انقلاب و بحران هایش

وقوع بحران های گوناگون سیاسی, اقتصادی, نظامی, و فرهنگی در مسیر انقلاب اسلامی هم از لحاظ تعداد و هم از لحاظ پیچیدگی و گستردگی, کاملاً بی نظیر به نظر می آید و همین امر باعث می شود که عبور از این بحران ها را نشانۀ آشکاری بر اصالت و استواری انقلاب اسلامی و توانمندی آن در مقابله با بحران بدانیم

وقوع بحران‌های گوناگون سیاسی، اقتصادی، نظامی، و فرهنگی در مسیر انقلاب اسلامی هم از لحاظ تعداد و هم از لحاظ پیچیدگی و گستردگی، کاملاً بی‌نظیر به نظر می‌آید و همین امر باعث می‌شود که عبور از این بحران‌ها را نشانۀ آشکاری بر اصالت و استواری انقلاب اسلامی و توانمندی آن در مقابله با بحران بدانیم. در رهبری الهی و حکیمانه امام‌خمینی(ره) و جانشین بر حق ایشان نوع ویژه‌ای از مدیریت بحران وجود دارد که برای شناخت و شرح آن پژوهش‌های بیشتری نیاز است؛ امّا برای آشنایی اجمالی با این بحران‌ها و مدیریت آن‌ها مقالۀ زیر را تقدیم حضورتان نموده‌ایم.

اصطلاح مدیریت بحران از دو واژة «مدیریت» و «بحران» تشکیل شده است. بحران ظرف زمانی خطرناکی را گویند که هم ابهام‌آمیز است، هم پیچیده و هم سخت و باید در آن لحظه برای جلوگیری از فروپاشی و انهدام، اقدامی انجام داد. هنگام بحران قرار است حادثه مهمی اتفاق بیفتد که اگر اتفاق افتاد وضع موجود را دگرگون خواهد ساخت.[۱] بحران را فرصت خطرناک هم می‌گویند که ترکیبی از تهدید و فرصت است. بحران لحظة تصمیم در شرایط فقدان تصمیم است. به این ترتیب مدیریت بحران یعنی تصمیم‌گیری و اقدام در شرایط سخت، خطرناک، حساس و سرنوشت‌ساز.

مدیریت بحران به سازمان‌دهی، برقراری ارتباطات، شناخت عوامل مؤثر، تصمیم‌گیری و برنامة اقدام به طور ویژه نیاز دارد.

● انقلاب اسلامی و بحران‌ها

در طی سه دهه که از عمر انقلاب اسلامی می‌گذرد، رهبری انقلاب با بحران‌های متکثری روبه‌رو بوده است که هر کدام به تنهایی می‌توانست انقلابی را از پای درآورد و همة آنها را مدیریت کرده و در اکثر موارد، تهدیدها را به فرصت تبدیل نموده است.

بعضی از بحران‌‌های یادشده به این قرار است: استعفای دولت موقت؛ غائله‌های کردستان، خوزستان، گنبد، بندر ترکمن، آمل؛ عملیات تروریستی و بمب‌گذاری؛ محاصره‌های اقتصادی؛ جنگ تحمیلی هشت ساله با حمایت اکثر قدرت‌ها؛ دادگاه میکونویس؛ محاکمه شهردار تهران؛ انرژی هسته‌ای.

در این بخش بر نوع مدیریت بعضی از این بحران‌ها در مقاطع مختلف و موضع امام‌خمینی‌(ره) و آیت‌الله خامنه‌ای نسبت به آنها بیان شده‌ است.

