بررسی حیات سیاسی فیدل کاسترو

فیدل کاسترو , رهبر انقلاب کوبا و یکی از چهره های انقلابی برجسته در جهان در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۶ 6 آذرماه 1395 در سن ۹۰ سالگی درگذشت

مقدمه

«فیدل کاسترو»، رهبر انقلاب کوبا و یکی از چهره‏های انقلابی برجسته در جهان در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۶ (6 آذرماه 1395) در سن ۹۰ سالگی درگذشت. در نوشتار پیش‏رو، سعی شده است مختصری از حیات سیاسی کاسترو، مورد بررسی قرار ‏گیرد.

«فیدل کاسترو»، در سال 1926(1305) در خانواده ای مهاجر که از اسپانیا به کوبا مهاجرت کرده بود به دنیا آمد. وی در رشته حقوق از دانشگاه هاوانا فارغ التحصیل شد. کاسترو از همان دوران دانشجویی در فعالیت های سیاسی شرکت داشت. حیات سیاسی کاسترو از سال 1947 (1326) که شورشی را علیه ژنرال «رافائل تروجیلو» در جمهوری دومینیکین سازماندهی کرد، آغاز شد. کاسترو در سال 1951(1330) نامزد نمایندگی پارلمان شد ولی انتخابات به علت سرنگونی دولت کوبا توسط ژنرال «فولجنیکو باتیستا»، به حالت تعلیق درآمد. کاسترو در سال 1952 (1331)در شورش علیه ژنرال باتیستا شرکت کرد ولی دستگیر و به 15حبس و تبعید به مکزیک محکوم شد اما بعد از دوسال که باتیستا عفو عمومی صادر کرد وی نیز آزاد شد. کاسترو بعد از آزادی به همراه برادرش «رائول»، و همچنین «ارنستو چه گوارا»، انقلابی آرژانتینی، ارتش انقلاب کوبا را سازماندهی کرد و در سال 1959 (1338) توانست حکومت باتیستا را سرنگون و قدرت را در کوبا به دست گیرد. کاسترو از 1959 تا 1976 (1355) به عنوان نخست وزیر کوبا و از 1976 تا 2008 (1387) که قدرت را به صورت مسالمت آمیز به برادش «رائول» منتقل کرد به عنوان رئیس جمهور کوبا فعالیت می کرد. بنابراین، فیدل کاسترو برای مدت 49 سال در کوبا قدرت را در اختیار داشته است. (صفرپور، 1394)

فیدل کاسترو؛ شخصیتی انقلابی و ضدامپریالیستی

فیدل کاسترو به عنوان شخصیتی انقلابی در جهان شناخته شده است. انقلاب فیدل کاسترو در کوبا در اعتراض به سال ها فقر و فساد کوبایی ها توسط رژیم دیکتاتوری حاکم بود. مردم کوبا در آن سال ها در فقر زندگی می کردند. زمین های کشاورزی در اختیار سرمایه داران آمریکایی بود و مردم کوبا برای آن ها کار می-کردند. بعد از انقلاب زمین هایی که در دست آمریکایی ها بود ملی اعلام شد. البته همه از انقلاب رخ داده شده راضی نبودند. طبقه حاکمه امکانات خود را از دست داد و دارایی های‏شان ملی اعلام شد. سرمایه داران خارجی که عمدتاً آمریکایی بودند نیز سرمایه های‏شان ملی اعلام شد و آن ها را از دست دادند. بنابراین هر دو گروه در صف ضد انقلابیون کوبا قرار گرفتند. با توجه به این موضوع و در پیش گرفتن مواضع ضد آمریکایی و ضد امپریالیستی، کاسترو بارها در معرض ترور توسط مخالفان داخلی و سازمان سیا آمریکا قرار گرفت؛ به نحوی که فیدل کاسترو اعلام کرد که در طی دوران زندگی خود 638 بار مورد سوء قصد قرار گرفت ولی از همه آنها جان سالم به در برد. (مـلائـی، 1395)

کاسترو در قسمتی از وصیت نامه سایسی خود چنین بیان می کند: «انقلاب کوبا دسترنج یک نفر نیست و نمی تواند هم باشد. این انقلاب حاصل قهرمانی های یک خلق تسلیم ‏ناپذیر است. میلیون ها کوبایی آماده اند از این انقلاب تا آخرین قطره خون به دفاع برخیزند. هیچ نیرویی در جهان قادر نخواهد بود مقاومت ما را در هم بشکند و استقلال ما را نابود سازد.» (سایت تبیان، 06/09/1395)

یکی از مظاهر انقلابی گری فیدل کاسترو در کوبا که از مهم‏ترین ویژگی های سیاسی وی نیز محسوب می شد، روحیه ضد آمریکایی و ضد امپریالیستی بود. کاسترو پس از رسیدن به قدرت در کوبا، مخالفت با سیاست های آمریکا را سرلوحه سیاست های خود قرار داد. در واقع؛ انقلاب کوبا به رهبری فیدل کاسترو متأثر از انقلاب سال 1917 (1296) روسیه و بر اساس ایدئولوژی سوسیالیست پیروز شد. انقلاب کوبا زمانی به پیروزی رسید که جنگ سرد شدیدی بین آمریکا و شوروی سابق در جریان بود. حمایت شوروی از کاسترو و انقلاب کوبا و

