شجاعت مکتبی

دو دهه از پایان جنگ تحمیلی گذشته است و این گذر زمان در کنار حوادث و اتفاقاتی که در عرصه سیاسی و اجتماعی ایران افتاده سبب شده است احساسات و برداشت های جامعه از موضوعات مختلف تغییر کند

دو دهه از پایان جنگ تحمیلی گذشته است و این گذر زمان در کنار حوادث و اتفاقاتی که در عرصه سیاسی و اجتماعی ایران افتاده سبب شده است احساسات و برداشت های جامعه از موضوعات مختلف تغییر کند. از همین رو است که شاید امروز وقتی کسی می خواهد از اهمیت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و بسیج در سال های دفاع مقدس سخن بگوید باید با احتیاط وارد بحث شود و نگران این باشد که مبادا آنچه می گوید در کنار بحث هایی نظیر دخالت نظامیان در سیاست و تبعات آن دچار سوءتعبیر شود.

اما حقیقت امر این است که با وجود تمام جانفشانی هایی که نیروهای ارتش در هشت سال جنگ تحمیلی از خود نشان دادند، تاثیرگذاری سپاه در حدی است که می توان گفت این نهاد نظامی بیشترین نقش را در پیروزی به دست آمده بر عهده داشته است و این ارجحیت مرهون ویژگی های خاص است که بر اساس آن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شکل گرفت و در جبهه های نبرد تبلور عینی یافت. سال ۵۸ در آغاز شکل گیری سپاه افرادی برای عضویت در آن چنان شور و شوقی داشتند که با یکدیگر رقابت می کردند و سختی های گذر از فیلترهای ورودی را به جان می خریدند زیرا آنها سپاه را محلی می دانستند که می توانند در متن آن حل شوند و با گذراندن دوره های آموزش نظامی از انقلاب خود دفاع کنند.

جوانان برای ورود به سپاه اصرار داشتند اما این پافشاری تحت تاثیر وعده های دنیایی چنان که این روزها در طنزهای تلویزیونی و سینمایی دیده می شود، نبود. آنها در شرایطی به سپاه می پیوستند که گفته می شد عمر متوسط یک پاسدار تنها سه ماه است و آنقدر حجم کار زیاد بود که ما در بهترین شرایط مثل یک زندانی هفته یی یک بار با پدر و مادرهایمان ملاقات می کردیم اما شور و شوق بی نظیر جوانان برای ورود به سپاه با همه این مشکلات برای این نبود که سابقه یی برای خودشان بسازند یا در کنکور امتیازی داشته باشند. حتی خود سپاه هم نمی توانست مانع شهادت طلبی و خواست جوانان برای دفاع از مرزهای میهن مان باشد.

چنان که فراموش نمی شود جوانی که با گذر از فیلترهای سخت برای عضویت در سپاه پذیرفته شده بود اما ترجیح می داد داوطلبانه راهی جبهه شود مبادا در سپاه دستور فرمانده مانع از حضور او در خط مقدم باشد. جوانی که تنها ۱۳ روز پس از حضور داوطلبانه اش در جبهه به شهادت رسید. و نیز فراموش نمی شود شور و شوق جوانانی که چون قرار بود از میان آنها تنها یک نفر به خط اول عملیات اعزام شود کارشان به قرعه کشی رسیده بود. نام هایشان را نوشته بودند و لای قرآن گذاشته بودند. گفتند شما که حکم پیشکسوت را دارید یکی را انتخاب کنید. از لای قرآن نام شهید حق وردیان درآمد. کسی که من خودم به عنوان فرمانده اش در ازدواجش با یکی از خواهران سپاه حضور داشتم و خدا خدا می کردم نام این تازه داماد را درنیاورم اما شهید حق وردیان رفت و در همان عملیات بیت المقدس به لقاءالله پیوست. حالا از حق وردیان دختری پزشک مانده که هرگز پدرش را ندیده است.

