویسی ماشین‌خوان در این كتابخانه‌های پژوهشی بزرگ, و تبدیل به صرفه فهرست‌های دستی حجیم قبلی آنان, احتمالاً به اشتراك داده‌ها بین كتابخانه‌هایی وابسته است كه ماهیت مشابهی دارند. تا سال ۱۹۸۳ مباحثات تا آنجا گسترش پیدا كرد كه كتابخانه‌های دانشگاهی لیدز, منچستر و آكسفورد رانیز دربر گرفت و بدین ترتیب‌"كرل" شكل گرفت.در آغاز, گردهمایی و ملاقات كتابداران هفت عضو پایه‌گذار كنسرسیوم ]۱[ در قالب یك جمع غیر رسمی, سه یا چهار بار در سال صورت می‌گرفت و این ملاقات‌ها حول محور سازمان‌های متبوع اعضا, و دربارهء مسائلی بود كه كتابخانه‌های پژوهشی عمدتاً با آن‌ها روبرو می‌شدند. مسائلی كه عمدتاً، و نه منحصراً، مربوط به كاربرد فناوری در امور رایجی بود كه كتابخانه‌هایشان در یك دورهء زمانی طولانی در پیش گرفته بودند.بدین معنا كه این كتابخانه‌ها از لحاظ بزرگی, قدمت, پیچیدگی و هماهنگی كامل با روش‌های سنتی در تأمین نیازهای اهل علم و دانش كه عمدتاً بر كتاب‌های منتشر شده در زمینهء هنر و علوم انسانی مبتنی است, چه وضعی دارند [۲] و چگونه خود را با چالش‌های عصر رایانه تطبیق خواهند داد و با توجه به موقعیت تثبیت شده‌ای كه به منزلهء كتابخانه‌های مالك مجموعه و "موجودی" دارند, باید چگونه اداره و مدیریت شوند, چگونه نگهداری شوند و چطور انواع مواد خاص خود را كه بصورت سرسام‌آور زیاد می‌شد در دسترس جامعهء پژوهشی قرار دهند؛ جامعه‌تای كه نه تنها رشد می‌كرد و متنوع می‌شد, بلكه پیچیده‌تر می‌شد و تقاضاها و نیازهای خدماتی‌اش در سطوح مختلفی بالا می‌رفت.به ویژه این‌ كه كتابخانه‌های "كرل" چگونه می‌توانند از فناوری‌های جدید, نه تنها برای تامین نیازهای داخلی فراوان خود در عرصه "مدیریتی", بلكه برای روبرو شدن با چالش‌های فزایندهء برونی در پشتیبانی از پژوهش‌های علمی-در عصری كه استفاده از اطلاعات بسوی الكترونیكی شدن هر چه بیش‌تر سیر می‌كند-استفاده نمایند.

● راه و روش اولیهء پیشرفت "كرل"

برای این سوالات گسترده, دو راه‌حل كلی وجود داشت كه نظر هر كدام از اعضای اولیهء "كرل" بود. اول این كه پرداختن به مشكلات آنان از طریق تعقیب راه‌حلهای تعاونی با گروه كتابخانه‌های همسان و دارای وضعیت تقریباً مشابه, ممكن بود؛ دوم این كه به نظر می‌رسد كه گسترش و كاربرد اشتراكی فناوری, اقدام با صرفه‌ای است كه به چالش‌های فوری مربوط به دنیای سریعاً در حال توسعهء اطلاعات رایانه‌ای پاسخ می‌دهد. به عبارت دیگر, آن دنیای پیچیده باید هم عرصه و هم منبع بالقوهء راه‌حل‌های مورد نیاز "كرل" را فراهم آورد؛ و این ادراك اولیه-از نظر موسسان كنسرسیوم, مبنی بر این كه اقدام تعاونی برای اشتراك در توسعهء فناورانه, ضرورت دارد-به تضمین برقراری ارتباط بلاواسطه در داخل گروه كمك كرد.در این بستر و با توجه به این‌كه "جانت"(۷)-شبكهء پیوستهء دانشگاهی كه تمامی سایت‌های دانشگاهی انگلستان را در یك زیر ساختار واحد رایانه‌ای به هم پیوند می‌دهد، در آن زمان به وجود نیامده بود), اولین چیزی كه برای كنسرسیوم مطلوب بود, اتصال هفت كتابخانهء عضو "كرل" به همدیگر بود. تا سال ۸۵-۱۹۸۴ كنسرسیوم پیشنهاد موفقیت‌آمیز به "بنیاد ولفسان(۸)" داده بود تا بودجه‌ی لازم برای ایجاد یك پایگاه اطلاعاتی توزیع شده از ركوردهای فهرست ماشین‌خوان جاری را كه, بر پایهء نرم‌افزارهای ایجاد شدهء داخلی در كتابخانهء دانشگاه كمبریج بود, و فهرست‌برگه‌های آن در سال ۱۹۷۹ برچیده شده بودند, تأمین كند. ظهور ناگهانی "جانت"-كه در حد وسیعی بر زیرساختار "ولفسان" چیرگی یافت-"كرل" را قادر كرد نه تنها سریع‌تر به سوی تحقق اهداف پایگاه در خصوص مزایای جاری فهرستنویسی‌ حركت ‌كند,‌ بلكه‌ حجم ‌بسیار وسیع‌تری از فهرست‌های دستی قبلی خود را كه در آن زمان در كتابخانه‌های "كرل" رواج داشت به فرم ماشین‌خوان تبدیل كند.