۱) استعفای دولت موقت:

امام‌خمینی(ره) در مورد قبول استعفای دولت موقت خطاب به شورای انقلاب مرقوم فرمود: «چون جناب آقای مهندس بازرگان، با ذکر دلایل برای معذور بودن از ادامة خدمت، در تاریخ ۱۴/۸/۵۸ از مقام نخست‌وزیری استعفا نمودند، ضمن قدردانی از زحمات و خدمات طاقت‌فرسای ایشان در دورة انتقال، و با اعتماد به دیانت و امانت و حسن نیت مشارالیه، استعفا را قبول نمودم. شورای انقلاب را مأمور نمودم برای رسیدگی و ادارة امور کشور در حال انتقال ... .»[۲]

۲) غائلة خلق مسلمان:

امام‌خمینی(ره) در سخنرانی ۱۸ آذر ۱۳۵۸ در مورد غائلة خلق مسلمان فرمود: «ما نمی‌خواهیم که خونریزی شود ... ما اگر یک روز به مردم بگوییم، خود مردم آذربایجان کار را اصلاح می‌کنند ... آذربایجانی که همیشه طرفدار اسلام بوده ... این مسأله قیام بر ضد اسلام است. قیام بر ضد دولت اسلام است ... این کارهایی است که مسلمان نمی‌کند. اشخاصی می‌کنند که توطئه‌گرند و از امریکا یا از جاهای دیگر دستور می‌گیرند ... یکی از وظایف تلویزیون و رادیو این است که مسائل را آن‌طور که هست به مردم بفهمانند، مسائل چی هست، اصلاً از کجا صدا دارد بلند می‌شود. اعلان کردند که گروه فرقان هم به ما متصل شد. چریک‌های خلق هم به ما متصل شد. گروه فرقان کی‌اند؟ چریک‌های خلق کی‌اند؟ هر آدمی و هر گروهی را باید از رفقایش فهماند که کی‌ها هستند ... .»[۳]

امام‌خمینی(ره) در سخنرانی ۱۹ آذر همان سال فرمود: «... لابد آقایان غائله‌ا‌ی که به‌وجود آوردند در تبریز شنیده‌اید. اینها تبریزی نیستند. اهل تبریز فکرشان این نیست که با اسلام مبارزه کنند ... اینها یک اشخاصی هستند که از خدمت‌گزارهای اجانب هستند و پروندة بعضی از آنها هم در همین لانة جاسوسی پیدا شد. از سران همین‌ها که رفتند و رادیو تلویزیون تبریز را گرفتند و بعد هم بیرونشان کردند، پروندة بعضی از اینها پیدا شد که مستقیماً با امریکا در رابطه بودند و از جاسوسان آنها بودند.»[۴]

۳) عملیات تروریستی:

در پی عملیات تروریستی مثل به شهادت رساندن سپهبد قرنی، استاد مطهری، حاج مهدی عراقی و فرزندش، آیت‌الله قاضی طباطبایی، آیت‌الله مفتح، آیت‌الله قدوسی، آیت‌الله مدنی، آیت‌الله هاشمی‌نژاد، آیت‌الله صدوقی، آیت‌الله اشرفی اصفهانی، بمب‌گذاری در دفتر حزب جمهوری اسلامی و نخست‌وزیری و خیابان ناصر خسرو (جنب ساختمان مخابرات) و سوء قصد به آیت‌الله خامنه‌ای و آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، امام(ره) تدابیر هوشیارانه، شجاعانه، افشاگرانه و بسیج‌گرانه‌ای به کار بستند که در زیر به نمونه‌هایی از آن اشاره شده است:

الف) پیام امام(ره) در زمان شهادت آیت‌الله مطهری: «من گرچه فرزند عزیزی را که پارة تنم بود از دست دادم، لکن مفتخرم که چنین فرزندان فداکاری در اسلام وجود داشت و دارد ... تروریست‌ها نمی‌توانند شخصیت انسانی مردان اسلام را ترور کنند. آنان بدانند که به خواست خدای توانا ملّت ما با رفتن اشخاص بزرگ در مبارزه علیه فساد و استبداد و استعمار مصمم‌تر می‌شود ... برنامة اسلام از عصر وحی تاکنون بر شهادت توأم با شهامت بوده ... . ملّتی که با اعتماد به خدای بزرگ و برای احیای اسلام به پا خاسته با این تلاش‌های مذبوحانه عقب‌گرد نمی‌کند.»[۵]

