سینماگرانی که امسال فوت کردند

ٓسینما در سال ۲۰۱۰

دنیای سینما در سال ‌۲۰۱۰ شاهد مرگ تعدادی از چهره‌های سرشناس ازجمع بازیگران، کارگردانان و فیلمنامه ‌نویسان بود که در مقایسه با سال گذشته، بزرگان صاحب‌نامی با دنیای هنر هفتم خداحافظی کردند.

مرگ سینماگران سرشناس و پرطرفدار که برای جایگزینی آنها به سال‌ها زمان نیاز است، هرساله هالیوود و دنیای سینما را دچار چالش‌های جدی می‌کند که کشف استعدادهای نوظهور می ‌تواند تا حدودی مرهمی بر فقدان بزرگان باشد.

در زیر نگاهی به چهره‌های سرشناس سینمای جهان می‌اندازیم که در سال جاری میلادی (۲۰۱۰) دار فانی را وداع گفتند:

● اریک رومر (۱۱ ژانویه)

«اریک رومر»، کارگردان نام‌دار سینمای جهان و از پیشگامان «موج نو» سینمای فرانسه بود که در سن ۸۹ سالگی درگذشت.

وی خالق آثار سرشناس در ژانر رمانتیک بود که در سال ۲۰۰۷ با فیلم «عشق آستری و کالادون» با دنیای سینما خداحافظی کرد. «رومر» در سال ۲۰۰۱ به پاس پنج دهه‌ حضور فعال و چشم‌گیر در دنیای سینما، شیرطلایی افتخاری جشنواره‌ ونیز را کسب کرد. نیکولا سارکوزی، رییس‌جمهور فرانسه در پیام تسلیت خود این کارگردان مولف را الهام‌بخش سینمای فرانسه طی سال‌های آینده دانست.

«رومر» که در سال ۱۹۶۹ برای فیلم «شب من در مائودس» نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه شد، همواره «آلفرد هیچکاک» را قهرمان خود می‌دانست. وی در «موج نو» سینمای فرانسه همراه کارگردانان بزرگی چون «ژان لوک گدار» و «فرانسوا تروفو» نامی برای خود دست‌وپا کرد.

وی در سال ۱۹۹۲ جایزه‌ فیپرشی و بهترین فیلم معنوی جشنواره‌ برلین را گرفت و در سال ۱۹۸۳ جایزه‌ خرس نقره‌ای بهترین کارگردانی و جایزه‌ فیپرشی را برای فیلم «پائولین در ساحل» از برلیناله دریافت کرد و درسال ۱۹۶۷ نیز جایزه‌ ویژه هیات داوران برلین را کسب کرد.

رومر در سال ۱۹۷۶ جایزه‌ بزرگ هیات داوران جشنواره‌ کن را گرفت و در سال ۱۹۷۰ جایزه‌ فیلم «لوئی دلوک» فرانسه را کسب کرد. این کارگردان سرشناس در سال ۱۹۷۱ جایزه‌ صدف طلایی جشنواره سن‌سباستین را کسب کرد. افتخارات متعدد او در جشنواره‌ ونیز شامل شیرطلا و جایزه‌ فیپرشی در سال ۱۹۸۶ و شیر طلای افتخاری در سال ۲۰۰۱ است.

● ورنر شروتر (۱۲ آوریل)

این کارگردان سرشناس سینمای آلمان و برنده خرس طلای جشنواره برلین در سن ۶۵ سالگی درگذشت. «ورنر شروتر» از پیشگامان «موج نو» سینمای آلمان در دهه ۷۰ بود که در عرصه تلویزیون و تئاتر نیز کارگردانی می‌کرد. وی که دوران کودکی‌اش را در کشورهای مختلفی گذرانده بود، در دوران فیلم‌سازی نیز فیلم‌هایش را در فیلیپین، مکزیک، لبنان، فرانسه، ایتالیا و پرتغال می‌ساخت.

«شروتر» در سال ۱۹۸۰ برای فیلم «پالرمو یا وولسبورگ» موفق به کسب خرس طلای جشنواره برلین شد. وی دو بار در سال‌های ۱۹۹۱ و ۱۹۸۲ نامزد نخل طلای جشنواره کن بود که فیلم «مالینا» او بسیار مورد استقبال منتقدین قرار گرفت. وی در سال ۱۹۹۶ جایزه یوزپلنگ طلایی جشنواره لوکارنو سوئیس را دریافت کرد و در سال ۲۰۰۸ به‌پاس چهار دهه فعالیت سینمایی شیر طلای افتخاری جشنواره ونیز را دریافت کرد. وی در همین سال در بخش رقابتی نیز حضور داشت.