رمز موفقیت ما در جنگ و رمز اثرگذاری بی نظیر نیروهای سپاه در دفاع مقدس وجود چنین مردانی بود که توقعی نداشتند اما دنیا را به دیده تحقیر می نگریستند. مجموعه یی از انسان هایی که در فضای معنوی که ریشه معنویت اش به وجود امام(ره) بازمی گشت کنار هم گرد آمده بودند و امام توانسته بود انسان هایی بسازد که در برابر سختی ها فوق العاده قوی بودند و هراسی از تیری که به سمت شان می آمد، نداشتند. جنگ دانشگاه تربیت انسان های نترس و شجاع، مومن و معتقد بود اما اینکه چرا این انسان های انقلابی عضویت در سپاه را به حضور در ارتش ترجیح می دادند به دلایل مختلفی بازمی گشت. پس از انقلاب طبیعی بود که تا مدتی نهادهای شکل گرفته پیش از انقلاب آنچنان مقبولیت و محبوبیتی نداشته باشند به همین دلیل بود که شهربانی در سال های نخست انقلاب به صورت نیمه تعطیل درآمد و مجموعه سپاه کارهای معوقه آن را انجام می داد و نیز در شرایط نیمه تعطیل شدن دادگستری، دادگاه انقلاب وظایف آن را بر عهده گرفت. بنابراین در شرایطی که نهادهای ساخته و پرداخته رژیم پهلوی مقبولیتی نداشتند سپاه به عنوان یک نهاد تازه تاسیس برآمده از انقلاب و اهداف آن مطمح نظر نیروهایی قرار گرفت که برای عضویت در آن روزشماری می کردند و حتی بودند نظامیانی که از ارتش مرخصی بدون حقوق می گرفتند و داوطلبانه به سپاه می آمدند زیرا احساس می کردند در این فضا امکان بیشتری برای آنکه بتوانند از کارایی خودشان بهره بگیرند وجود دارد و این به ویژگی های تعریف شده برای سپاه بازمی گشت چون این نهاد نظامی از روزی که تشکیل شد، مقرر شد یک نیروی منعطف باشد و برخلاف ارتش که یک نیروی صرفاً کلاسیک بود به صورت منعطف عمل کند، به موقع خودش را جمع کند و تبدیل شود به نیروی چریکی، و به موقع باز شود و به عنوان یک نیروی کلاسیک عمل کند. اگرچه نبرد چریکی در شهر و جنگل و جنگ در هوا و دریا و کوهستان هر کدام تخصص ویژه یی را می طلبد اما سپاه این ظرفیت را در خودش ایجاد کرده بود که بتواند بنا به ماموریتی که به او می دهند تغییر شکل یابد. هشت ماه تمام نیروهای سپاه روی عملیات والفجر ۸ کار کردند. آن زمان فرمانده قرارگاه خاتم آقای هاشمی بود و فرماندهانی از ارتش و سپاه در آن حضور داشتند.

آنها که به طرح عملیات نگاهی علمی داشتند، می گفتند این عملیات عاقلانه نیست اما نیروهای سپاه در پاسخ می گفتند؛ «بله، عاقلانه نیست اما عاشقانه است.» والفجر ۸ در کنار وحشی ترین رود دنیا انجام می شد. اروندرود جزر و مد ۱۲ساعته یی داشت که در زمان مدش ارتفاع آب شش متر بالا می آمد و تمام نهرهای کوچک اطراف تا صدها متر پر از آب و قابل قایقرانی می شد و هنگام جزر ارتفاع آب شش متر پایین تر از حد عادی بود و نهرهای اطراف خالی از آب می شد و آب با بیشترین سرعت به سوی خلیج فارس جاری می شد. این نیروهای ازجان گذشته اطلاعات - عملیات سپاه بودند که چندین ماه در کنار اروند مخفیانه نشستند و با کنترل وضعیت ماه و جزر و مد آب و تهیه جدولی پیچیده از این اطلاعات زمینه شروع عملیات را فراهم آوردند. گذر چندین هزار نیرو از رودخانه یی که بیش از دو هزار متر عرض داشت و در آن سوی ساحلش نیروهای دشمن با تیربارهایشان سنگر گرفته بودند نیاز به روحیه ایثارگری و ازجان گذشتگی خاصی داشت اما نیروهای سپاه توانستند به گونه یی عمل کنند که در شب اول عملیات تا فاو پیشروی کرده باشند و این شعر را زمزمه کنند که؛ «اروند سرکش را به زیر پا گرفتیم/ در فاو زهرچشم از دنیا گرفتیم».

بنابراین به نظر می رسد بخش اعظمی از توانایی های سپاه پاسداران به ویژگی هایی بازمی گردد که افراد واردشده در آن در ذات خود داشتند و حاصل گزینش هایی که برای ورود افراد به سپاه در سال های نخستین شکل گیری آن با وسواس و دقت فراوان انجام می شد. سپاه نهادی نظامی بود که در حوزه های سیاسی و اجتماعی نیز فعالیت می کرد بنابراین طبیعی بود که افراد زیادی طمع ورود به آن را داشته باشند اما این حساسیت در عضوگیری سپاه وجود داشت که نه تنها آنها که در گروهک های ناسازگار با انقلاب عضویت دارند به آن نفوذ نکنند بلکه حتی اعضای احزاب سیاسی نیز وارد سپاه نشوند.

همچنین تاکید می شد افراد ظرفیت لازم برای از جان گذشتن و فداکاری و ایثار و آمادگی برای حضور در یک نبرد سنگین ۲۴ساعته را داشته باشند.

