تغذیه سالمندان

سالمندی دوره ای طبیعی از زندگی است دوره ای مانند کودکی, نوجوانی و جوانی که باید به بهترین شکل بگذرد

سالمندی دوره‌ای طبیعی از زندگی است؛ دوره‌ای مانند کودکی، نوجوانی و جوانی که باید به بهترین شکل بگذرد. بنابراین اول از همه باید نگرش‌مان را تغییر دهیم و سالمندی را برابر با ناتوانی و بیماری ندانیم؛ چراکه در این دوران هم اگر با شناخت ویژگی‌های طبیعی دوره سالمندی، به فکر حفظ سلامت‌ باشیم، مشکل چندانی نخواهیم داشت.

در این میان یکی از ساده‌ترین موضوعاتی که معمولا برای حفظ سلامت مورد توجه قرار می‌گیرد، نوع تغذیه و رژیم غذایی فرد است؛ این‌که چه غذاهایی بخورد و کدام‌یک را از رژیم غذایی‌اش حذف کند؟

البته با توجه به حساسیت دوران سالمندی و اهمیت حفظ سلامت پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها، پیروی از یک رژیم غذایی صحیح و مناسب در این سال‌ها مهم‌تر خواهد بود؛ در واقع وقتی فرد به دوره سالمندی می‌رسد، سلول‌های بدن هم روند پیری را طی کرده و ممکن است کارایی و توانمندی‌ها در مقایسه با گذشته، کاهش یابد. بنابراین سالمندان در این دوره با مسائل مختلفی روبه‌رو می‌شوند که البته با تغذیه صحیح حداقل می‌توان شروع این مشکلات را به تعویق انداخت.

یکی از مسائل مهمی که در مورد سلامت سالمندان مطرح می‌شود، مصرف داروهای متعدد و مختلف در طول روز است؛ این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که بسیاری از این داروها موجب ایجاد اختلالاتی در جذب مواد مغذی شده و به همین دلیل می‌تواند منجر به بروز کمبودهای تغذیه‌ای ‌شود. علاوه بر این موارد، این مساله ممکن است عاملی برای ایجاد مشکلات مختلف دستگاه گوارش نیز باشد.

● اختلالات گوارشی در سالمندان

اختلالات و بیماری‌های دستگاه گوارش در ناحیه معده و روده، از مشکلات شایعی است که سالمندان با آن روبه‌رو هستند؛ یکی از این موارد، کاهش ترشح اسید معده و به دنبال آن کاهش تولید ماده‌ای است که در جذب ویتامین B۱۲ نقش دارد. بنابراین می‌توان گفت کمبود ویتامین B۱۲ از جمله عوارضی است که در دوران سالمندی رخ می‌دهد. ویتامین B۱۲ نقش بسیار مهمی در سلامت فرد ایفا می‌کند و چنانچه کسی با کمبود این ویتامین روبه‌رو شود، گزگز نوک انگشتان دست و پا را تجربه خواهد کرد؛ این مساله می‌تواند موجب تشدید مشکل افرادی شود که آرتروز دارند یا با مشکلات عصب عضلات درگیر هستند.

جذب آهن و کلسیم هم در سالمندان معمولا با اختلال روبه‌رو شده و به همین دلیل باید بررسی‌های لازم در این زمینه انجام شود تا در صورت نیاز این افراد از مکمل‌ استفاده کنند؛ البته بیشتر خانم‌ها در دوران سالمندی، مکمل کلسیم را دریافت می‌کنند ولی به دلیل اختلالاتی که در بدن سالمندان ایجاد می‌شود، ممکن است آقایان هم به این مکمل‌ها نیاز پیدا کنند.