● دنیس هوپر (۲۹ می)

این بازیگر نام‌دار سینمای آمریکا به دلیل ابتلا به بیماری سرطان پروستات در سن ۷۴ سالگی درگذشت. «دنیس هوپر» که بیشتر به واسطه فیلم «ایزی رایدر» شهرت جهانی یافت، فعالیت سینمایی خود را در دهه ۵۰ با ایفای نقش‌های کوتاه در فیلم‌های همچون «یاغی بی‌آرمان» و «غول» آغاز کرد. وی در مجموع هشت فیلم بلند را کارگردانی کرد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به «رنگ‌ها» محصول ۱۹۸۸ اشاره کرد.

● آلن کورنو (۳۰ آگوست)

این فیلم‌ساز فرانسوی و خالق آثاری چون «تمام صبح‌های دنیا» در سن ۶۷ سالگی درگذشت. «آلن کورنو» که مدت‌ها با سرطان دست‌وپنجه نرم می‌کرد، نویسنده، کارگردان، بازیگر و تهیه‌کننده سینما بود که در سال ۱۹۹۱ با ساخت فیلم «تمام صبح‌های دنیا» در دنیا مطرح شد. او کار در سینما را به‌عنوان دستیار «کوستا گاوراس»، فیلم‌ساز فرانسوی متولد یونان آغازکرد. او شش‌بار نامزد دریافت جایزه سزار معادل اسکار سینمای فرانسه شد و سال ۱۹۹۲ برای فیلم «تمام صبح‌های دنیا» با بازی ژرار دوپاردیو برنده جوایز سزار بهترین فیلم و کارگردان شد.

کورنو سال ۱۹۷۹ با فیلم «سریال سیاه» در بخش مسابقه کن حضور داشت و در ۱۹۸۹ با فیلم «شبانه هندی» برنده سه جایزه از جشنواره جهانی فیلم مونترال شد. او سال ۲۰۰۳ هم با فیلم «ترس و لرز» در جشنواره بین‌المللی کارلووی واری تقدیر شد. کورنو سال ۲۰۰۷ فیلم جنایی «نفس دوباره» را با بازی مونیکا بلوچی و دانیل اوتوی کارگردانی کرد که بازسازی فیلمی به همین نام به کارگردانی ژان ـ پی‌یر ملویل بود. آخرین فیلم کورنو با عنوان «جنایت عشق» به تازگی در فرانسه اکران شده است.

● کلود شابرول (۱۲ سپتامبر)

کارگردان مطرح «موج نو» سینمای فرانسه که در دهه ۵۰ میلادی در اوج بود و به‌عنوان پرکارترین فیلم‌ساز موج نو و سینمای مولف شناخته می‌شد، در سن ۸۰ سالگی با هنر هفتم وداع گفت. وی که از اساتید سینمای جهان و متخصص ساخت فیلم‌های جنایی بود، در سال ۱۹۷۳ برای فیلم «عروسی در خون» جایزه فیپرشی را از جشنواره برلین گرفت و در سال ۱۹۵۹ برای فیلم «پسر عموها» جایزه خرس طلای برلین را گرفت. وی با فیلم‌های «عروسی در خون» (۱۹۷۳)، «گل شیطان» (۲۰۰۳) و «کمدی قدرت» (۲۰۰۶) به بخش‌ رقابتی جشنواره‌ی برلین را یافته بود.

«شابرول» در پنجاهمین سال دریافت جایزه‌ی خرس طلا، فوریه ۲۰۰۹ طی مراسمی که همراه با نمایش آخرین ساخته‌اش «بلامی» بود، جایزه‌ی «دوربین برلیناله» را دریافت کرد. از دیگر آثار شابرول می‌توان به «محکم‌کاری» (۱۹۵۹)، «زن‌های خوش‌قلب» (۱۹۶۰) و «گاوبازان جوان» (۱۹۶۱) اشاره کرد.

● تونی کورتیس (۲۹ سپتامبر)

این بازیگر سرشناس سینمای آمریکا در سن ۸۵ سالگی درگذشت. «تونی کورتیس» که در بیش از ۱۴۰ فیلم سینمایی نقش‌آفرینی داشت، از پرکارترین و پردرآمدترین بازیگران سینمای آمریکا در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ بود که با فیلم‌هایی چون «بعضی‌ها داغش رو دوست دارند» و «بوی خوش موفقیت» به شهرت رسید. وی که در سال ۱۹۵۸ برای فیلم «ستیزه‌جویان» به کارگردانی «استنلی کرامر» نامزد جایزه اسکار شد، در فیلم‌های مطرحی چون «کنت مونت کریستو»، «بچه رزماری»، «اسپارتاکوس»، «وایکینگ‌ها»، «بندباز» و «جانی بوستن» نقش آفرینی داشت.

