گریز از چنگ عدالت

اسلوبودان میلوسویچ, مردی كه به خاطر مرگ ۲۵۰ هزار نفر و بازگرداندن جنگ و خونریزی به قلب اروپا قصاب بالكان نام گرفته بود, سرانجام با مرگ ناگهانی از چنگال عدالت گریخت

اسلوبودان میلوسویچ، مردی كه به خاطر مرگ ۲۵۰ هزار نفر و بازگرداندن جنگ و خونریزی به قلب اروپا قصاب بالكان نام گرفته بود، سرانجام با مرگ ناگهانی از چنگال عدالت گریخت. جسد بی جان او را مسئولان زندان در سلولش در لاهه یافتند و در حالی كه تحقیقات درباره علت این مرگ ادامه دارد خاطره اتفاقات سیاسی كه در دهه ۱۹۹۰ قلب اروپا را به خون كشید، اكنون بار دیگر زنده شد.

میلوسویچ ۶۴ ساله، فرزند دوم یك خانواده مهاجر مونته نگرویی بود. پدرش كه برای كشیش شدن آموزش دیده بود در كودكی میلوسویچ، با ترك خانواده خودكشی كرد. اسلوبودان و برادرش را مادری بزرگ كرد كه معلم مدرسه و كمونیست بود. او هم ۱۰ سال بعد از شوهرش خودكشی كرد. او در جوانی مهارت در علم سیاست را در بلگراد آموخت. در مدرسه با میراماركوویچ آشنا شد و با او ازدواج كرد. این زن نقش مهم و تعیین كننده ای در زندگی سیاسی میلوسویچ داشت. نزدیكان میلوسویچ می گویند او بدون همسرش به قدرت راه نمی یافت. وقتی میلوسویچ هنوز دانشجویی جوان بود، «میرا» می گفت كه همسرش را در مقامی همچون تیتو می خواهد و می بیند. آرزوی او به واقعیت پیوست. در سال های آخر حكومت تیتو در یوگسلاوی، میلوسویچ وارد تشكیلات كمونیست ها شد و در صربستان پله های قدرت را طی كرد.

در سال ۱۹۸۷ با مرگ مرد شماره ۲ حزب كمونیست صربستان، میلوسویچ با به دست آوردن این مقام به استان پرآشوب صربستان یعنی كوزوو رفت.

در آن زمان صرب های كوزوو كه ۱۰درصد جمعیت این شهر را تشكیل می دادند از آزار آلبانیایی ها گلایه داشتند. میلوسویچ در این سفر و در جمع یك میلیون صرب سخنانی گفت كه سرنوشت یوگسلاوی را در سال های بعد شكل داد. او گفت: دیگر هیچ كس نباید جرأت آسیب رساندن به شما (صرب ها) را داشته باشد. صرب ها در این سخنرانی آتشین و هیجان آور، رهبری را یافتند كه قرار بود ملی گرایی صرب را زنده كند و از آن به بعد رسانه ها پر شد از این سخنرانی های آتشین. دو سال بعد از این سخنرانی او رئیس جمهور صربستان شد. خودمختاری كوزوو و استان ویوودنیا در كنار آن لغو شد و ملی گرایی صرب به شعار سیاستمداران تبدیل شد.

اما اسلاوها، كروات ها و دیگر ملیت های یوگسلاوی آرام ننشستند و در برابر تلاش سازمان یافته میلوسویچ برای ایجاد صربستان بزرگ و جمع كردن بقایای یوگسلاوی واكنش نشان دادند. در سال ۱۹۹۱ وقتی اسلوونی و كرواسی از یوگسلاوی جدا شدند، میلوسویچ هشدار داد كه در این صورت باید مرزهای یوگسلاوی بار دیگر تعیین شود و صرب های ساكن در جمهوری های جداشده به صربستان منتقل شوند. این هشدار آغاز جنگ داخلی بود. ارتش تحت رهبری صرب ها در یوگسلاوی وارد جنگ شد. شبه نظامیان صرب با حمایت ارتش صربستان، شهرهای كرواسی مانند یوكوار را به اشغال درآوردند. بوسنی هم بعد از اعلام استقلال به همین سرنوشت دچار شد.