ب) سخنرانی امام(ره) به مناسبت بزرگداشت شهادت استاد مطهری در مدرسة فیضیة قم: «آنهایی که به خدا اعتقاد ندارند و به روز جزا، آنها باید بترسند ازموت، آنها از شهادت باید بترسند ... . بکشید ما را، ملّت ما بیدارتر می‌شود. ما از مرگ نمی‌ترسیم ... . دلیل عجز شماست که در سیاهی شب، متفکران ما را می‌کشید، برای اینکه منطق ندارید ... منطق شما ترور است. منطق اسلام ترور را باطل می‌داند. اسلام منطق دارد، لکن با ترور شخصیت‌های بزرگ ما، اسلام ما تأیید می‌شود ... مردن حیات است. آن عالم، حیات است ... مکتب اسلام باقی است، این نهضت باقی است.»[۶]

ج) پیام امام(ره) درخصوص شهادت آیت‌الله مفتح: «... بدخواهان ما که از همه‌جا وامانده دست به ترور وحشیانه می‌زنند، ما را از چه می‌ترسانند؟ امریکا خود را دلخوش می‌کند که با ایجاد رعب در دل ملّت ــ که سربازان قرآن‌اند ــ می‌تواند وقفه‌ای در مسیر حق و عقبگردی از جهاد مقدس در راه خدا ایجاد کند، غافل از اینکه ترس از مرگ برای کسانی است که دنیا را مقرّ خود قرار داده و از قرارگاه ابدی و جوار رحمت ایزدی بی‌خبرند ...»[۷]

د) پیام امام(ره) در پی شهادت آیت‌الله قاضی طباطبایی: «ملّت عزیز برومند ایران و آذربایجانیان غیرتمند عزیز باید در این مصیبت‌های بزرگ ... هرچه بیشتر مصمّم ... و از پای ننشینند، تا احقاق حق مستضعفین را از جبّاران زمان بنمایند ... . ما باید از کنار این وقایع با تصمیم و عزم و خونسردی بگذریم، و به راه خود ــ که راه جهاد فی‌سبیل‌‌الله است ــ ادامه دهیم. ... ملّت‌های مسلمان باید از فداکاری مجاهدین ما در راه استقلال و آزادی و اهداف مقدسة اسلام بزرگ الگو بگیرند؛ و با پیوستن به هم سر استعمار و استثمار را بشکنند و پیش به سوی آزادگی و زندگی انسانی بروند ...» [۸]

هـ) پیام امام(ره) به دنبال حادثۀ انفجار در دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی: در انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی توسط منافقین، ۷۲ تن از یاران انقلاب امام(ره) به شهادت رسیدند. در میان شهدا، ۲۷ نمایندة مجلس، چهار وزیر، تعدادی از معاونان وزراء و سید شهیدان، دکتر بهشتی قرار داشتند. امام‌خمینی در پیام خود به این مناسب اعلام نمود: «ملّتی که برای اقامة عدل اسلامی و اجرای احکام قرآن مجید و کوتاه کردن دست جنایتکاران ابرقدرت و زیستن با استقلال و آزادی قیام نموده است، خود را برای شهادت و شهید دادن آماده نموده است ... .

ننگتان باد ای تفاله‌های شیطان و عارتان باد ای خودفروختگان به جنایتکاران بین‌المللی، ... شما تا توانسته‌اید به فرزندان اسلام چون شهید بهشتی و شهدای عزیز مجلس و کابینه با حربة ناسزا و تهمت‌های ناجوانمردانه حمله کردید که آنها را از ملّت جدا کنید و اکنون که آن حربه از کار افتاد ... دست به جنایاتی ابلهانه زده‌اید.