بازی وی در فیلم «اسپارتاکوس» به کارگردانی «استنلی کوبریک» که در نقش یک برده آرام و مهربان در کنار رهبر بردگان «کرک داگلاس» ظاهر شد، از نقش‌های به‌یاد ماندنی او بوده است. وی که در سال ۲۰۰۴ دوربین طلای آلمان را به‌پاس یک عمر دستاورد سینمایی دریافت کرد، دو بار در سال‌های ۱۹۵۸ و ۱۹۶۱ بازیگر محبوب جوایز گلدن گلوب آمریکا شناخته شد. ستاره شهرت وی در تالار مشاهیر هالیوود نقش بسته است.

● نورمن ویزدم (۴ اکتبر)

کمدین سرشناس سینما و تلویزیون انگلیس در سن ۹۵ سالگی دار فانی را وداع گفت. «نورمن ویزدم» از محبوب‌ترین کمدین‌های سینما پس از جنگ جهانی دوم بود که چارلی چاپلین، کمدین افسانه‌ای سینمای جهان زمانی او را «دلقک محبوب» خود نامیده بود. «ویزدم» در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ با بازی در چند اثر تلویزیونی از جمله «جنجال در فروشگاه» به شهرت رسید. وی در سال‌۱۹۴۸ به‌ تلویزیون‌ انگلیس‌ راه‌ یافت‌.

اولین‌ کار کمدی‌ او «قرار ملاقات‌ یک‌ آدم‌ رویایی‌» بود. درسال‌ ۱۹۵۳ با بازی‌ در فیلم‌ «دردسر درفروشگاه‌» به‌ شهرت‌ جهانی‌ رسید. او چشمانی‌ آبی‌ و نافذ داشت و نه‌ تنها در انگلیس‌ به‌ اجرای ‌نمایش‌های‌ کمدی‌ پرداخته‌ بلکه‌ به‌ روسیه‌، ایران‌ (۱۹۶۱)،اروپا‌، چین‌ و آمریکا سفر کرده‌ است‌. وی در ۱۹ فیلم سینمایی و سریال‌های کمدی تلویزیونی ایفای نقش کرد و در سال‌ ۱۹۷۸ جایزه‌ «بفتا» را به دست آورد. موفقیت وی تا آنجا ادامه یافت که در سال ۱۹۹۹ از سوی ملکه الیزابت دوم به مقام «سر» رسید.

ویزدم در بیشتر فیلم‌هایش‌، نام‌ اصلی‌ خود را به‌عنوان شخصیت‌ فیلمی‌ خود انتخاب‌ می‌کرد و با کلاه پارچه‌ای و کت و شلوار گشاد و حرکات منحصربه فرد خود در فیلم‌های کمدی به یکی از هنرپیشه‌های محبوب سینما روهای چند دهه گذشته تبدیل شد. از معروف‌ترین فیلم‌های ویزدم می‌توان به «مرد روز»، «شیشه پاک‌کن»، «آدم ناجور»، «به‌دنبال یک ستاره»، «آدم نادرستی بود»، «سر بزنگاه» و «سحرخیز»، «نورمن در فضا»، «له له بچه‌ها»، «قصاب باشی»، «جاده صاف کن» و «شیرفروش» اشاره کرد.

● دینو دی لاورنتیس (۱۰ نوامبر)

تهیه‌کننده صاحب‌نام سینمای ایتالیا و برنده اسکار در سن ۹۱سالگی درگذشت. «دینو دی لاورنتیس» از بزرگ‌ترین تهیه‌کنندگان سینمای ایتالیا بود که بیش از ۵۰۰ فیلم را به پرده سینماها آورد. وی تهیه‌کننده تعدادی از آثار مشهور سینمای ایتالیا ازجمله «جاده» (۱۹۵۴) ساخته «فدریکو فلینی» بود که جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی را کسب کرد. «سه روز کندور» (۱۹۷۵) به کارگردانی «سیدنی پولاک» و «سرپیکو» (۱۹۷۳) به کارگردانی «سیدنی لومت» با نقش‌آفرینی «آل پاچینو» از دیگر فیلم‌های سرشناسی هستند که «لاورنتیس» تهیه‌کننده آن‌ها بود.