سارایوو، شهر مسلمان نشین بوسنی و چند شهر دیگر صحنه خشونت های خونین شبه نظامیان و ارتش صرب علیه غیرنظامیان شد و محاصره این شهرها سه سال طول كشید. این عملیات در واقع نوعی پاكسازی قومی با دستور مستقیم میلوسویچ بود. جمعیت این شهرها وادار به ترك خانه هایشان می شدند و در صورت مقاومت به طور جمعی اعدام می شدند. در كرواسی بیش از ۲۰ هزار نفر كشته و ۴۰۰ هزار نفر دیگر بی خانمان شدند. بعد از جنگ بوسنی، صربستان در عرصه جهانی به انزوا كشیده شد.

در آن زمان میلوسویچ در یك اقدام استراتژیك و با امضای «پیمان دیتون» در پاریس از جانب صرب های بوسنی نقش رهبران صلح را بازی كرد. اما همزمان خود را برای جنگ در كوزوو آماده می كرد. او كه در سه جنگ گذشته برای حفظ یكپارچگی یوگسلاوی بازنده شده بود كوزوو را آخرین جبهه این جنگ می دانست. در آن زمان و در سال های ۱۹۹۶ و ،۱۹۹۷ میلوسویچ در داخل صربستان با اعتراض های گسترده مردمی روبه رو شد. دلیل این اعتراض ها كه با تظاهرات ده ها هزار نفر همراه بود، متهم كردن دولت بلگراد به دستكاری در نتایج انتخابات محلی و شهرداری ها بود.

بعد از سه ماه اعتراض گسترده كه با یورش پلیس صرب و درگیری میان مردم و نیروهای امنیتی همراه بود، سرانجام میلوسویچ تسلیم شد و مخالفان را پیروز انتخابات اعلام كرد. عملیات نظامی صرب ها در كوزوو و كشتار در این شهر در اواخر دهه ۱۹۹۰ به اوج رسید و نیروهای نظامی ناتو عملیات خود را علیه صرب ها آغاز كردند. میلوسویچ نیروهایش را از كوزوو عقب كشید ولی هنوز به شكست اعتراف نمی كرد. زیرساخت های صربستان نابود شده بود و تحریم های گسترده، اقتصاد این كشور را از پا درآورده بود با این حال میلوسویچ همچنان خود را در قدرت حفظ كرده بود.

در سپتامبر سال ۲۰۰۰ و در همین شرایط وخیم داخلی و در میان فشارهای خارجی، میلوسویچ اعلام برگزاری انتخابات كرد .همه فكر می كردند در این انتخابات او بار دیگر در قدرت باقی می ماند و برای همین هم انتخابات برگزار كرده است اما این طور نشد. شرایط وخیم اقتصادی و فقر گسترده در كنار تهدیدهای مونته نگرو تنها جمهوری باقیمانده در یوگسلاوی برای استقلال، شانسی برای میلوسویچ باقی نگذاشت. نتیجه انتخابات پیروزی مخالفان بود. اما میلوسویچ این پیروزی را به رسمیت نشناخت. صدها هزار نفر از مردم صربستان با تجمع در خیابان ها و اعتصاب سراسری خواستار به رسمیت شناخته شدن پیروزی «وویسلاو كاستونیتسا» رهبر مخالفان شدند.

هم پیمانان میلوسویچ در قدرت، یكی یكی از او فاصله گرفتند. سرانجام بعد از دو هفته تجمع مردم در خیابانها، نیروهای پلیس به مردم پیوستند و امپراطوری میلوسویچ فروپاشید و ۱۳ سال حكومت او در یك مدت زمان ۱۲ساعته به پایان رسید. میلوسویچ و همسرش از بلگراد گریختند.

فشار دادگاه بین المللی لاهه، آمریكا، اروپا و ناتو برای تحویل گرفتن میلوسویچ و محاكمه او به خاطر جنایات جنگی ۱۳ سال گذشته از همان زمان شروع شد. شش ماه بعد در حالی كه نیروهای مسلح بیرون منزل میلوسویچ مستقر شده و تهدید به تیراندازی می كردند، او و همسرش تسلیم شدند. دولت صربستان در سحرگاه روز بعد میلوسویچ را به دادگاه لاهه تحویل داد.

---