... سیل خروشان خلق و امواج شکنندة ملّت با اتحاد و اتکال به خدای بزرگ هر کمبودی را جبران خواهد کرد.»[۹]

و) سخنرانی امام(ره) به مناسبت شهادت آقایان رجایی و باهنر: روز ۸ شهریور ۱۳۶۰ رئیس‌جمهور رجایی و نخست‌وزیر باهنر در انفجار دفتر نخست‌وزیری به شهادت ‌رسیدند. فردای آن روز، یعنی ۹ شهریور، امام‌خمینی در حسینیة جماران چنین سخنرانی نمود. «منطق ملّت ما، منطق مؤمنین، منطق قرآن است: انا لله و انا الیه راجعون. با این منطق هیچ قدرتی نمی‌تواند مقابله کند ... . ملّت ما چون علی‌‌ابن ابی‌طالب را فدا کرده است از برای اسلام، فدا کردن امثال این شهدا برای ملّت ما یک مسألة مهم نیست، گرچه خود واقعه و خود این افرادی که شهید شده‌اند در نظر همة ما عزیز و ارجمندند ... اینها اشخاص ارزنده‌ای برای ملّت ما، برای جمهوری ما بودند، لکن ما باز در صف‌های دنبال آنها، افراد داریم و اشخاص متعهد داریم و اشخاص مؤمن متعهد به اسلام داریم و دنبال او ملّت داریم و ملّتی که هیچ‌گونه عقب‌نشینی در این مسائل نخواهد کرد و با این ترتیب، جمهوری اسلامی آسیبی نخواهد دید. ...

قوای مسلح ما در جبهه‌های جنگ باید توجه کنند که آنها برای خدا می‌جنگند، نه برای رئیس‌جمهور و برای نخست‌وزیر و برای دیگران.

... هر مقامی شهید بشود ملّت ما هیچ خم به ابرو نمی‌آورند و کسانی دیگر را به جای آنها انتخاب می‌کنند.»[۱۰]

۴) تسخیر لانة جاسوسی:

سخنرانی امام(ره) در مورد توطئه‌های امریکا علیه ملّت ایران درست یک روز بعد از اشغال لانة جاسوسی انجام شد: «... در این انقلاب شیطان بزرگ که امریکاست، شیاطین را با فریاد دور خودش دارد جمع می‌کند و چه بچه شیطان‌هایی که در ایران هستند و چه شیطان‌هایی که در خارج هستند، جمع کرده و هیاهو به راه انداخته است.» [۱۱]

در ادامه ایشان جنایات رضاخان و پسرش را توضیح ‌داد. بعد از آن به دروغ‌پراکنی و شایعه‌سازی‌های دشمنان اشاره نمود و وارد بحث اشغال لانه جاسوسی ‌شد. «... امریکا توقع دارد که شاه را ببرد آنجا مشغول توطئه، پایگاهی هم اینجا برای توطئه درست کنند و جوان‌های ما بنشینند و تماشا کنند. باز ریشه‌های فاسد به فعالیت افتاده بودند که ما هم دخالتی بکنیم و جوان‌ها را بگوییم که شما بیرون بیایید از آنجایی که رفتند ...

... توطئه‌ها نباید باشد. البته اگر توطئه نبود، اگر این خرابکاری‌ها نبود، اگر آن کار فاسد نبود، همة مردم آزادند در اینجا موجود باشند. اما وقتی توطئه هست در کار، وقتی که آنطور کارهای فاسد انجام می‌گیرد، ناراحت می‌کند جوان‌های ما را. جوان‌ها توقع دارند در این دنیا که مملکتشان ــ که این قدر برایش زحمت کشیدند ــ دستشان باشد. وقتی می‌بینند توطئه است که می‌خواهند که دوباره برگردد به حال سابق و دوباره همه چیزشان به باد برود، نمی‌توانند بنشینند. توقع نباید باشد که آنها بنشینند تماشا کنند و آنها چپاول‌گری‌هاشان را کردند، حالا توطئه‌هاشان را بکنند و رشد پیدا بکنند این توطئه و چه بشود. جوان‌های ما باید با تمام توجه و با قدرت این توطئه‌ها را از بین ببرند. ...