سپاه به ویژه در سال های نخستین شکل گیری حتی در مورد سطح معلومات و آگاهی افراد با حساسیت عمل می کرد. اگر در گزینش مشخص می شد فردی مستعد و دارای شرایط مناسب است اما مطالعاتش ضعیف است از همین عشق و علاقه او برای ورود به سپاه استفاده می شد و دوره های مطالعاتی از آثار مرحوم شریعتی و شهید مطهری برگزار می شد و اغلب نیروها آنقدر با علاقه مندی مطالعه می کردند که گویی کتاب را حفظ کرده اند. این رویه سبب می شد آگاهی افراد رشد و توسعه پیدا کند و آن شعار که «جهت اسلحه ما را مکتب و ایدئولوژی ما مشخص می کند» تحقق یابد.

از سوی دیگر بسیاری از مهندسان و کارشناسان ایرانی تحصیلکرده در کشورهای اروپایی و امریکا که با آمدن امام به ایران به وطن خود بازگشته بودند به سپاه ملحق شدند بنابراین سپاه مجموعه یی بود از نیروهای قوی، درس خوانده و باانگیزه. سپاه پاسداران روی اهداف و انگیزه های افراد کار می کرد، آموزش های مختلف می داد و کلاس های فشرده برگزار می کرد به همین دلیل بعدها نیروهای سپاه این توان را داشتند که به عنوان وزیر، نماینده کارشناس و سفیر انجام وظیفه کنند. در طول ۳۰ سال گذشته درصد بالایی از افرادی که مسوولیت هایی داشته اند از اصلاح طلب تا محافظه کار هر یک به شکلی و در زمانی در سپاه فعالیت داشته اند.

هر چند در سال های گذشته سعی بر این بود که توصیه و تاکید امام بر عدم دخالت نظامیان در عرصه سیاست مراعات شود و از همین جهت آنها که کار اجرایی و سیاسی را پیشه می کردند ناچار تن پوش نظامی از تن برمی گرفتند.

نیروهای نظامی ایران چه سپاه و چه ارتش سال های سخت جنگ را با سرافرازی به پایان بردند. آنها از حداقل امکانات بهترین استفاده را می کردند.

اسلحه جوانان ایران در مقابله با دشمنی که نماینده مبارزه تمام ابرقدرت های دنیا با ایران بود یک اسلحه ژ۳ بود. بعدها به آن کلاشینکف اضافه شد و اگر از پس ماجرای مک فارلین تعدادی موشک تاو به دست آمد یا در سال های آخر جنگ سلاح شیمیایی تهیه شد یک موضوع همواره مانع از استفاده از چنین تجهیزاتی بود. امام(ره) هرگز اجازه نمی دادند حملات کور انجام شود یا از امکانات شیمیایی استفاده شود. نیروهای ما تنها مجاز به حمله به اهداف و مقرهای نظامی بودند و اینکه امروز ما به دنیا می گوییم اعتقادمان اجازه استفاده از سلاح هسته یی را نمی دهد تنها یک حرف نیست. ما درستی این سخن را در سال های پایانی جنگ که از به کار بردن سلاح شیمیایی خودداری کردیم، نشان داده ایم.

ما جنگ تحمیلی را نه با اسلحه و تجهیزات پیشرفته بلکه با اراده آهنین ایجادشده در جوانان مان به پایان پیروزمندانه رساندیم و با تجربه و شجاعت فرماندهانی که جنگ را نه از کنج یک اتاق و با دستورالعمل مکتوب بلکه با حضور در خط مقدم هدایت کردند. فراموش شدنی نیست که حماسه دفاع مقدس با اراده و قدرت و ایثار امثال باکری هایی شکل گرفت که وقتی در عملیات بدر دستور عقب نشینی داده شد و خواستند جسم مجروح او را به پشت جبهه منتقل کنند، گفت باید همه نیروها منتقل شوند. من با آخرین قایق به عقب بازمی گردم و البته صدافسوس که در این آخرین بودن با شلیک آر پی جی دشمن به شهادت رسید. دنیا چنین فضایی را تجربه نکرده است و همین است که امریکایی ها با تمام امکانات شان نتوانسته اند بعد از هشت سال در عراق و افغانستان مسائل شان را حل کنند و امروز ناچار می شوند با طالبان پای میز مذاکره بنشینند. آنها از پس طالبانی که وجهه ناصوابش مانع از کمک های نظامی دیگران می شود، برنیامده اند اما جوانان ما با دست های خالی و اراده های آهنین شان در برابر دیکتاتور سبع ایستادند که تمام دنیا پشت سرش ایستاده بود.

الیاس حضرتی