● خداحافظی با دندان‌ها

مشکلات دهان و دندان از دیگر مسائلی است که بیشتر سالمندان با آن مواجه هستند؛ در واقع، به دلیل این‌که این افراد ممکن است دندان‌های‌شان را از دست داده یا دچار مشکلاتی در لثه شده باشند، معمولا جویدن غذا برای‌ آنها دشوار خواهد بود. بنابراین مواد غذایی را باید با دقت بیشتری برای این گروه انتخاب کنیم تا در حدامکان، نیاز به جویدن زیاد نداشته باشد و راحت بلعیده شود؛ به عنوان نمونه می‌توان به مصرف میوه‌های پخته به جای میوه‌های خام و سبزی‌های ریزشده اشاره کرد. در مورد گوشت‌ها هم بهتر است از انواعی استفاده کنید که راحت‌تر جویده می‌شود؛ مثلا گوشت قرمز نه‌تنها دیرهضم است، بلکه به جویدن زیادی هم نیاز دارد ولی گوشت ماهی و پس از آن گوشت مرغ هم هضم راحتی داشته و هم آسان‌تر جویده می‌شود. علاوه بر این، به سالمندان توصیه می‌کنیم برای پیشگیری از بروز مشکلات لثه به مقدار کافی از منابع ویتامین C مانند مرکبات، انواع سبزیجات و میوه‌ها مثل انگور، فلفل و توت‌فرنگی استفاده کنند.

سالمندان معمولا از مشکل نفخ در دستگاه گوارش‌ هم شکایت می‌کنند که برای بهبود این شرایط باید مصرف مواد نفاخ مانند حبوبات، گیلاس، هندوانه، انواع توت، پیاز و سیر را محدود کنند.

● اختلالات مزاجی

بسیاری از افراد در دوران سالمندی دچار یبوست می‌شوند و نمی‌دانند چطور باید این مشکل را حل کنند. همان‌طور که همه می‌دانیم، فعالیت بدنی مناسب یکی از اساسی‌ترین شیوه‌ها برای برطرف کردن یبوست است، ولی متاسفانه برخی از سالمندان به‌دلیل مشکلات جسمی نمی‌توانند به میزان کافی فعالیت کنند. بنابراین، به این گروه توصیه می‌کنیم برای پیشگیری از یبوست زمانی که نشسته‌اند، شکم‌شان را ماساژ دهند. علاوه بر این، مصرف آب کافی هم از دیگر مواردی است که حتما باید به آن دقت داشته باشند. همچنین مصرف آلو یا انجیر خیس‌شده به صورت روزانه نیز باید در برنامه غذایی سالمندان لحاظ شود.

با افزایش سن، احساس تشنگی هم مختل شده و ممکن است بدن فرد سالمند به آب نیاز داشته باشد ولی او تشنگی را حس نکند. پس باید برای پیشگیری از کم‌آبی به سالمندان آموزش دهیم که حتی وقتی تشنه نیستند هم براساس برنامه زمان‌بندی خاصی آب بنوشند؛ این کار نه تنها از بروز کم‌آبی جلوگیری می‌کند بلکه برای بهبود یبوست هم مفید است.

● چند توصیه

توصیه می‌شود تمام افراد سالمند زیر نظر پزشک در کنار داشتن رژیم غذایی متعادل و متنوع، به صورت روزانه از مکمل مولتی‌ویتامین مینرال هم استفاده کنند. اما نکته مهم این است که این مکمل‌ها باید مخصوص سنین سالمندی باشد؛ چراکه نیاز افراد سالمند به برخی مواد مغذی مانند آهن و ویتامین A کاهش می‌یابد. پس طبیعی است که اگر از مکمل‌های معمولی استفاده شود، عوارض جبران‌ناپذیری ایجاد خواهد شد.

بسیاری از سالمندان اشتهای خوبی ندارند و معمولا ترجیح می‌دهند غذا نخورند؛ با این‌که مکمل‌هایی برای بهبود اشتهای آنها وجود دارد ولی باز هم تاکید می‌شود اطرافیان سالمند مواد غذایی مناسب را برای او تهیه کرده و به بهترین شکل در اختیارش قرار دهند. سالمندان هم باید دقت داشته باشند نخوردن مواد غذایی می‌تواند موجب کاهش عمر سلول‌های بدن شود و در نتیجه تبعات جبران‌ناپذیری برجا بگذارد. پس خوب است در این شرایط وعده‌هایی کوچک ولی مغذی برای سالمند آماده شود تا او با میل و اشتها آنها را مصرف کند.در نهایت هم توصیه می‌شود سالمندان آزمایش‌های لازم را به موقع انجام دهند تا در صورتی که مشکلی وجود دارد به‌موقع برطرف شود.

میترا زراتی

‌ کارشناس ارشد تغذیه