امروز روزی نیست که ما بنشینیم و نگاه کنیم ... امروز جنایت‌های زیرزمینی است. ... توطئه‌های زیرزمینی در همین سفارتخانه‌ها که هست دارد درست می‌شود، که مهمش و عمده‌اش مال شیطان بزرگ است که امریکا باشد و نمی‌شود بنشینید و آنها توطئه‌شان را بکنند. یک وقت ما بفهمیم که از بین رفت یک مملکتی، و با حرف‌های نامربوط دموکراسی و امثال ذلک ما را اغفال کنند که مملکت دموکراسی است و هر کسی حق دارد در اینجا بماند، هرکه حق دارد توطئه بکند. این حرف‌های نامربوط را باید کنار گذاشت.

... باید با قدرت پیش برویم ... اگر احساس این را بکنند که ما ضعیف شدیم ... جری خواهند شد و حمله خواهند کرد. کارهای خودشان را بدتر خواهند کرد.»[۱۲]

الف) مصاحبه امام(ره) با هفته‌نامه امریکایی تایم: «... اطلاعات جمع کردن غیر از جاسوسی کردن است. دلایل به‌دست‌آمده حاکی است که اینان برای هر منطقه از ایران نقشه‌ای کشیده بودند. اینها برای تعطیلی مدارس ما نقشه‌ها کشیده بودند. اینها برای درگیری‌های مسلحانه در نقاط مختلف کشور نقشه کشیدند. آیا این کسب اطلاع است؟ ... ما امریکا را شناخته‌ایم و ثابت کرده‌ایم که در مقابل ظلم بزرگش که نگهداری شاه است مقاومت کرده و او را از پای درخواهیم آورد. ما امریکا را در منطقه شکست خواهیم داد.

... ما معادلة جهانی و معیارهای اجتماعی و سیاسی ... را شکسته‌ایم. ما خود چهارچوب جدیدی ساخته‌ایم که در آن عدل را ملاک دفاع و ظلم را ملاک حمله گرفته‌ایم. ... امید است کسانی پیدا شوند که ساختمان بزرگ سازمان ملل و شورای امنیت و سایر سازمان‌ها و شوراها را بر این پایه بنا کنند، نه برپایة نفوذ سرمایه‌داران و قدرتمندان که هر موقعی خواستند هر کسی را محکوم کنند، بلافاصله محکوم نمایند.

... از منطق شهادت، کارتر خبر ندارند، امریکا چه می‌فهمد، شهادت چیست! ... ملّت ایران به مناسبت ظلم‌هایی که از امریکا دیده است، نسبت به امریکا کینة عجیبی دارند و ما هم آنان را به سوی استقلال و رهایی از امریکا سوق می‌دهیم و به همین جهت است که آنان لانة جاسوسی امریکا را تصرف کردند. آنجا مسلماً لانة جاسوسی است و اصولاً ما امریکا را می‌خواهیم چه کنیم؟ این سؤال همة مردم ایران است.»[۱۳]

ب) مصاحبة امام(ره) با لوموند: «... ما نه از آن بحران اقتصادی می‌ترسیم، نه از جهات دیگر. ... بنابراین بحرانی برای ما نیست. اروپا از این مسائل و بحران‌ها می‌ترسد. ... اگر چنانچه شاه را پس ندهند، هرچه می‌خواهد پیش آید، ما پافشاری می‌کنیم و از هیچ چیز نمی‌ترسیم.» [۱۴]

۵) جنگ تحمیلی:

رژیم عراق از اوایل شهریور ۱۳۵۹ تجاوزات مرزی را آغاز کرده بود. این رژیم در روز ۳۱ شهریور همان سال فرودگاه مهرآباد را بمباران ‌کرد. همان‌روز امام‌خمینی طی پیامی رادیو ــ تلویزیونی با ملّت ایران این چنین سخن گفت: «... شما در یک همچو موقعی که ایران در این وضع واقع است و عراق رسماً اعلام جنگ کرده است به ایران، اگر راست می‌گویید که شما با ملّت هستید و نسبت به خلق وفادار هستید، باید شما خودتان در این امر با دولت ایران همراهی کنید و اگر ما دیدیم که شما در مدارس ایجاد یک اغتشاش کردید، ماهیت شما با اینکه مقداری‌اش معلوم است، بیشتر معلوم می‌شود پیش ملّت ایران. در یک همچو وقتی که ایران در حال جنگ است با امریکا و این آلت دست امریکا تجاوز کرده است به ایران، شما اگر برای باز شدن مدارس اغتشاش به پا کنید یا شایعه‌سازی کنید، معلوم می‌شود که شما عّمال امریکا و همدست صدام حسین خبیث هستید. بنابراین ملّت ما باید با آگاهی و با خونسردی به این مسائل توجه کند.