کمک های فنی، مهندسی، نظامی و سیاسی به کوبا در مقابل تهدیدهای آمریکا سبب پایداری و دوام کاسترو در این کشور شد. از سوی دیگر، شوروی با توسعه مناسبات خود با کوبا، این کشور را به عنوان بخشی از مجموعه کشورهای اقماری خود در مقابل آمریکا قرار داد و در واقع کوبا به عنوان خط مقدم جنگ پنهان و آشکار آمریکا با شوروی بوده است. اوج این مناقشات در جریان خلیج خوک ها بین شوروی و آمریکا در سال 1961 (1340) به وقوع پیوست. در این بحران بین المللی دنیا شاهد جنگ اتمی ناخواسته ای بود که با تدبیر مقامات شوروی و آمریکا این جنگ اتمی انجام نگرفت اما آثار بحران آن سال های متمادی در روابط آمریکا، کوبا و شوروی سایه افکنده بود. فروپاشی شوروی در سال 1991 (1370) سبب از بین رفتن بزرگ ترین حامی سیاسی، اقتصادی و نظامی کوبا شد. نبود شوروی موجب شد کوبا با مشکلات اقتصادی و نبود حامی سیاسی در جهان مواجه شود اما ایدئولوژی سوسیالیستی و کمونیستی کاسترو تغییر پیدا نکرد. (مومنی، 1395: 68) در واقع؛ فیدل کاسترو در جزیره کوچک کوبا و در نزدیکی ایالات متحده آمریکا، پرچم مبارزه با استکبار و حرکت انقلابی علیه امپریالیسم را بر افراشت و توانست بیش از پنج دهه این حرکت و مسیر را ادامه دهد. (سبحانی، 1395: 66)

کوبا از منظر جغرافیای سیاسی، شخص فیدل کاسترو و مقاومتش در برابر واشنگتن و جهت گیری های مقاومت برانگیز در آمریکای لاتین علیه آمریکای شمالی به ویژه ایالات متحده آمریکا از اهمیت جدی برخوردرا بود؛ به نحوی که بسیاری، انقلاب های چپ در آمریکای لاتین را متأثر از هاوانا می دیدند. بنابراین؛ نمی توان نقش فیدل کاسترو در سیاست خارجی آمریکاستیز در آمریکای لاتین که از منظر سیاست خارجی آمریکا حیات خلوت امنیتی این کشور محسوب می شود، را نادیده گرفت. (مطهرنیا، 1395: 63) همین نقش و اهمیت و همچنین تسلط آمریکا بر نظام بین الملل پساجنگ سرد سبب اعمال سنگین ترین تحریم ها و محدودیت های تجاری و سیاسی علیه کوبا شد. اولین تحریم آمریکا علیه کوبا در سال 1960 (1339) توسط دولت آیزنهاور اعمال شد و این آغازی بر شروع تحریم ها علیه کوبا بود. با کناره گیری فیدل کاسترو از قدرت و انتقال قدرت به «رائول»، برادرش و همچین با به قدرت رسیدن «باراک اوباما»، در آمریکا زمینه برقراری مجدد رابطه بین دو کشور فراهم شد که در نهایت نیز در سال 2016 (1395) سفارت آمریکا در کوبا بار دیگر بازگشایی شد.

فیدل کاسترو و جمهوری اسلامی ایران

فیدل کاسترو دیدارهای مختلفی با مقامات کشورمان در طی دوران بعد از انقلاب اسلامی داشت. کاسترو از جمله افرادی بود که در آغاز پیروزی انقلاب اسلامی نظر مثب خود را درخصوص حضرت امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی اعلام کرد. رهبر انقلاب کوبا مقاومت ملت ایران را در برابر تحریم های ناعادلانه آمریکا و غرب تحسین برانگیز خوانده بود. فیدل کاسترو با امام خمینی (ره) ملاقاتی نداشت ولی نامه نگاری ها و پیام هایی بین این دو رهبر صورت گرفته است، که یکی از این نامه نگاری ها بعد از ماجرای شکست نظامی آمریکا در طبس بود. وی در سال 1380 به تهران سفر و ضمن ادای احترام به مرقد شریف بنیان گذار انقلاب اسلامی با رهبر معظم انقلاب دیدار و گفتگو کرد. کاسترو در سال 1391 در مقاله ای با عنوان « مسیری که به فاجعه منتهی می شود» نوشت اگر آمریکا و رژیم صهیونیستی تصمیم حمله به ایران بگیرند بزرگترین اشتباه تاریخ خود را مرتکب خواهند شد.

نتیجه

فیدل کاستر در حالی در 90 سالگی فوت کرد که بنیاد و اساس کوبای کنونی را پی ریزی کرد و معمار انقلاب این کشور در اواخر دهه 1950 میلادی بود. فیدل کاسترو بیش از هر چیز به عنوان یک شخصیت انقلابی و آمریکاستیز شناخته می شود؛ به نحوی که انقلاب ها در آمریکای لاتین و تضعیف موقعیت آمریکا در این منطقه متأثر از سیاست ها و گرایش های فیدل کاسترو رخ داد. با مرگ فیدل کاسترو، شخصیت های اغلب کشورها از وی به عنوان یک مبارز و انقلابی یاد کردند که از جمله می توان به «فرانسوا اولاند»، رئیس جمهور فرانسه اشاره کرد که پس از درگذشت کاسترو، از او به عنوان مظهر نپذیرفتن نفوذ و تسلط خارجی نام برد. دکتر محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان نیز از وی به عنوان الگوی مبارزه با استعمار و استثمار یاد کرد.

مسعود پورعلی