در کارنامه سینمایی این تهیه‌کننده سرشناس ایتالیا فیلم‌هایی چون «شب‌های کابریا» ساخته «فدریکو فلینی»، ‌برنده جایزه اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی، و نسخه بازسازی‌شده «کینگ کنگ» (۱۹۷۶) به چشم می‌خورد. وی در سال ۲۰۰۱ جایزه یادبود «اروینگ تالبرگ» را از آکادمی اسکار به پاس یک عمر دستاورد سینمایی دریافت کرد و در سال ۲۰۰۳ جایزه شیر طلای افتخاری جشنواره ونیز به وی اعطا شد.

● ماریو مونیچلی (۲۹ نوامبر)

فیلم‌ساز نامزد اسکار در سن ۹۵ سالگی خودش را از پنجره بیمارستانی در رم پایین انداخت و به زندگی خود پایان داد. «ماریو مونیچلی»، کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس بزرگ و از پیشگامان سینمای کمدی ایتالیا در خلال سال‌های ۱۹۴۰ تا ۶۰ بود. در ۲۰سالگی با نویسندگی و کارگردانی «پسران ویا پال» وارد دنیای سینما شد و در طول بیش از هفت دهه حضور حرفه‌ای در عرصه سینما بیش از ۶۵ فیلم ساخت و دوبار در سال‌های ۱۹۶۳ و ۱۹۶۵ نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه غیراقتباسی شد.

برگزار‌کنندگان شصت‌وششمین جشنواره‌ ونیز سال گذشته با نمایش فیلم «جنگ بزرگ» مونیچلی که شیر طلای ونیز را در سال ۱۹۵۹ برای او به ارمغان آورد، از «ماریو مونیچلی» تقدیر کردند. وی در سال ۱۹۹۱ جایزه شیر طلای افتخاری ونیز را برای یک عمر دستاورد سینمایی کسب کرد، در سال ۱۹۸۲ با فیلم «دوستان من ۲» خرس نقره‌ای جشنواره برلین را برای بهترین کارگردانی گرفت و دو بار دیگر در سال‌های ۱۹۵۷ و ۱۹۷۶ این جایزه ارزشمند را به‌دست آورد.

«مونیچلی» که دو بار نامزد جایزه‌ اسکار برای بهترین فیلم‌نامه شده است، در سال ۱۹۵۸ جایزه صدف نقره‌ای جشنواره سن‌سباستین را گرفت. مونیچلی با فیلم‌های خود پنج بار در جشنواره کن شرکت کرد که جایزه‌ای برای او به همراه نداشت. مونیچلی کار در سینما را قبل از شروع جنگ جهانی دوم آغاز کرد، ولی تمامی فیلم‌های مستقلش را پس از پایان جنگ ساخت. از آثار معروف او می‌توان به «زندگی سگی»، «دزد و پاسبان‌ها»، «توتو به رم می‌رود»، «دردسر بزرگ در خیابان‌ مدونا» و «یک بورژاوی کوچک کوچک» اشاره کرد.

● بلیک ادواردز (۱۵ دسامبر)

کارگردان سرشناس سینمای آمریکا و خالق فیلم‌هایی چون «صبحانه در تیفانی» و «ویکتوریا ویکتوریا» در سن ۸۸ سالگی درگذشت. «بلیک ادواردز» تهیه‌کننده، کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس معروف هالیوود طی هفت دهه فعالیت سینمایی بیش از ۴۰ فیلم بلند ساخته بود. وی متولد ۲۶ جولای ۱۹۲۲ در اوکلاهما بود که برای اولین‌بار در سن ۲۰ سالگی با بازی در فیلم «جنتلمن‌هایی از وست‌پوینت» وارد سینما شد. ادواردز در زمینه‌های مختلفی چون اجرای نمایش‌نامه‌های رادیویی و ساخت سریال‌های تلویزیونی فعالیت داشت.

وی اولین فیلم بلند خود را در سال ۱۹۵۹ با بازی «تونی کورتیس» ساخت و پس از آن فیلم معروف «صبحانه در تیفانی» را با نقش آفرینی «آدری هپ بورن» به سینما آورد. بلیک ادواردز که در سال ۲۰۰۳ به‌پاس یک عمر دستاورد سینمایی جایزه افتخاری اسکار را دریافت کرد ، خالق سری فیلم های کمدی «پلنگ صورتی» است. فیلم «ویکتوریا ویکتوریا» یکی از موفق‌ترین آثار سینمایی اوست که نامزد جایزه اسکار بهترین فیلم‌نامه شد و در جوایز سزار فرانسه و دیوید دوناتلو ایتالیا جایزه بهترین فیلم خارجی را کسب کرد.