... من یک صحبت دارم برای ملّت ایران و برای ملّت عراق و ارتش عراق هم یک صحبت. ... ملّت ایران نباید خیال کند که جنگی شروع شده است و حالا فرض کنید که دست و پای خودمان را گم کنیم، نه این حرف‌ها نیست. یک چیزی آوردند و یک بمبی اینجا انداختند و فرار کردند، رفتند. الآن هم دولت ایران ... مشغول‌اند که جواب آنها را بدهند و می‌دهند جواب آنها را. ... این گروه‌ها و گروهک‌هایی که در ایران هستند، حالا اگر فرصت می‌خواهند به دست بیاورند و شایعه‌سازی کنند و هی تلفن کنند به این طرف و آن طرف که چه شده است، چه شده، کودتاه شده ــ نمی‌دانم ــ این حرف‌ها در کار نیست. این یک دزدی آمده است یک سنگی انداخته و فرار کرده، رفته است سرجایش.

... من به ملّت ایران سفارش می‌کنم که چند جهت را ملاحظه کنند:

... یک جهت اینکه خونسردی خودشان را حفظ کنند ...

یک جهت هم اینکه ممکن است این اشخاص که با اسلام مخالف‌اند و با جمهوری اسلامی از اول مخالف بودند، حالا شایع کنند که خود لشکر ایران و ارتش ایران و ژاندارمری ایران دارند خرابکاری می‌کنند تا شما را وادار کنند که با آنها مقابله کنید. خیر، اینطور نیست. ارتش ایران و ژاندارمری ایران وفادارند به ما و ...

... یک حرفی که با ارتش عراق دارم این است که ارتش عراق با کی جنگ می‌خواهد بکند؟ طرفدار کی هست و مخالف کی؟ طرفدار صدام است که اشتراکی است و کافر است؟ ... ارتش عراق باید بداند که این جنگ، جنگ با اسلام است ...

... ملّت عراق باید بدانند که این جرثومة فساد همان طوری با شما عمل می‌کند که محمدرضا با ایران عمل می‌کرد.

... باید ملّت عراق بداند که این آدم، آدم خطرناکی است برای ملّت عراق و خطرش بر ملّت عراق زیاد است والا به ملّت ما، او که نمی‌تواند صدمه‌ای بزند. او بر ملّت عراق خطرناک است. ملّت عراق باید با تمام قوا، کوشش کنند که این شخص فاسد را از بین ببرند و این جمعیتی که برخلاف اسلام و برخلاف مصالح اسلام و قرآن دارند عمل می‌کنند، آنها را از بین ببرند.[۱۵]

پیام امام‌خمینی(ره) به ملّت ایران: «باید اطاعت از شورای فرماندهی بدون کوچک‌ترین تخلف انجام گیرد و متخلفین با سرعت و قاطعیت باید تعیین و مجازات شوند؛ باید اشخاص و مقامات غیر مسئول از دخالت در امر فرماندهی خودداری کنند و فرماندة کل قوا به نمایندگی اینجانب و شورای فرماندهی، مسئول امور جنگی هستند؛ در شرایط فعلی اقدام دادگاه‌های ارتش در اموری که شورای فرماندهی صلاح نمی‌داند، بدون اطلاع اینجانب ممنوع اعلام می‌گردد؛ رادیو و تلویزیون موظف‌اند اخباری را نقل کنند که صد درصد آن ثابت باشد و برای عدم اضطراب و تشویش اذهان، اخبار را از غیر منابع موثق نقل ننمایند؛ نیروی انتظامی موظف هستند کسانی را که دست به شایعه‌سازی می‌زنند از هر قشر و گروهی که باشند فوراً دستگیر و به دادگاه‌های انقلاب تسلیم و دادگاه‌های مذکور آنان را در حد ضد انقلابیون مجازات نمایند. مردم مبارز ایران موظف هستند که شایعه‌سازان را به دادگاه‌های انقلاب معرفی و با نیروی انتظامی همکاری نمایند؛ روزنامه‌ها در وضع فعلی موظف‌اند از نشر مقالات و اخباری که قوای مسلح را تضعیف می‌نمایند جداً خودداری نمایند؛ اکیداً همة قشرهای ملّت و ارگان‌های دولتی موظف شرعی هستند که دست از مخالفت‌های حزبی که دارند بردارند و با مخالفت خود کمک به دشمنان اسلام ننمایند. والسلام.»[۱۶]