● ایجاد پایگاه داده‌ای "كرل"

تا سال ۱۹۸۵ تعداد اندكی از كتابخانه‌های طرح "كرل" تبدیل فهرست‌های دستی قبلی خود به فهرست‌های ماشین‌خوان را آغاز كرده بودند, اما همهء آن‌ها بر اهمیت این كار واقف بودند و می‌دانستند كه دسترسی شبكه‌ای به ركوردهای موجودی قدیمی‌شان كلید رشد ارزش این مجموعه‌ها برای جامعهء پژوهشی در انگلستان و حتی فراتر از آن خواهد بود. لذا "كرل" شروع به بررسی امكان ورود به یك پیوند نزدیك یا یك فهرست كتابشناختی عمده, مانند "اُاِل‌سی" بود كه با سخاوتمندی, هزینهء مالی یك بررسی همپوشانی با عنوان "گزارش از مجموعه‌های خاص و تحلیل آماری منابع موجود‌("كرل" و "اُسی‌اِل‌سی(۹)") ]۳[ راتقبل‌نمود و دكتر"رابین استون"(۱۰) آن را در اواخر سال ۱۹۸۵ انجام داد. این مطالعه كه به مدت چندین سال یك بررسی ارزشمند از توانایی‌های مجموعهء شمرده می‌شد, نتایج سودمند و مفیدی به بار آورد كه از جملهء آن‌ها, دو مورد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بودند. اول این كه پایگاه "اُسی‌اِل‌سی" در حدود ۵/۳ برابر موجودی "كرل" در آن زمان را دربر داشت؛ دوم این‌ كه ارزش‌ بالقوهء "كرل" برای پایگاه " اُسی‌اِل‌سی " عمدتاً در مجموعه‌های ادغام شدهء كتاب‌های پیش از سال ۱۸۰۰ بریتانیا و اروپا جزوات محلی قرن نوزدهم, مواد ناپایدار, و صفحات موسیقی بریتانیا نهفته است. در هر حال با توجه به مواردی از قبیل هزینه‌های اولیه و امكان از دست دادن كنترل داده‌های ورودی به عنوان عوامل موثر, و با وجود توجه عمدهء "كرل" كه پایگاه رو به رشد ركوردهای ماشین‌خوان "كرل" نهایتاً باید ]آزادانه[ و بدون هیچگونه محدودیتی در دسترس جامعه پژوهشی علمی قرار گیرد, عملاً هیچ‌گونه دسترسی به آن وجود نداشت.این هدف اخیر عملاً با فراهم كردن بموقع بودجه توسط "كمیته كمك‌های مالی دانشگاهی" در سال ۱۹۸۶ تسهیل شد كه "كرل" را قادر ساخت از طرف دانشگاه منچستر(۱۱) برای ایجاد پایگاه داده‌های كنسرسیوم كه رسماً در مركز رایانهء ناحیه‌ای دانشگاه منچستر پایه‌گذاری شده بود پیشنهاد ‌شود.

پانوشت‌ها

۱-JANET

۲-Wolfson Foundation

۳-OCLC

۴-Follet Review

۵-OPAC

۶-Consortium of University Research Libraries (CURL)

۷-JANET (Joint Academic Network)

۸-Wolfson Foundation

۹-OCLC

۱۰-UTLAS

۱۱-UMRCC

۱۲-Douglas Foskett

۱۳-Dennis Cox

۱۴-Brenda Moon

۱۵-Reg Carr

۱۶-Super JANET

۱۷-Follet Review of University Libraries

۱۸-Long Bank

۱۹-Research Libraries Group (RLG)

۲۰-Guide to the Research Collections of Member Libraries

۲۱-RLIN

۲۲-CPA

۲۳-British Library

۲۴-Heritage Lottery Fund

۲۵-CEDARS

۲۶-JISC

Reg Carr (۱۹۹۸); "Research Collections in the digital age: the role of CURL". in Library Review.Vol.۴۷,No. ۵۱۶, PP.۲۷۷-۲۸۱.

نوشته: رگ كار*

ترجمه: حسین پاشائی‌زاده

كارشناس ارشد كتابداری و اطلاع‌رسانی

---