سید مرتضی نبوی

پی‌نوشت‌ها

[۱] - Crisis, © ۱۹۹۳-۲۰۰۲ Microsoft Corporation.

[۲] ــ صحیفه امام، ج۱۰، ص ۵۰۰، تاریخ ۱۵/۸/۱۳۵۸

[۳] ــ صحیفه امام، ج۱۱، صص۲۰۰ــ ۲۰۲

[۴] ــ همان، ص ۲۰۴

[۵] ــ همان، ج۷، صص ۱۷۰و ۱۷۹، تاریخ ۱۱/۲/۱۳۵۸

[۶] ــ در تاریخ ۱۴/۲/۱۳۵۸؛ رک: صحیفه امام، ج۷، صص ۱۸۴ــ۱۸۲

[۷] ــ در تاریخ ۲۷/۹/۱۳۵۸، رک: همان، ج۱۱، ص ۳۲۰

[۸] ــ در تاریخ ۱۱/۸/۱۳۵۸؛ رک: همان، ج۱۰، صص ۴۲۱ــ ۴۲۰

[۹] ــ در تاریخ ۹/۴/۱۳۶۰؛ رک: همان، ج۱۵، صص ۳ــ۱

[۱۰] ــ ۹/۶/۱۳۶۰

[۱۱] ــ ۱۴ آبان ۱۳۵۸

[۱۲] ــ صحیفه امام، ج۱۰، صص ۴۹۸ــ ۴۹۷

[۱۳] ــ در تاریخ ۹/۹/۱۳۵۸؛ رک: همان، ج۱۱، صص ۱۶۱ــ۱۵۵

[۱۴] ــ در تاریخ ۹/۸/۱۳۵۸؛ رک: همان، صص ۱۶۶ــ۱۶۲

[۱۵] ــ همان، ج۱۳، صص ۲۲۶ــ۲۲۱

[۱۶] ــ ۱/۷/۱۳۵۹

[۱۷] ــ صحیفه امام، ج۱۶، صص ۴۶۳ــ۴۲۵، در تاریخ ۹/۶/۱۳۶۱

[۱۸] ــ به تاریخ ۲۶/۱۱/۱۳۵۹؛ رک: همان، ج۱۴، صص ۱۱۸ــ۱۱۳

[۱۹] ــ حدیث ولایت، ج۲، ص۱۳۲

[۲۰] ــ همان، ج۵، ص۲۹۶

[۲۱] ــ ۲/۱۲/۱۳۷۶

[۲۲] ــ ۲/۱۲/۱۳۷۶

[۲۳] ــ ۲۵/۶/۱۳۷۷

[۲۴] ــ ۱۱/۶/۱۳۷۸

[۲۵] ــ ۱/۲/۱۳۷۹

[۲۶] ــ ۸/۲/۱۳۷۹

[۲۷] ــ ۲۳/۴/۱۳۷۸

[۲۸] ــ ۲۱/۲/۱۳۷۶

[۲۹] ــ پیام رهبری به ملّت ایران در تاریخ ۲۲/۴/۱۳۷۸

[۳۰] ــ تیرماه ۱۳۷۹

[۳۱] ــ بیانات رهبری در تاریخ ۳/۵/۱۳۷۶

---